مبارزه با فساد هزینه دارد / در خاطراتم از فشار ناشی از خلع دو عضو هیات مدیره خواهم نوشت
گفتگوی مشروح بیمه داری نوین با غلامرضا سلیمانی رئیس کل بیمه مرکزی:
سلیمانی پاشنهآشیل نظارت را اطلاعات دانسته و از انتشار صورتهای مالی شرکتهای بیمه هر سه ماه یکبار خبر داد و عنوان کرد: ما 10 الی 20 شاخص تعیین کردهایم که آنها را به زودی اعلام خواهیم کرد و بر اساس آن شرکتهای بیمه را رتبهبندی داخلی میکنیم.سلیمانی می گوید: برای اولین بار در طول تاریخ صنعت بیمه ایران دو مدیر از مدیران شرکتهای مختلف را از هیئت مدیره خلع یا لغو صلاحیت کردیم. آنها باورشان نمیشد؛ ولی من محکم ایستادم. من هیچ وقت بیان نمیکنم که چه کسانی برای جلوگیری از این موضوع به من فشار وارد کردند و من را اذیت کردند؛ ولی قطعاً در خاطراتم مینویسم.
به گزارش ریسک نیوز غلامرضا سلیمانی رئیس کل بیمه مرکزی در گفتگو با نشریه بیمه داری نوین فعالیت های خود را در سه حوزه( توسعة ظرفیت های نظارت بر شرکت ها، ( ایجاد نهادهایی در درون بیمه مرکزی و ( اصلاحات ساختاری و آیین نامه ای همانند برون سپاری نظارت) پیش برد .
سلیمانی پاشنهآشیل نظارت را اطلاعات دانسته و از انتشار صورتهای مالی شرکتهای بیمه هر سه ماه یکبار خبر داد و عنوان کرد: ما 10 الی 20 شاخص تعیین کردهایم که آنها را به زودی اعلام خواهیم کرد و بر اساس آن شرکتهای بیمه را رتبهبندی داخلی میکنیم.
سلیمانی می گوید: برای اولین بار در طول تاریخ صنعت بیمه ایران دو مدیر از مدیران شرکتهای مختلف را از هیئت مدیره خلع یا لغو صلاحیت کردیم. آنها باورشان نمیشد؛ ولی من محکم ایستادم. من هیچ وقت بیان نمیکنم که چه کسانی برای جلوگیری از این موضوع به من فشار وارد کردند و من را اذیت کردند؛ ولی قطعاً در خاطراتم مینویسم.
* آقای دکتر سلیمانی، لطفاً وضع موجود را با نگاه به اثر فرایندهای نظارتی بر شرکتهای بیمه تشریح کنید.
سلیمانی: همانطور که اشاره کردید بحث نظارت به عنوان یکی از اساسیترین وظایف بیمه مرکزی محسوب میشود و طبیعی است که نظارت باید مبتنی بر دو موضوع باشد؛ اول، قوانین بالادستی که در سطح کشور تعریف و تعیین شده است؛ از جمله قانون تجارت، قانون بیمه، مصوبات مجلس، مصوبات هیئت دولت، آئیننامهها و دیگری دستورالعملهای بیمه مرکزی. از طرفی نظارت سیستماتیک یا نظارت مالی در اینجا مطرح می شود.
از روزی که وارد صنعت بیمه شدم احساس کردم که باید نظارت بر شرکتهای بیمه بیشتر و سیستماتیک شود. نظارت بیشتر را تا حدی میتوان انجام داد؛ به عبارتی در قالب نظارتهای میدانی و حضوری بر مجتمعها و شرکتهای بیمهای در استانهای مختلف؛ اما در دنیای جدید با استفاده از تکنولوژی و با توجه به کمبود نیروی انسانی یا به عبارتی صرفهجویی در وقت و نیروی انسانی، امکان نظارت بیشتر به مفهوم دستی یا حضوری میسر نیست؛ به همین دلیل به سمت نظارت سیستماتیک حرکت کردیم. در اینجا نقش مدیریت نظارت اهمیت بسیاری مییابد.
* در مورد اهمیت مدیریت نظارت بیشتر توضیح دهید چه اقدامات جدیدی در این حوزه رقم زدهاید؟
مدیریت نظارت را از این بابت اسم میبرم؛ چون وقتی صورتهای مالی شرکتهای بیمه منتشر میشود باید مجموعه نظارتی بتواند آنها را تحلیل کند.
صورتهای مالی به صورت سالانه منتشر میشد ولی اعلام کردم که باید شش ماهه منتشر شود؛ بنابراین هر شش ماه یک بار صورتهای مالی شرکتهای بیمه منتشر میشود؛ اما متوجه شدم که این هم کافی نیست و باید سه ماه منتشر شود؛ بنابراین یکی از روشهای عمق بخشیدن نظارت بر شرکتهای بیمه تهیة گزارشهای مالی شرکتها از یک ساله به شش ماهه و امروز به شدت دنبال این هستیم که آن را به سه ماه تبدیل کنیم. طبق مقررات بیمه تهیة گزارشات مالی شش ماهه اجباری است؛ ولی تلاش میکنیم که شرکتهای بیمه هر سه ماه یک بار صورتهای مالی خود را منتشر کنند.
