صدور ۱۶۸ هزار میلیارد تومان چک بی‌محل در ۱۳ سال گذشته+جدول

اگرچه تعداد چک‌های مبادله‌شده رشد قابل‌توجهی در سال 1390 نسبت به سال 1378 نداشته (14.9 درصد)، لیکن مبلغ چک‌های مزبور طی مدت یادشده از 48.89 هزار میلیارد تومان به 736.71 هزار میلیارد تومان رسیده است که 1407 درصد رشد نشان می‌دهد. این موضوع حاکی از افزایش نقدینگی و وجود تورم در جامعه، کاهش ارزش پول و مالاً انجام معاملات با ارزش اسمی بالاتر می‌باشد.

تعداد چک‌های برگشتی در سال 1378 بالغ بر 2.63 میلیون برگ بوده که با شیب صعودی، این رقم در سال 1390 به 6.37 میلیون برگ رسیده است که حاکی از 142 درصد رشد در آمار چک‌های برگشتی به تعداد، طی دوره مورد بررسی است.

در بازه زمانی مورد بررسی، مبلغ چک‌های برگشتی نیز همسو با افزایش تعداد چک‌های برگشتی و نیز افزایش حجم چک‌های مبادله‌شده، افزایش قابل‌توجهی داشته و از مبلغ 2.09 هزار میلیارد تومان در سال 1378 به 35.61 هزار میلیارد تومان در سال 1390 رسیده است که رشد بسیار زیاد 1603 درصد را به نمایش می‌گذارد.

درصد چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌شده به لحاظ تعدادی از 5.89 درصد در سال 1378 به 12.41 درصد در سال 1390 رسیده است که 110 درصد رشد را نشان می‌دهد. به بیان بهتر در سال 1378 از هر 100 فقره چک صادره حدود 6 فقره برگشت خورده است و این تعداد در سال 1390 به حدود 13 فقره رسیده است.

از سال 1378 تا سال 1390، علی‌رغم رشد درصد چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌شده به لحاظ تعداد، درصد چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌شده به لحاظ مبلغ طی سنوات یادشده، تفاوت چشمگیری نداشته و شاخص مزبور از 4.27 درصد در سال 1378 به 4.83 درصد در سال 1390 رسیده است درصدهای موصوف بدین معنا است که از هر 10.000 ریال مندرج در چک‌های صادره در سال 1378، مبلغ 427 ریال آن برگشت خورده و این رقم در سال 1390 به 483 ریال رسیده است.

اعداد و ارقام فوق نشان می‌دهد که اگرچه حجم ریالی چک‌های برگشتی طی سال‌های مورد بررسی به شدت افزایش یافته است، لیکن با توجه به ثابت بودن مبلغ چک‌های برگشتی به مبلغ کل چک‌های صادره، یکی از دلایل این افزایش می‌تواند ناشی از افزایش نقدینگی موجود در اقتصاد و نیز بزرگ شدن مبادلات فی‌مابین باشد.

با توجه به ثابت بودن مبلغ چک‌های برگشتی به مبلغ کل چک‌های صادره، افزایش درصد تعداد چک‌های برگشتی به کل تعداد چک‌های مبادله‌شده، می‌تواند به معنای استفاده روزافزون از چک بلامحل در مبادلات بیان نمود.

با عنایت به تعداد روزهای کاری سال 1390 (حدود 290 روز)، در هر روز کاری به طور متوسط 21.950 فقره چک برگشتی در کشور ثبت و ضبط گردیده است این آمار به صورت مبلغی حدوداً بالغ بر 123 میلیارد تومان برای هر روز کاری بوده است.

با عنایت به موارد عنوان‌شده، آنچه مسلم است اینکه؛ "چک" به عنوان ابزار پرداخت معاملات روزمره، که قرار بود برای آسان شدن معاملات مالی به کار گرفته شود، این روزها به عنوان یکی از معضلات اجتماعی بازار و البته مردم عادی که به امید دریافت وجهی به باجه‌های بانک می‌روند، مطرح می‌باشد.

بنابراین سؤال اصلی که مطرح می‌شود این است که علت یا علل تغییرات برخی شاخص‌های فوق چیست و افزایش آنها طی سنوات گذشته چه تأثیری بر ابعاد مختلف جامعه ایران داشته است؟