شگفتی‌های قانون مالیات بر ارزش افزوده و دریغ از معافیت صنعت بیمه
علی صلاحی نژاد ، معاون مالی و اداری بیمه ملت :
برخی از مسئولین، تنها از شرکت‌های بیمه‌ای انتظار دارند که نرخ‌های حق بیمه را با مبالغ بسیار پایینی ارائه نمایند تا مردم بتوانند این پوشش‌ها را تهیه نمایند. این انتظار مسئولین قطعاً شرکت‌های بیمه را زیانده کرده و مانع از رشد، توسعه و نفوذ صنعت بیمه خواهد شد.
ریسک نیوز / علی صلاحی نژاد ، معاون مالی و اداری بیمه ملت : (بخش دوم و پایانی)به اعتقاد بسیاری از صاحبنظران اقتصادی، مالیات بر ارزش افزوده (VAT ) یک مالیات خنثی یا بی‌تفاوت تلقی می‌شود. بدین معنی که ماهیتاً نباید بر عوامل تولیدی و مولد، سرمایه‌گذاری و اشتغال تاثیرات منفی بر جای بگذارد. از دیگر ویژگی‌های این مالیات می‌توان به داشتن کمترین آثار منفی بر تصمیم‌گیری‌های اقتصادی افراد و بنگاه‌های اقتصادی اشاره کرد. در واقع هدف مالیات بر ارزش افزوده جلوگیری از مصرف‌گرایی در جامعه است که دولت با دریافت مالیات بر ارزش افزوده از مصرف‌کننده نهایی، می‌خواهد هر مصرف کننده به میزان مصرفی که دارد مالیات پرداخت نماید. بنابراین مالیات بر ارزش افزوده نباید قدرت خرید مردم و جامعه را کم نماید. اما آیا در واقعیت نیز همینطور است؟
بی‌شک پاسخ به این سوال منفی است. آمارها نشان می‌دهد حدود یک سوم از وسایل نقلیه موجود در کشور بدون پوشش بیمه‌ای شخص ثالث هستند (حدود 8 میلیون خودرو و موتورسیکلت)، که از میان این 8 میلیون وسیله نقلیه بدون بیمه نامه شخص ثالث، حدود 7 میلیون موتورسیکلت و 1 میلیون خودرو وجود دارد. یکی از مهم‌ترین دلایل این مشکل، عدم توانایی مالی افراد برای خرید پوشش بیمه شخص ثالث است. این در حالی است که نرخ حق‌بیمه‌های وسایل نقلیه موتوری و شخص ثالث، به صورت دستوری و بسیار پایین‌تر از مبلغ واقعی آن تعیین می‌شود و امکانی برای کاهش مبلغ حق‌بیمه‌ها وجود ندارد. ناتوانی مالی افراد و نیز اضافه شدن مالیات بر ارزش افزوده، بر قیمت بیمه‌نامه باعث شده است، افراد از تهیه این پوشش‌ها صرفنظر کنند. بی شک در صورت بروز حادثه برای این افراد مشکلات زیادی برای افراد و جامعه به وجود خواهد آمد. همچنین آمارها نشان می‌دهد که حدود نیمی از زندانیان دیه، به دلیل حوادث رانندگی و عدم داشتن پوشش‌های بیمه‌ای، در زندان هستند. با مراجعه به آمارهای موجود در سایر رشته‌های بیمه‌ای نیز می‌توان موارد مشابهی را مشاهده کرد که در آنها، افراد به علت قیمت بالای پوشش‌های بیمه‌ای که بخشی از آن به خاطر اعمال مالیات بر ارزش افزوده است از خرید پوشش بیمه‌ای صرفنظر کرده و در اثر حادثه با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده‌اند.
در این بین برخی از مسئولین، تنها از شرکت‌های بیمه‌ای انتظار دارند که نرخ‌های حق بیمه را با مبالغ بسیار پایینی ارائه نمایند تا مردم بتوانند این پوشش‌ها را تهیه نمایند. این انتظار مسئولین قطعاً شرکت‌های بیمه را زیانده کرده و مانع از رشد، توسعه و نفوذ صنعت بیمه خواهد شد.
طبق آنچه تاکنون گفته شد مالیات بر ارزش افزوده یک مالیات خنثی نیست و اعمال آن بر روی برخی خدمات مانند بیمه تاثیرات منفی را بر جای می‌گذارد. اعمال مالیات بر ارزش افزوده بر روی حق بیمه‌ها، موجب بالارفتن هزینه در بخش‌های تولیدی شده و ضمن افزایش قیمتها در بازار و گاهاً نیز به وجود آمدن تورم، مانع از رونق سرمایه‌گذاری و تولید خواهد شد و هدف از دریافت VAT که همان رونق تولید و سرمایه‌گذاری است محقق نمی‌شود.
اما قانون مالیات بر ارزش افزوده نیز دارای ایرادات و مشکلات اساسی می‌باشد که در ذیل به آنها اشاره می‌شود.
