بانکداری اسلامی به سبک «پاسارگاد»

به گزارش ریسک نیوز به نقل از پایگاه خبری بانک و بیمه، بانکداری اسلامی واژه‌ای بسیار گسترده است که سالها عملیاتی شدن آن با سوالات و چالش‌های فراوانی رو به رو شده است. مهمترین نمود بانکداری اسلامی، دریافت نکردن ربا یا سود است. گرچه بر اساس فتوای همه مراجع دریافت سود یا جریمه تاخیر در بانک‌ها خلاف اصول دین اسلام است، اما این رویه هم اکنون با بهانه‌هایی مانند مشارکت در جریان است.

به تازگی آیت الله نوری همدانی مرجع تقلید شیعیان در این باره گفته است: در مساله تاخیر در بازپرداخت وام‌های بانکی چیزی به عنوان جریمه در قرآن وجود دارد و می‌توان یک بار خاطی را جریمه کرد، ولی نمی‌توان بابت تاخیر بازپرداخت پول از فرد مبلغی را دریافت کرد و این کار حرام است.

به گفته ایشان سود در بانکداری اسلامی بی‌معنی است. همچنین ربا مخفی است و در ۷ جای قرآن حرام اعلام شده است.

بهانه بانک‌داران برای دریافت سود گرچه می‌تواند تا حدی توجیه پذیر باشد، اما آن زمان این مساله با چالش مواجه می‌شود که بانک در همان زمان عقد قرارداد،‌ نرخ سود را به صورت تضمینی مشخص می‌کند. این همان چیزی است که موضوع مشارکت را منتفی می‌کند.

با این حال این که یک بانک شعار «بانک‌داری اسلامی» را برای خود انتخاب کرده نمی‌تواند بی منطق باشد، اما این که همین بانک تا چه اندازه این موضوع را عملیاتی کرده می‌تواند به عنوان یک سوال مطرح شود. نکته دیگر این که آیا اصولا انتخاب این شعار به معنای عمل کردن به آن است و یا این که این موضوع به عنوان یک هدف در نظر گرفته شده است.

خبرنگار ما برای پیگیری این موضوع به عملکرد بانک پاسارگاد مراجعه و جنبه‌هایی از بانک‌داری اسلامی را در آن جست‌وجو کرد. طبیعی است که بانک پاسارگاد به عنوان یکی از اعضای نظام بانکی کشور بر اساس مصوبات شورای پول و اعتبار به دریافت سپرده با نرخ تضمینی و پرداخت تسهیلات با نرخ تضمینی اقدام می‌کند.

با این حال یکی از مهمترین نمودهای بانکداری اسلامی، قرض الحسنه است. بانک پاسارگاد به عنوان یکی از بانک‌های خصوصی کشور به این عرصه وارد شده و البته کارکرد این عقد در این بانک متفاوت است.  آن طور که کارشناس مرکز مشاوره و اطلاع رسانی این بانک به خبرنگار ما گفت، افتتاح حساب قرض الحسنه در این بانک هیچ مزیتی برای صاحب حساب ایجاد نمی‌کند. در واقع بر خلاف تصور، حتی دارندگان حساب قرض الحسنه در این بانک از مزیتی مانند شرکت در قرعه کشی یا دریافت امتیاز برای گرفتن تسهیلات نیز بی‌بهره‌اند.

نکته مهم اما در این میان این است که سپرده‌های قرض الحسنه در این بانک چه سرنوشتی پیدا می‌کنند. تصور اولیه بر این است که مانند صندوق‌های قرض الحسنه موجود در کشور، مردم بخشی از دارایی خود را در نهادی به نام بانک یا صندوق قرض الحسنه سپرده گذاری می‌کنند تا آن نهاد، این منابع را به نیابت از سپرده‌گذار به صورت قرض الحسنه در اختیار نیازمندان قرار دهد.

با این حال در بانک پاسارگاد این اقدام هم صورت نمی‌گیرد. کارشناس مرکز مشاوره این بانک به خبرنگار ما گفت که منابع قرض الحسنه نیز جزو منابع بانک قرار می‌گیرد و چون این بانک تسهیلات قرض الحسنه پرداخت نمی‌کند،‌ بنابراین این منابع نیز به صورت عقود مبادله‌ای با نرخ ۲۱ درصد در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

البته آن طور که در سایت این بانک آمده، امکان ارائه تسهیلات به صورت مسدودی از محل منابع قرض الحسنه وجود دارد، اما این روش فقط برای حساب قرض الحسنه ویژه با موجودی حداقل یک میلیون تومان فراهم است و حداقل رقم تسهیلات پرداختی از این محل نیز ۳۰۰ هزار تومان است.

این روزها بانک‌ها تسهیلات قرض الحسنه ازدواج را پرداخت می‌کنند، اما این تسهیلات تکلیفی است. تسهیلاتی که تا یک سال پیش بانک‌ها به بهانه نبود منابع از پرداخت آن سرباز می‌زدند، اما مشخص نشد که ناگهان چگونه و از چه محلی منابع آن تامین شد.

این روند در جذب منابع قرض الحسنه و نحوه هزینه کرد آن برای مشتریان و مخاطبان بانک پاسارگاد این سوال را پیش می‌آورد که آیا بین بانکداری اسلامی و این نوع جذب منابع تناقضی وجود ندارد؟