نگاه دوباره صنعت بیمه به بیمه ریسک های اعتبار تجاری در پساتحریم / رسول رحمتی نودهی

 بدیهی است هر سازمان و بنگاه اقتصادی باتوجه به ماهیت کار خود، ریسک های گوناگونی را تجربه می کند و در شرایط متحول امروزی، اساسا موفقیت هر بنگاه به تسلط آن بر ریسک ها و نوع مدیریتی است که بر انواع ریسک ها اعمال می کند ، خواهد بود .

مدیریت ریسک در بنگاه اقتصادی زمانی معنا و مفهوم می یابد که شرایط محقق شده  با احتمال متحمل شدن زیان و عدم اطمینان مواجه شود. این نوع مدیریت شامل حوزه های گسترده ای است که مسایل مالی، عملیاتی، تجاری، استراتژیک و حوزه وسیعتری به نام حوادث خطرآفرین را دربرمی گیرد.

درمجموع مدیریت ریسک فرایند سنجش یا ارزیابی ریسک و سپس طرح استراتژی‌هایی برای اداره ریسک است. در خصوص بنگاه های اقتصادی معمولا ما  با دو حوزه عمده ریسک روبرو هستیم که شامل :

1 – ریسک مالی: به مجموعه خطراتی که به طور مستقیم سودآوری بنگاه‌های اقتصادی را با مشکلات جدی مواجه خواهند کرد، و می‌توان آنها را در قالب‌های زیر دسته‌بندی کرد:

1.1 – ریسک اعتباری: به احتمال عدم ایفای به موقع تعهدات مالی بنگاه (به هر دلیل) اطلاق می‌شود.

1.2 – ریسک بازار: به احتمال اشتباه در محاسبه و برآورد نوسانات شاخص‌های اصلی بازار (مانند نرخ سود، نرخ ارز و قیمت سهام) گفته می‌شود.

1.3 – ریسک سرمایه : منابع سرمایه نقش بسزایی در ایجاد ثبات و حفظ سلامت بنگاه‌ اقتصادی را داشته و احتمال بروز هرگونه تغییرات در منابع موجود یا جذب منابع جدید در قالب ریسک سرمایه قابل بحث و بررسی است.

2 – ریسک‌های غیر مالی: به هر خطری که در قالب ریسک مالی قابل تعریف نباشد (مانند ریسک مدیریت، ریسک صنعت، ریسک عملیاتی و ریسک قوانین) گفته می‌شود.

 اما نکته اصلی در بنگاههای اقتصادی در کشورمان این است که متاسفانه  ، نگاه استراتژیک درمورد شناسایی مدیریت ریسک در آنها وجود ندارد؛ به طوری که جایگاه خاصی برای این نوع مدیریت در سازمانها و بنگاههای اقتصادی ما تعیین نشده است .

در این بین ، شرکتهای بیمه با ارایه بیمه نامه های اعتبار تجاری ،که در شاخه بیمه های زیان پولی قرار دارد ، اقدام می نمایند . نکات حائز اهمیت در این بین آن است که حتی در کشورهای پیشرو در حوزه صنعت بیمه ، شناخت از بیمه نامه های اعتباری تنها شامل عده کمی از مدیران ، دلالان و بیمه گران بوده و بطور مثال تنها دو شرکت در ایالات متحده نسبت به فروش بیمه نامه اعتباری اقدام می نمایند، اما  با این حال تنها در سال 2005 در کشورهای اروپایی نزدیک به 1200 میلیارد دلار  حجم معاملات ثبت شده در بخش بیمه های اعتباری بوده است .

نکته مهم در این حوزه که می بایست مورد توجه مدیران صنعت بیمه باشد ، درخصوص ارزیابی ریسک اعتباری سازمان و بنگاه اقتصادی است که می بایست به این نکات توجه جدی داشت:

۱) احتمال نکول: احتمال این که شخص، طی دوره تعهد یا در یک دوره زمانی خاص مانند یک سال، تعهداتش را نکول کند، چقدر است؟ اگر احتمال نکول برای یک دوره زمانی یک ساله محاسبه شود می توان آن را فراوانی نکول مورد انتظار نامید.

۲) محدوده خطر اعتباری (اکسپوژر اعتباری): در صورت وقوع نکول، چه میزانی از تعهدات در خطر خواهد بود؟

۳) نرخ بازگشت: هنگام وقوع نکول چه کسری از اعتبارات سازمان در خطر را می توان از طریق اقداماتی مانند اعلام ورشکستگی یا سایر روش های تسویه بازیابی کرد؟

نکته مهم در ارزیابی و نیز تعیین شرایط برای صدور بیمه نامه اعتباری نقش کارشناسانی که اطلاعات مربوط به درخواست کنندگان اعتبار را بررسی نموده و این اطلاعات مبناء نرخ و حق بیمه شرکتهای بیمه می باشد که اصطلاحا" تحلیلگران اعتباری نامیده می شوند. اطلاعاتی که این افراد بررسی نموده دربر گیرنده : ترازنامه، صورت سود و زیان، روندهای اخیر صنعت مورد نظر، محیط کسب وکار فعلی اقتصادی و غیره می باشد.

در کشورهای توسعه یافته ، بسیاری از بانک ها، مدیران سرمایه گذاری و شرکت های بیمه، تحلیلگران اعتباری را به خدمت گرفته اند تا رتبه های اعتباری را به منظور اهداف و استفاده های داخلی تهیه کنند. در کشورمان بعلت نبود اینگونه موسسات رتبه بندی و نیز برخی عدم شفافیت ها در حوزه های مختلف بنگاه داری اقتصادی سبب شده شرکتهای بیمه تمایل چندانی جهت ورود به این بازار بزرگ و بالقوه نداشته باشند .

 علی ایحال با توجه به شرایط ویژه اقتصادی کشور در پساتحریم و مبحث مهم اقتصاد مقاومتی که از سوی رهبر فرزانه انقلاب مطرح گردیده  و در جهت حمایت از صنایع و بنگاه های اقتصادی کشور ، ورود شرکت های بیمه و نیز سایر بازیگران فعال در حوزه مالی و اعتباری همانند بانکها در این حوزه مهم و حساس ، می تواند نقش مهم و تاثیر گذار داشته باشد .

منابع و ماخذ :

1. صحت،سعید،علوی،سیدسعید،ضرورت بکارگیری دانش مدیریت ریسک در بیمه شخص ثالث و تأثیر قانون جدید بیمه شخص ثالث بر ریسک مرتبط با این بیمه،تازه های جهان بیمه، 1385، 144 و 145

2. بحرالعلوم طباطبایی ، علی محمد ، نکاتی پیرامون ماهیت ریسک های بیمه پذیر ،بیمه آسیا، 1386  .

3. مظلومی،نادر،قواعد تصمیم گیری در مدیریت ریسک،1367،پورتال جامع علوم انسانی

4. کریمی ، آیت ، کلیات بیمه  ،1376 ، پژوهشکده بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران             

رسول رحمتی نودهی

رئیس اداره آموزش شرکت بیمه آسیا ، مدیر گروه بیمه