پیشنهاد مدیر مسئول بیمه داری نوین به بازیگران صنعت بیمه
بیمۀ مرکزی یا تشکلهای بیمهای مثل سندیکا به نمایندگی از صنعت بیمه ضروری است دفتری با نام مطالعات مشارکت در برنامهریزیهای اجتماعی را کلید بزنند. در این دفتر علاوه بر ایجاد و تکمیل بانک اطلاعاتی دربارۀ بحرانهای به وقوع پیوسته مطالعات لازم دربارۀ حضور مؤثر در برنامهریزیها و اقدامات در مرحلۀ پیشگیری اهمیت حیاتی دارد.
ساختن فرصت یکی از مهمترین و کلیدیترین خصیصههای بحران است. در تعاریف مختلف دربارۀ بحران، دستکم هشت خصیصۀ مشترک به چشم میخورد؛
بحران رویدادی است که:
1: به صورت ناگهانی و بعضاً فزاینده رخ میدهد.
2: موجب ناپایداری و عدم تعادل خطرناک در جامعه میشود.
3: موجب قطع یکبارۀ فعالیتهای بخشهای زیادی از جامعه و بسیج توان آن بخشها یا تمام نیروهای جامعه برای مهار بحران میشود.
4: برای مدیریت آن به اقدامات فوری، اساسی و فوقالعاده نیاز است.
5: موجب ایجاد فشاری به مراتب فراتر از تحمل جامعه میشود.
6: باعث در هم شکسته شدن انگارههای متعارف، ساختارهای اجتماعی و تشکیلاتی موجود و واکنشهای گسترده میشود.
7: موجب وقوع آسیبهای شدید و تهدیدهای آنی و آتی به جامعه میشود.
8: بحران، نیازها و فرصتهای جدید به وجود میآورد.
این هشت خصیصه نشان میدهد؛ بدون استفاده از فرایند مدیریت بحران نمیتوان دامنۀ خطرات و صدمات آن را به حداقل رساند.
فرایند مدیریت بحران دارای مراحل چهارگانۀ پیشگیری، آمادگی، واکنش و بازسازی است.
اکنون فرصتهای موجود از منظر بیمهای در مثلثی با سه ضلعِ صنعت بیمه، بحران و کرونا محاط است و در این نوشتار نگارنده تلاش دارد در قالب چهار مرحلۀ مدیریت بحران به فرصتهای حاصل از شیوع کروناویروس اشاره کند.
پیشگیری
همۀ بحرانهای بزرگ به برگهایی از تاریخ تبدیل میشوند و زمانی که این برگها در کنار هم قرار میگیرند کتابی را تشکیل میدهند که راهنمای بسیار مؤثر و مناسبی برای پیشگیری از بحرانهای بعدی میشوند. اکنون که بحران کرونا دامنگیر جهان شده است؛ وقتی به گذشتۀ بیماریهای واگیردار در تاریخ مینگریم از طاعون سیاه گرفته تا وبا و آنفلوآنزای اسپانیایی که در سدههای پیشین رخ داده است و تلفات انسانی بسیار بالایی بر جای گذاشتهاند تا ابولا و سارس که میهمان 20 سال اخیر بشر بودهاند و حالا کرونا همگی فرصتهایی هستند که برای پیشگیری از بحرانهای ناشی از بیماریهای واگیر و همهگیر میتوانند مؤثر باشند.
بحرانها اساساً علاوه بر تغییر انگارهها، نیازها و تهدیدات جدید را در جامعه ایجاد میکنند و متناسب با تغییر نیازها و توجه به تهدیدات ساختارهای مقرراتی، اجتماعی، بهداشتی، سیاسی و آموزشی با تغییراتی مواجه میشوند. با توجه به افزایش بیماریهای همهگیر در قرن 21 همۀ نهادها از جمله صنعت بیمه باید با هم همراهی و همکاری کنند.
فعالیتها در مرحلۀ پیشگیری، احتمال وقوع فاجعه را کاهش میدهند یا از بین میبرند. در این راستا اقداماتی شامل اصلاح نظامنامههای ایمنی، تجزیه و تحلیل آسیبپذیریها، مراقبتهای بهداشتی، پیشگیرانه و آموزش عمومی ضروری است در باقی بحرانها مانند سیل و زلزله نظامنامههای ساختمانی، منطقهبندی و مدیریت کاربری اراضی ضروری است. شرکتهای بیمه در این بخشها باید مشارکت فعال داشته باشند.
در عین حال مرحلۀ پیشگیری مشارکت و همراستایی اقدامات مورد نیاز بستگی به برنامههای توسعۀ ملی و منطقهای دارد؛ بنابراین اثربخشی این مرحله مستلزم وجود اطلاعات در مورد مخاطرات، خطرات شرایط اضطراری و اقدامات متقابلی که باید اتخاذ شود، است. یکی از نهادهایی که اطلاعات ذیقیمتی میتواند تولید کند صنعت بیمه است؛ بنابراین صنعت بیمه از هم اکنون باید به رصد دقیقی از بحران برای ایجاد یک بانک اطلاعاتی قوی داشته باشد.