* به نظرتان از چه زمانی این کار عملیاتی میشود؟
از یک ماه قبل به معاونت نظارت بر کل امور مالی ارائه کردم تا گزارشهای سه ماهه را از شرکتها دریافت کنند.. این گزارشها در پورتال بیمه مرکزی منتشر میشوند.
* آقای دکتر از صورتهای مالی گفتید؛ صورتهای مالی جدید ابلاغ شد و شرکتها از سال 98 آن را اجرا میکنند آن را چطور ارزیابی میکنید؛ آیا شاخصهایی برای ارزیابی مشخص کردهاید این شاخصها چه کیفیتی را نشان میدهند؟
سلیمانی: گزارشی که در سال 98 برای اولین بار با تغییرات بسیار منتشر شد برای شرکتهای بیمه و ناظران و سازمان حسابرسی و گروههای دیگر بسیار مؤثر بود. اولین نکته در این گزارش بحث تفکیک بیمههای زندگی از غیر زندگی است و دیگری بحث ذخیرة ریاضی، اجرای آئیننامة سرمایهگذاری و آئیننامههای دیگر و یادداشتهای پیوست که خیلی در شفافیت موضوع به ما کمک کردند.
یکی از نگرانیهای من همیشه این بود که بیمه زندگی که طولانیمدت است دستاویز هزینهکرد پرداخت خسارتهای سایر رشتهها در روزمره باشد و این آفت بزرگی است؛ چون تجربۀ تأمین اجتماعی را دارم و میدانم این مسئله در آنجا نیز مطرح بود؛ وقتی فرد حق بیمهای پرداخت میکند به نوعی به 30 سال یا 15 سال آیندة خود میاندیشد؛ وقتی این پول در پرداخت خسارت سایر رشتهها صرف شود؛ عملاً یعنی سرمایهگذاری صورت نگرفته است و با تورمی که در سالهای آتی به صورت طبیعی و غیر طبیعی افزایش مییابد بازگشت پولها با مشکلات عدیدهای مواجه میشود؛ چون این پولها باید سرمایهگذاری شوند و بازدهیشان به بیمهگذاران بازگردد. به همین دلیل معتقدم این گزارشها بسیار مؤثر بودند؛ البته در اجرای آن با مشکلاتی مواجه بودیم.
* البته این مسئله دو الی سه بعد داشت؛ یکی استاندارد کردن صورتهای مالی و دیگری ایجاد یک سری نهادهایی چون نهاد اکچوئران مستقل و سوم فرایند برونسپاری نظارت، لطفاً به صورت کوتاه به این موارد هم اشاره کنید.
سلیمانی: موضوع برونسپاری، بسیار مهم بود؛ چون قادر نیستیم بیشتر از این نیروی انسانی در بیمه مرکزی جذب کنیم و اگر به نیروی انسانی موجود اضافه شود بهرهوری کاهش مییابد. در این راستا معتقدم به جای اینکه تشکیلاتی بدهیم ما باید از همین نیروی انسانی استفاده کنیم و برخی اقدمات را از طریق متخصصان برونسپاری کنیم.
بحث دیگر نهادسازی اکچوئران رسمی و اجبار به ارائة گزارش حسابرسی سالانه در مجمع است که از اقدامات بسیار ارزشمند محسوب میشود. از اقدامات دیگرمان در بخش نظارت این است که شرکتهای بیمهای باید در هر مجمع میزان بازدهیای که از محل ذخیرة ریاضی بیمههای زندگی به دست میآورند در مجمع اعلام کنند؛ بنابراین در سال 99 بعد از مجمع عمومی میزان بازدهی سرمایهگذاریهای همة شرکتها را دریافت و بررسی و سپس تأیید کردیم.
* آیا شرکتی بود که تأیید نشود؟
سلیمانی: بله، نرخ اعلامی برخی شرکتها غلط بود که از آنها خواستیم تا آنها را اصلاح و مجدداً اعلام کنند. این امر ارزش بسیاری دارد تا هر فرد بداند شرکتی که از آن بیمه زندگی خریداری کرده است در سال جاری چه بازدهیای دارد.
* نکتة دیگری که به نظرم در بحث نظارت اهمیت بسیاری دارد اینکه شرکتهای بیمه سرمایههای خود را به حدنصاب لازم برسانند تا ریسکها کاهش یابند.
