دستان سرگردان بیمه/ محمود فراهانی
بیمه صنعتی است که دستانش را در نقطهنقطه اجتماع و اقتصاد و فرهنگ میتوان به اشکال مختلف جستجو کرد. هر جا که امنیت ضرورت پیدا میکند بیمه در آنجا میتواند حضور یابد.
اما سوال این است چرا اکنون این دستها چالاک نیست یا اینکه در نقاط مختلف اقتصاد یا اساساً حضور موثر ندارد یا اینکه به نظر چنین میآید.
بیمههای پایه
پیش از پاسخ به سوال مطروحه، توجه این مسئله که بیمههای پایه در کشور ما سهم قابلتوجهی از سبد بیمه را پوشش میدهند ضروری است.
بیمههای حوزه تامین اجتماعی بهعنوان بیمه پایه شامل بیمه درمان، بیکاری و بازنشستگی بهطور متوسط 7 سال اخیر حدود 64 درصد سهم سبد بیمهای خانوار ایرانی را به خود اختصاص داده است و بیمههای غیر پایه (منظور غیر تامین اجتماعی) 36 درصد این سبد را شامل میشود. این تفاوت معنادار بین بیمههای پایه و غیر پایه به معانی مختلف قابل تأویل است.
1- شیب رشد بیمههای پایه طی سالیان اخیر بیشتر از بیمههای غیر پایه بوده است. اگرچه این فاصله نرخ رشد هنوز چندان قابلتوجه نیست اما خود بهنوعی نشانگر آن است که صنعت بیمه در کل رو به رشد است. اما نکته آن است که این تناسب چقدر متوازن است. آیا میتوانیم به این نکته امیدوار باشیم که بیمههای غیرزندگی بتوانند به سهم مناسب خود در سبد بیمهای خانوار در بعد اجتماعی و بنگاه در سطح اقتصادی، برسد.
2- محاسبه نشان میدهد که بهطور متوسط حدود 14 درصد حق بیمههای تولیدی غیر پایه به بیمه عمر و زندگی اختصاص دارد. به تعبیر دیگر در سال 95 حدود 4 هزار میلیارد تومان از 28 هزار میلیارد تومان به حق بیمه زندگی و عمر اختصاص داشته است. همچنین در سال مورد اشاره 53 هزار میلیارد تومان حق بیمه تولیدی در بیمه تامین اجتماعی عاید شده است. این بدان معنا است که در سال گذشته حدود 57 هزار میلیارد تومان از 81 هزار میلیارد تومان، معادل 70 درصد حق بیمه تولیدی(مجموع پایه و غیر پایه) به بیمه زندگی و سرمایهگذاری (شامل درمان و سرمایهگذاری(بازنشستگی)) اختصاصیافته است. در حالی سهم 70 درصدی حقبیمههایی مرتبط با زندگی در ایران به چشم میخورد که در کشورهای پیشرفته این رقم حدود 55تا 60 درصد است. مقایسه اعداد مورد اشاره نشان میدهد که کشور ما در بخش بیمه غیرزندگی با چالش اصلیتری مواجه هست.
3- در سال 2016 میزان تولید ناخالص داخلی ایران حدود 426 میلیارد دلار و میزان حق بیمه تولیدی در ایران حدود 20 میلیارد دلار بوده که معادل 4.6درصد کل تولید ناخالص داخلی بوده است. این شاخص در جهان حدود 6.5درصد است. این رقم بدان معنا است که سبد بیمهای ایرانیان هنوز جای خالی بسیار دارد. که این جای خالی نه به بیمه زندگی که به بیمههای غیرزندگی بیشتر مرتبط است.
4- اگر از زاویه دید بیمههای اجباری و غیراجباری به مسئله نگریسته شود. بیمههای تامین اجتماعی و شخص ثالث بهعنوان بیمه اجباری تقریبا بالغ بر 65تا67 هزار میلیارد تومان از81 هزار میلیارد تومان معادل نزدیک 83 درصد حق بیمه تولیدی در کشور(اعم از تامین اجتماعی ، عمر و بازرگانی) بهصورت اجباری پرداختشده است. اگرچه ذات این اجبار موجب امنیت اجتماعی و اقتصادی میشود ولی درعینحال به اقتصاد و صنعت بیمه در کشور ما هشدار میدهد که نیاز به تأمل جدی در فرایندهای بیمهای و امنیت در کشور داریم.