• معافیت فرش دستباف از مالیات بر ارزش افزوده: با نگاه به قانون مالیات بر ارزش افزوده و برخی معافیت‌های مالیاتی اعمال شده در ماده 12 این قانون به برخی تناقضات این قانون می‌رسیم. در بند 13 ماده 12 این قانون، فرش دستباف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف شده است! این بند از قانون ضمن گسترش واردات فرش دستباف، مانع از رونق تولید آن در داخل خواهد شد.
• افزایش هزینه‌های تولید در اثر وضع VAT نابه‌جا بر ماشین آلات و تجهیزات تولیدی: در ماده 17 قانون مالیات بر ارزش افزوده و بندهای مربوط به آن، ماشین آلات و تجهیزات خطوط تولید که از جمله ملزومات تولید و فعالیت‌های مولد اقتصادی محسوب می‌شوند، مشمول مالیات بر ارزش افزوده گردیده است. اخذ مالیات بر ماشین آلات سرمایه‌ای و فرآیندهای کسب و کار میانی و ابهامات موجود در بندهای مربوط به ماده 17 قانون مالیات بر ارزش افزوده، باعث افزایش هزینه‌های تولید می‌شود زیرا بسیاری از صنایع تولیدی و کارخانه‌ها برای توسعه کمی و کیفی تولید، نیازمند خرید ماشین‌آلات سرمایه‌ای هستند، همچنین در جهت حفاظت از تجهیزات سرمایه‌ای در برابر خطرات احتمالی، نیازمند خرید پوشش‌های بیمه‌ای می‌باشند، بنابراین وضع مالیات بر ارزش افزوده بر ماشین آلات و تجهیزات تولید و پوشش‌های بیمه‌ای، موجب بالا رفتن هزینه‌های تولید و افزایش قیمت تمام شده محصولات می‌گردد که این امر می‌تواند منجر به ایجاد تورم در اقتصاد گردد. لذا به منظور حمایت و رونق تولید و کاهش هزینه‌های آن و در جهت نیل به اهداف قانون مالیات بر ارزش افزوده، لزوم بازنگری در این ماده و معافیت ماشین‌آلات و تجهیزات سرمایه‌ای و بیمه‌ها از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده برای رونق بیشتر تولید، کاهش هزینه‌های آن و جلوگیری از فرضیه تورمی بودن VAT، ضروری به نظر می‌رسد.
• اعمال VAT بر مصارف ضروری مردم: مالیات بر ارزش افزوده، باید از کلیه فعالان اقتصادی که مال‌التجاره دارند دریافت شود، لذا دریافت VAT از مصارف ضروری نظیر آب و برق وسپس استرداد یا تهاتر آن، با ماهیت مالیات بر ارزش افزوده، که باید به فعالان اقتصادی تعلق گیرد، منافات دارد.
• فرار مالیاتی برخی اصناف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به دلیل روش‌های تعیین شدۀ وصول VAT در قانون: در برخی اصناف، سود حاصل از فروش، بر اساس میزان مالیات بر ارزش افزوده به اضافۀ، سودی است که به فروش آنها تعلق می‌گیرد، تعیین می‌شود. در این حالت فروشندگان بدون در نظر گرفتن سهم مالیات بر ارزش افزوده، و با در نظر گرفتن سود خود و به میزانی بیشتر از درصد سودی که اتحادیه‌ها اعلام نموده است، ضمن کسب سود بیشتر از نرخ قانونی تعیین شده برای خود و جلب رضایت مشتری، VAT را از مشتری دریافت نمی‌کنند و VAT را به سازمان امور مالیاتی پرداخت نمی‌کنند. به علت اینکه مکانیسم و ابزار خاصی نیز برای کشف حساب‌های این افراد وجود ندارد قوانین و سیستم‌های فعلی توانایی کشف آن را ندارد.
• ضعف سیستم‌ها و ابزارهای کشف الحساب مالیاتی: در حال حاضر سیستم اطلاعاتی یکپارچه‌ای برای تعیین دقیق موارد مشمول مالیات وجود ندارد. بر همین اساس بسیاری از افراد از این ضعف سیستم‌های اطلاعاتی استفاده نموده و از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده اجتناب می‌کنند. اعلان مقدار فروش کمتر از حد واقعی، یکی از روش‌های فرار مالیاتی در ساختار مالیات بر ارزش افزوده است. در این روش هر چه ارزش فروش کمتر اعلان شود، مقدار بدهی مالیاتی نیز کمتر می‌شود.
• امکان سوءاستفاده از قانون مالیات بر ارزش افزوده: به علت اینکه تشخیص میزان فروش مشمول مالیات بر ارزش افزوده بر اساس صورت حساب محاسبه می‌شود، ممکن است در مواردی با تبانی فروشنده و خریدار برای درج مبلغ کمتر و یا روش‌های دیگر، اقدام به فرار مالیاتی بنمایند.
در پایان باید اشاره کرد قانون مالیات بر ارزش افزوده فعلی نیازمند تغییر و بازنگری اساسی می‌باشد که در آن لزوم برداشتن برخی از معافیت‌ها، اضافه کردن برخی از صنایع و کسب و کارها از جمله صنعت بیمه در معافیت‌های مالیاتی و ایجاد سیستم‌های کشف الحساب برای تشخیص موارد مشمول مالیات بر ارزش افزوده و به منظور جلوگیری از فرار مالیاتی به شدت احساس می‌شود.