سلیمانی: در کنار نظارت سیستماتیک متوجه شدیم که میزان نگهداری ریسکها توسط شرکتها با میزان پرتفویشان رابطة منطقی ندارد به ظاهر شرکت بیمهای یک پرتفوی بزرگ گرفته است؛ ولی میزان نگهداریاش 5 درصد یا 1 درصد یا 2 درصد یا 10 درصد است؛ بنابراین اعلام کردیم که در راستای نظارت سیستماتیک باید سرمایهتان افزایش یابد و برای این کار مصوبة دولت دریافت کردیم؛ یعنی حداقلی را قرار دادیم تا همه به آن حداقل برسند؛ به تعبیر دیگر دو برابر شدن میزان سرمایه را الزامی کردیم؛ ولی از آن مهمتر استفاده از روشهای تشویقی بود و این امر باعث شد تا شرکتهای بیمه بیش از مبلغ اعلامی حتی چهار الی پنج برابر آن مبلغ افزایش سرمایه بدهند. این افزایش از دو موضوع نشأت میگیرد؛ عامل اول اینکه متوجه شدند در صنعت بیمه سود خوبی وجود دارد؛ بنابراین سهامداران خودشان راضی به افزایش سرمایه شدند تا عملاً سود بیشتری کسب کنند؛ چون در گذشته نتوانستیم این موضوع را جا بیندازیم. عامل دوم اینکه شرکتهایی که سرمایهشان کم است خیلی ریسکهای بیمهای را نگهداری میکنند و این موضوع منجر به کاهش درآمد بیمهای آنها میشود.
* آقای دکتر بحثی مطرح میشود و آن اینکه افزایش سرمایة شرکتهای بیمه در مقایسه با تورم فعلی مثل یک بازی است؛ به ویژه اگر اتفاق یا حادثهای رخ دهد؛ به نظرتان آیا میتوان شرکتهای بیمه را مجاب کرد که بیش از این افزایش سرمایه دهند؟
سلیمانی: خوشبختانه در این مرحله 100 درصد افزایش سرمایه دادیم که حرکت بزرگی محسوب میشود؛ اگر در سال 40 درصد تورم افزایش یافته باشد ما 100 درصد افزایش سرمایه داشتیم؛ اما این نکته را مدنظر داشته باشید که شرکتهای بیمه چندین سال متوالی است که افزایش سرمایه نداشتند. نکتة دیگر که بسیار اثرگذار است اینکه امروز حدود بیش از 15 شرکت بیش از حداقل تعیینشده یعنی 300 میلیارد تومان افزایش سرمایه دادهاند. بعضی شرکتهای بیمه تا 800 میلیارد تومان و بعضی 3 هزار و 500 میلیارد تومان و بعضی 2 هزار میلیارد تومان بنابراین این ارقام به نوعی نگرانی شما را رفع میکند.
به نظر میرسد بخشی از قوانین باید اجباری باشند بخشی دیگر باید در بستر اقتصادی شکل بگیرند. در علم اقتصاد آمده است که قیمت دستوری فایدهای ندارد؛ بلکه این عرضه و تقاضاست که قیمت را تعیین میکند. مطمئن باشید؛ اگر شرکتهای بیمه از نظر میزان بازدهی بهتر از میانگین بازار باشد صاحبان سهام علاقهمند میشوند تا پولشان را در این بخش قرار دهند و افزایش سرمایه دهند.
* وظیفة بیمه مرکزی بیشتر دور کردن ریسک از شرکتهای بیمه است، معتقدم شرکتهای بیمه متولد شدهاند تا بازدهیشان را افزایش دهند. تضاد منافعی که شما نظارت میکنید و آنها تلاش میکنند سود بیشتری کسب کنند آن نقش حساس شما را پررنگ میکند نظرتان در این مورد چیست؟
سلیمانی: اعتقادم بر این است که بین نهاد ناظر و سهامداران نباید تضاد منافع ایجاد شود.
از نظر تئوری میتوانید نظارت را در راستای منافع سهامداران و بیمهشدگان هر دو قرار دهید درست است که در داخل آن تضادی وجود دارد؛ چون سهامداران دنبال سود بیشتر و نهاد ناظر دنبال ارائة خدمت بیشتر به بیمهشدگان و به حداقل رساندن ریسک است؛ اما در مدل جدید، همسوسازی یا نزدیک کردن منافع دو طرف در راستای رشد صنعت بیمه مطرح است.
* در مورد شفافیت اطلاعات که همیشه در صنعت بیمه مورد نقد بوده چه اقداماتی شده است؟
پاشنهآشیل نظارت، اطلاعات است. معتقدم اطلاعات وقتی کارایی دارند که بهروز باشند اطلاعات مرده یا قدیمی یا غیر شفاف فقط برای تحلیل گذشته و چراغ راه آینده خوب هستند؛ اما امروز باید چه کرد؟ در دنیای امروز اطلاعات باید بهروز باشند تا بتوان در لحظه تصمیم گرفت؛ به همین دلیل بحث سنهاب و آیتی را جدی پیگیری میکنیم و کردهایم؛ از جمله ایجاد کد یکتا و حذف فیزیکی بیمهنامه. حذف فیزیکی بیمهنامه ممکن است در ظاهر فقط کاغذ حذف شده باشد؛ ولی ماهیتاً همان لحظه برای بیمهشده و بیمهگر و بیمه مرکزی شفافیت در اطلاعات را فراهم میکند.