اگرچه همراستایی حاکمیت در اصلاح سیاستها و برنامههای عمومیشده در بخش پیشگیری نقش حیاتی در کاهش زیانهای بحران و به صفر رساندن احتمال بروز بحران دارد؛ اما مطالبات نهادهایی چون صنعت بیمه که به صورت مستقیم از بحرانها متأثر میشوند، میتواند به این فرایند کمک کند.
نباید فراموش کرد که اجرای درست مرحلۀ پیشگیری از مطالعۀ سوابق تاریخی حوادث و بحرانهای قبلی حاصل میشود؛ به همین دلیل هر بحران، یک فرصت محسوب میشود و میتوان با درج دقیق اطلاعات از بروز بحرانهای آتی پیشگیری کرد یا میزان صدمات آن را به حداقل رساند.
آمادگی، مرحلۀ دوم از مدیریت بحران است که قبل از وقوع بحران باید آن را اجرا کرد. به همین دلیل بحرانهایی همچون کرونا یک فرصت هستند تا بدانیم قبل از وقوع، چه کارهایی را باید انجام میدادیم تا با آمادگی لازم بتوانیم بحران را تا اندازۀ ممکن مهار کنیم.
اقدامات در مرحلۀ آمادگی شامل برنامههای آمادگی، تمرین، سامانههای هشدار، سامانههای ارتباطی اضطراری، برنامهها و تمرینهای تخلیۀ اضطراری، تهیۀ لیست ذخایر، لیست پرسنل و شماره تماس، موافقتنامههای کمک دوجانبه و آموزش و اطلاعرسانی عمومی است. این مراحل طبعاً بدون توجه به اجرای درست مرحلۀ پیشگیری ممکن نیست؛ وقتی صحبت از تمرین میشود طبعاً نهادها و زیرساختهایی باید برای مدیریت بحران در قالب پدافند غیر عامل فراهم شده باشند تا تمرینی صورت گیرد. سامانههای هشداری باید در مرحلۀ پیشگیری ایجاد شده باشند تا در دوران آمادگی در وقت لزوم استفاده ببریم. دیگر اقدامات دورۀ آمادگی نیز چنین است. نکتۀ مهم اما درس گرفتن از بحران فعلی است. شرکتهای بیمه ضروری است در دورۀ پیشگیری مشارکت فعال در برنامهها و اقدامات داشته باشند.
مراحل بعد از آمادگی عبارتاند از مقابله و بازیابی در هر دوی این مراحل درسهایی که از بحران کرونا باید بگیریم اهمیت دارد.
در فاز مقابله، تمرکز در برآورد نیازهای پایۀ مردم اهمیت بالا دارد. برآورد و برآورده کردن، بدون تجربههای قبلی ممکن نیست؛ مثلاً در دوران شیوع بیماری کرونا جهان با مقولهای به نام کمبود ماسک مواجه شد. در چنین مواقعی همۀ نهادها و گروههای دولتی و اجتماعی و فرهنگی و سازمانهای بینالمللی کمک خواهند کرد؛ ولی برای بسیج مؤثر این نیروهای متکثر باید از تجربههای قبل کمک گرفت.
اقدامات در مرحلۀ بازیابی (کوتاه و بلندمدت) شامل بازگرداندن سیستمهای حفظ حیات به حداقل استانداردهای بهرهبرداری در مورد زلزله و سیل خانهسازی موقت و در بلندمدت بازسازی، اهمیت بیشتری مییابد؛ ولی در بحرانهایی چون کرونا، اطلاعرسانی عمومی، آموزش بهداشت و ایمنی اهمیت بالایی خواهد داشت. گام بعدی، مشاوره و مطالعات اثرات اقتصادی است که در هر بحرانی بسیار حیاطی است؛ چون عدهای عزیزان خود را از دست دادهاند. فعالیتهای بازیابی تا زمانی که همۀ سیستمها به شرایط عادی بازنگردند ادامه مییابد.
یک پیشنهاد
به نظر میرسد بیمۀ مرکزی یا تشکلهای بیمهای مثل سندیکا به نمایندگی از صنعت بیمه ضروری است دفتری با نام مطالعات مشارکت در برنامهریزیهای اجتماعی را کلید بزنند. در این دفتر علاوه بر ایجاد و تکمیل بانک اطلاعاتی دربارۀ بحرانهای به وقوع پیوسته مطالعات لازم دربارۀ حضور مؤثر در برنامهریزیها و اقدامات در مرحلۀ پیشگیری اهمیت حیاتی دارد.
در مرحلۀ پیشگیری
بنابراین شرکتهای بیمه باید فارغ از همۀ مشکلات و مرارتها و تلخیها، ابعاد و روند بحران کووید 19 را با دقت رصد و اطلاعات مرتبط با آن را دستهبندی و ثبت کنند.