* ممکن است خوانندگان این سؤال را داشته باشند که وقتی آقای سلیمانی به بیمه مرکزی آمدند سنهاب کجا بود و امروز کجاست؟
سلیمانی: وقتی وارد بیمه مرکزی شدم کد یکتا را برای بیمة شخص ثالث، بیمه آتشسوزی، بیمه انبارها و حمل و نقل اجباری کردم.
برنامة ما برای سال 1400 ایجاد کد یکتا برای بخش درمان و زندگی است.
* چه زمانی عملیاتی میشود؟
در حال فعالیت روی آن هستیم؛ عملاً با این وضعیت کل صدور بیمهنامهها الکترونیکی و دیجیتالی میشود.
* به این ترتیب امروز در نقطهای قرار داریم که صدور بیمهنامه به صورت سیستماتیک و مبتنی بر سنهاب امکانپذیر است؟
سلیمانی: دقیقاً درست است. در بخش خسارت که مهمترین و پیچیدهترین بخش محسوب میشود شرکتهای بیمه را تشویق کردیم تا سامانههای خود را راهاندازی کنند بیمه ایران این کار را آغاز کرده است یکی از موضوعات بسیار مهم بحث امدادخودروست که قرار است آن را نهایی کند تأکید داریم که این کار به صورت کاملاً کارشناسی انجام شود. بیمه تجارتنو اپ موبایل خود را راهاندازی و بیمه آسیا در رابطه با درمان بخشی از آن را اجرایی کرده است. بیمه دی در درمان سامانه خوبی را اجرایی کرده است. در بخش خسارت بالعکس عمل کردیم به جای اینکه از بیمة مرکزی آغاز کنیم از شرکتهای بیمه آغاز و از آنها حمایت کردیم. این کار دو مزیت داشت؛ مزیت اول، کاهش کاغذ و بروکراسیِ اداری و ایجاد شفافیت و از همه مهمتر رضایتمندی و تحلیل دادهها و دادهکاوی است و مزیت دوم آسانسازی نظارت است.
با این اقدامات و برنامهریزیها باید صراحتاً بگویم که دوستان در بخش آیتی بیمه مرکزی ضمن احترام به اینجانب بسیار از من گلهمند هستند که فشار زیادی بر آنها وارد میکنم. ولی این وظیفة من و وظیفة همة ماست.
* میخواهم سؤالی در ارتباط با تحول دیجیتال بپرسم؛ وقتی از اکوسیستم بیمهای صحبت میکنیم علاوه بر صنعت بیمه بخشهای دیگر از جمله سامانههای حاکمیتی، وزارت بهداشت، نیروی انتظامی و ثبت احوال و … حضور دارند؛ وقتی همة اینها به یکدیگر متصل شدند تازه آغاز راه تشکیل یک اکوسیستم زنده است. آیا اکنون به نقطهای رسیدهایم که شاهد گذار به تحول دیجیتال باشیم. چقدر این سامانهها و حاکمیتها به یکدیگر متصل هستند تا مثلاً احراز هویت یک بیمهگذار با یک کد ملی کامل شود یا در حوزة خسارت با یک کد کل اطلاعات در دسترس باشد؟ از طرفی سامانة جامع حوادث رانندگی که در قانون بیمه شخص ثالث مادة 41 بر شکلگیری آن تأکید شده است شش ماه پس از اجرای قانون باید عملیاتی میشد؛ ولی نشده است سؤالی که همه دارند این است که متولی ایجاد این سامانه کیست؟
سلیمانی: باید اکوسیستمی باشد که کل را تحت پوشش قرار دهد؛ وقتی در یک نقطه نقص داشته باشد از همان جا ضربه میخوریم و نمیتوانیم یک خدمت و سرویس کامل ارائه دهیم. نیروی انتظامی رشد بسیار خوبی در بخش دیجیتالی دارد رابطة الکترونیکی ما با آنها مطلوب است. ارتباطات در بخش سامانة تجارت با کمک ستاد مبارزه با قاچاق کالا شکل گرفته است و دائم با آنها ارتباط داریم و همة اطلاعات معاملات در بیمه انبارها از طریق این سامانه صورت میگیرد و بعد از تأیید، بیمه نامه صادر میشود. در رابطه با فروش خودروهای دست دوم به نکتهای اشاره کنم که فروش این نوع خودروها با همکاری بیمه مرکزی و با ارتباطی که با سامانة تجارت داریم امکانپذیر میشود در واقع این سامانه نشان میدهد که آیا صاحب اصلی قصد فروش دارد یا فقط بازارسازی است؟ چه بیمهنامهای در این مورد وجود دارد؟ آیا خودرو سرقتی است یا معامله صوری است؟
رابطة ما با سازمان ثبت احوال لحظهای است و با قوة قضائیه رابطة الکترونیکی بسیار خوبی است. امروز صندوق بیمة خسارت بدنی با قرار دادن سیستمی توانسته با اجازة قوة قضائیه از افرادی که برای دریافت دیه شکایت میکنند یا از طرف بیمه برای دریافت دیه به دادگاه ارجاع داده میشوند آگاه شود.
تنها جایی که کمی با مشکل مواجه هستیم وزارت مسکن و شهرسازی است در راستای صحبتتان در مورد ماده 41 قانون جدید شخص ثالث و ضرورت ایجاد سامانه حوادث رانندگی باید بگویم وزارت مسکن و شهرسازی طبق قانون باید سامانة جامع حوادث را تهیه کند که هنوز تهیه نکرده است و ما وظیفه داریم با آنها همکاری کنیم. یکی از دلایل تأخیر شکلگیری این اکوسیستم همین موضوع است. چندین بار با آنها جلسه برگزار کردم چه در زمان وزیر سابق آقای مهندس اسلامی و چه امروز با حضور آقای مهندس رستمی و در این جلسات همة این موارد را مطرح و پیگیری کردم تا این مسئله انجام شود آنها اعلام آمادگی کردند؛ حتی پیگیری زیادی از دستگاههای مرتبط صورت گرفته است که چرا در این امر دارید و این مسئله جدی است . امیدواریم این مسئله حل شود در این صورت بسیاری از مباحث در همین راستا حل و اکوسیستم مورد نظر شکل میگیرد.
* آقای دکتر چطور اکثر شرکتهای بیمه توانستهاند قبولی اتکایی بگیرند و در این راستا تکلیف شرکتهای اتکایی چه میشود در حالی که سهم نگهداری بسیاری از شرکتهای بیمه مستقیم با سرمایه و پرتفویشان متناسب نیست.
سلیمانی: این بحث بسیار مفصل است و مجبورم بیشتر در این رابطه توضیح دهم. در زمان تحریم مجبور بودیم تمام اتکاییها را داخلی کنیم. بیش از سه سال از زمان امضای آقای ترامپ در مورد تحریم ایران میگذرد و صنعت بیمه ایران جزو اولین شرکتهای تحریمی بود؛ بنابراین چند مرحله پشتیبانی برای آن تعیین کردیم؛ وقتی بیمهنامهای صادر میشود یک سهم نگهداری اولیه دارد که به میزان سرمایة شرکت بیمه مرتبط است. ما تصمیم گرفتیم که در بخش قبولی شرکتهای دیگر بیمهای قبولی اتکایی داشته باشند و سپس بیمه مرکزی بحث اتکایی اجباری را قبول کند و مابقی ریسک را بصورت اتکایی قبول کنیم؛ حتی بخشی را به حساب ویژه اتکایی سپردیم. ما به شرکتهای بیمهای که سرمایهشان تعریفشده و قابل قبول بود و به 250 میلیارد تومان میرسید اجازه دادیم که از یکدیگر اتکایی قبول کنند این حرکت در راستای مبارزه با تحریم و آمادگی شرکتها برای قبولی اتکایی صورت گرفت.
اما این اقدامات کافی نبود؛ چون چه دلیلی دارد که شرکتهای بیمه خودشان از یکدیگر اتکایی قبول کنند و تا چه زمانی این قبولی از همدیگر ادامه داشته باشد؟ بنابراین برای حل این مسئله و مجوز شرکتهای بیمة اتکایی جدید را صادر کردیم. دو بیمه اتکایی داشتیم و من به سه بیمه اتکایی دیگر مجوز دادم؛ از جمله پارس، سامان و تهرانری. این شرکتها با سرمایة خوب، نه سرمایة 250 میلیارد تومانی، بلکه سرمایة 500 میلیارد تومانی وارد میدان شدند. معنای این حرف این است که میزان قبولی اتکایی آنها بالاست که نکتة بسیار مهمی محسوب میشود. به صرف شرکت اتکایی داشتن قضیه حل نمیشود؛ ولی وقتی سرمایه بالا باشد؛ میتواند 10 درصد یا 15 درصد از ریسک بصورت اتکایی بگیرد هر چه این شرکتها درصد بالاتری از ریسک را قبول کنند سهم بیمه مرکزی و سهم حساب ویژه کمتر میشود.
* بسیاری از کشورها یک شرکت بزرگ اتکائی ایجاد میکنند و برخی هم ادغام کردهاند؛ مثل کشور ترکیه. حال راز اتخاذ راهبرد متکثر یا متمرکز در این رابطه چیست؟
سلیمانی: دو روش وجود دارد؛ یکی اینکه یک بیمه اتکایی دولتی بزرگ ایجاد کنیم که آن را داریم ولی نام آن شرکت نیست و آن در یک معاونت بیمه مرکزی است. ممکن است بگویید چرا آن را به شرکت تبدیل نمیکنید؟ ولی پاسخ من این است که چه دلیلی دارد آن را به شرکت تبدیل کنیم؟ چون جز ایجاد هیئت مدیره و مدیرعامل و هزینه و یک جریان نیروی انسانی چیزی عایدمان نمیشود؛ از طرفی طبق قانون ایران ایجاد شرکت جدید ممنوع است. هنر من به عنوان بیمه مرکزی این است که بتوانم شرکت بزرگ اتکایی خصوصی ایجاد کنم آن وقت ارزش دارد.
در ایران نمیتوان یک شرکت بیمه اتکایی 10 هزار میلیارد تومانی یکباره ایجاد کرد؛ اما این شرکتهای ایجادشده با سرمایة 500 میلیارد تومان کمکم بزرگ میشوند. البته باید بگویم من به دنبال این بودم که بتوانم چند سهامدار بزرگ را کنار یکدیگر قرار دهم تا شرکت بیمه اتکایی بزرگی ایجاد کنند؛ ولی هیچگاه اینها کنار هم جمع نشدند.
* در واقع با توجه به امکانات موجود اقدام کردید.
سلیمانی: بیمه پاسارگاد با افزایش سرمایهای که قرار است بدهد از تمام شرکتهای بیمة نیمه دولتی مثل آسیا و دانا بزرگتر و به بیمه ایران نزدیک میشود در حالی که زمانی با 150 میلیارد تومان آغاز به کار کرد این یعنی همان آماده کردن بسترها. وقتی صاحبان سهام متوجه سود شوند قطعاً به سمت آن حرکت میکنند.
نباید صرفاً کشورهای دیگر را به عنوان الگو مدنظر قرار داد. در ایران شرکتهای خیلیخیلی بزرگ هنوز رشد نکردهاند.
* آقای دکتر آییننامة توانگری مالی چه زمانی بازنگری میشود؟ امروز همة شرکتهای بیمه حتی شرکتهای بیمهای که توانمند نبودند و کسری ذخایر داشتند توانگریشان سطح یک شده فقط به دلیل مسائل تورمی توانستند با تجزیه ارزیابی داراییشان افزایش سرمایه بدهند یا مثلاً اعلام میشود توانگری مالی شرکت بیمه ایران نباید در کنار شرکت بیمه میهن با شاخصهای مشابهی اندازهگیری شود.
سلیمانی: لازم است اعلام کنم که توانگریای که در ایران محاسبه میشود سختگیرانهتر از روش محاسبة توانگری در کشورهای دیگر است. در کشورهای پیشرفته مبنا فقط توانگری نیست؛ اما متأسفانه در ایران توانگری را به عنوان یک شاخص برجسته میدانیم. در بانکها کفایت سرمایه موضوع مهمی است؛ اما آیا همة عوامل در بانکها به کفایت سرمایه بازمیگردد؟ اتفاقاً کفایت سرمایه در صنعت بانک یکی از آیتمها محسوب میشود. به همین دلیل کار دیگری را آغاز کردیم به جای اینکه تأکید کنیم توانگری را اصلاح کنید که در این صورت به نفع شرکتهایی است که توانگری پایینی دارند؛ تصمیم گرفتیم تا شاخصهای دیگری را تعبیه کنیم؛ البته آنها را رتبهبندی نکردهایم؛ چون این موضوع خارج از حیطة کاری ماست.
ما 10 الی 20 شاخص تعیین کردهایم که آنها را به زودی اعلام خواهیم کرد و بر اساس آن شرکتهای بیمه را رتبهبندی داخلی میکنیم. مسئولیت این طرح بر عهدة قائم مقام بیمه مرکزی است.
* آیا این طرح نام خاصی دارد؟
سلیمانی: نام آن رتبهبندی داخلی بر اساس شاخصهای مدنظر بیمهگری است. این اقدام در راستای نظارت صورت میگیرد. این شاخصها در سایت منتشر میشوند تا بیمهگذاران خود تصمیمگیری کنند. این رتبهبندی به نکات جالبی اشاره میکند تا مردم از اطلاعات شرکتهای بیمه آگاهی یابند؛ البته 40 شاخص بودند که امروز به 10 الی 20 شاخص تقلیل یافتهاند.
به زودی این رتبهبندی داخلی اعمال خواهد شد و شرکتهای بیمه بر اساس شاخصهای استخراجی بیمه مرکزی رتبهبندی میشوند.
* اجرای حاکمیت شرکتی در شرکتهای بیمه اکنون به چه نقطهای رسیده است؛ چون ممکن است به شکل صوری اقدامات بسیاری صورت گرفته باشد؛ ولی در واقع به نقطة مطلوب نرسیده باشید.
سلیمانی: در یک جمله حاکمیت شرکتی بر شرکتهای بیمهای بسیار اثرگذار بود به نحوی که نظارت ما را از حالت چشمی و میدانی به سیستمی تبدیل کرد و به جای آنکه بیمه مرکزی نظارت کند شرکت بر خود نظارت میکند. بیمه مرکزی بیشتر به دنبال این است که آیا کمیتهها کارشان را درست انجام میدهند یا نه. در گذشته فقط صورتجلساتشان را بررسی میکردیم که آیا درست هستند یا نه؛ ولی امروز صورتجلساتشان را تحلیل میکنیم که آیا اثربخشی دارد یا ندارد. از حالت شکلی به محتوا وارد شدهایم.
* آیا کمیتهها کارشان را درست انجام میدهند آیا فلسفه وجودی حاکمیت شرکتی درک و رعایت شده است؟
سلیمانی: ما شرکتهای بیمهای را ملزم به انجام این کار کردیم به نحوی که بعضی از شرکتهای کوچک اعتراض کردند که فشار نیاورید تا ما همة کمیتهها را داشته باشیم؛ بنابراین اصلاحیهای زدیم که بعضی از شرکتهای کوچک لازم نیست همة کمیتههای حاکمیتی شرکتی را داشته باشند؛ بنابراین حاکمیت شرکتی به طور جدی اجرا شد. کمیتهها صورتجلساتشان را برای ما ارسال میکنند. از جمله کمیتههای پر اهمیت کمیتة ریسک و کمیتة حسابرسی و کمیتة جبران خدمات هستند.
حاکمیت شرکتی از ابزارهای نوین مدیریتی در جهان است که خوشبختانه در ایران جا افتاده است.
* بیمه مرکزی بر شرکتهای بیمه نظارت بیمهای و سازمان بورس نیز نظارت مالی و بورسی دارد به نظرتان این همافزایی چقدر خوب و مکفی بوده است؟
سلیمانی: بیمه مرکزی با بورس به عنوان مثلث بانک و بیمه و بورس ارتباط و همکاری دارد. بعضی از شاخصههای حاکمیت شرکتی مختص بیمه است که ضمن قبول حاکمیت شرکتی بورس، آیتمهایی را اضافه کردهایم که مربوط به خود ماست؛ ولی در عین حال در کمال همکاری و همافزایی با سازمان بورس هستیم؛ مثلاً دائم در مورد تغییرات سهامداران شرکتهای بیمه با بورس در ارتباط هستیم آنها هیچ تغییر مهمی را بدون هماهنگی با بیمه مرکزی انجام نمیدهند. در معاملات بزرگ بدون هماهنگی و تأیید بیمه مرکزی وارد نمیشوند و در غیر این صورت آن معاملات باطل میشود. آخرین وضعیت را دریافت و نوسان قیمتها را بررسی میکنیم. در تغییرات و بازیهایی که بعضی از سهامداران ممکن است روی سهام خود اعمال کنند وارد میشویم؛ چون برای ما مهم است که ساختار شرکت به خوبی مدیریت شود.
* هنوز برای بعضی از شرکتها به دلیل عدم التزام به حاکمیت شرکتی اتفاقات ناگواری میافتد؛ به نظرتان آیا نظارتهای سختگیرانة بیمه مرکزی در تغییر وضعیت این شرکت مؤثر بوده است؟ آیا شرکتهای بیمه نباید به وضعیت سهامداری، هیئت مدیره و اجرای قوانین خود احترام بگذارند تا چنین اتفاقاتی نیفتد و حتماً نباید کسی مدام مراقب آنها باشد نمونة آن بیمه سرمد.
سلیمانی: هیچ وقت در هیچ کجا نمیتوان تخلف و فساد را به صفر رساند این یک اصل است همه به دنبال به حداقل رساندن آن هستند. حاکمیت شرکتی در شرکتها برای پیشگیری و جلوگیری از فساد است و آن را به صفر نمیرساند؛ بلکه همچون یک کنترل داخلی از میزان آن میکاهد و تلاش می کند که به حداقل برساند.
اما به نکتة مهمی اشاره کنم و امیدوارم رسانهها به ما در این راستا کمک کنند؛ برای اولین بار در طول تاریخ صنعت بیمه ایران دو مدیر از مدیران شرکتهای مختلف را از هیئت مدیره خلع یا لغو صلاحیت کردیم. آنها باورشان نمیشد؛ ولی من محکم ایستادم. ما در برخورد با مدیران تعارف نداریم. خواهش میکنم دقت کنید مبارزه با فساد هزینه دارد هزینة بسیاری پرداخت کردیم. اصلاً باورتان نمیشود چه فشاری را در این راستا تحمل کردم. دوستانه میگویم؛ حاضر شدم پای این موضوع قربانی شوم؛ به تعبیر دیگر حاضرم کنار بروم ولی عقبنشینی نکنم.
من هیچ وقت بیان نمیکنم که چه کسانی برای جلوگیری از این موضوع به من فشار وارد کردند و من را اذیت کردند؛ ولی قطعاً در خاطراتم مینویسم؛بنابراین باید نظارت را جدی بگیریم. بیمه مثل بانک مرکزی اجازه قانونی ندارد که افراد خاطی را سریع خلع و دیگری را جایگزین کند؛ چون مقررات چنین اجازهای نمیدهد؛ ولی با این حال ورود کردیم.
از اقدامات دیگر ما در بحث نظارت این است که به شعبات مختلف شرکتهای بیمه در شهرستانهای مختلف و تهران به صورت غیر مرئی بازرس ارسال میکنیم تا از ارباب رجوع اطلاعات دریافت کنند که برای چه به شعبه مراجعه کردهاند. بازرس از ارباب رجوع تا رئیس شعبه پیش میرود و گزارش خود را برای من ارسال میکند، شعبهای را تشویق کردم و خواستم که رسانهای شود. شعبهای را هم به شدت تنبیه کردم؛ البته قصد ندارم بیان کنم که همه چیز حل شده است؛ بلکه قصد دارم بیان کنم که سعی داریم نظارت را عمیقتر کنیم.
* در راستای سرعت بخشی به روند تحول دیجیتال آیا شرایطی فراهم کردهاید تا همة شرکتها سند تحول دیجیتال خود را ارائه دهند یا یک عضو هیئتمدیره در شرکتها سابقه یا تحصیلات مرتبط با فناوری اطلاعات داشته باشد؟
سلیمانی: بله از همة شرکتهای بیمه خواستیم که سند تحول دیجیتال خود را ارائه کنند. در مورد بخش دوم سؤالتان باید بگویم که از نظر قانون تجارت نمیتوانم آنها را اجبار کنم؛ ولی آنها را تشویق میکنم؛ مثلاً در چندین شرکت بیمه یا خود مدیرعامل آیتیمن است؛ مثل آقای نوروزی در شرکت بیمه خاورمیانه یا سرپرست قبلی بیمه سرمد آقای مهدوی یا یکی از اعضای هیئت مدیره آیتیمن است. ضمن اینکه یک مدیر لازم نیست الزاماً دانش تخصصی داشته باشد؛ بلکه مهم این است که نگاه استراتژیک داشته باشد. نگاه و افق بلندمدت و نگاه استراتژیک به مسئله و موضوع و شرکت و آینده باعث میشود تا از نیروهای خوب استفاده کند.
* ایجاد چند نهاد را کلید زدید مثل مرکز مدیریت ریسک، شرکت حامی بیمه و … لطف کنید این نهادها اکنون در چه نقطهای قرار دارند و چه چشماندازی برایشان در نظر گرفتهاید؟
سلیمانی: شرکتی به نام سامانهنگار و مرکزی به نام مرکز ریسک ایجاد کردهایم. در ابتدا در مورد مرکز ریسک صحبت کنم. سؤال اینجاست که صنعت بیمه که ریسک را پوشش میدهد چه کسی آن را محاسبه و حق بیمه تعیین میکند؟ به عبارت دیگر آیا میزان بیمه و مبلغ حق بیمه فنی است یا نیست؟ بخشی مربوط به بیمة شخص ثالث است که شورای عالی روی آن کار میکند و اجباری است؛ اما مابقی چطور؟ ما 96 درصد طی هفت ماه سال 1400 در بخش درمان تکمیلی نسبت خسارت داشتیم در حالی که باید 80 درصد داشته باشیم. میزان ضریب خسارت در رابطه با کشتیها بسیار بالا بود حال این سؤال از سال گذشته مطرح بود که ریسک پتروشیمی و هواپیما را چه کسانی بررسی میکنند؟ قبل از تحریمها شرکتهای خارجی فرمتهایی داشتند که آنها را تکمیل و گزارش تهیه میکردند و هم به صورت میدانی بررسی میکردند. از مونیخری و سوئیسری به جنوب ایران شهر عسلویه میرفتند و بررسیهای لازم را انجام میدادند و نرخ را استخراج و ارائه و سپس آنها را بیمه اتکایی میکردند و یا ما از آنها قبولی اتکایی داشتیم؛ امروز این شرایط نیست ضمن اینکه متوجه شدم که گزارشات ریسک بسیار سطحی هستند؛ در این راستا اولین کاری که کردیم مرکز ریسک ایجاد کردیم تا ریسک شرکتهای بزرگ و پر اهمیت را بررسی کنند. از آنها خواستیم تا گزارش تهیه کنند پس از تهیة گزارش از آنها خواستیم تا به صورت میدانی بررسی انجام دهند و در نهایت درجه و میزان ریسک را اعلام کنند.
به این ترتیب دو مسئله مطرح بود؛ مسئلة اول اینکه گزارش شرکتهای بیمهای بسیار ضعف داشت و به صورت میدانی بررسی کردیم که آیا گزارش تهیهشده درست و مستند است یا نه و امروز چه وضعیتی دارد دوباره میزان ریسک را محاسبه کردیم و از شرکتها سؤال کردیم که آیا مجدداً بررسی کردهاید یا فقط زمان صدور بیمهنامه به محل مورد نظر سر زدهاید یا اصلاً مراجعه نکردهاید و فقط بیمهنامه صادر کردند؟
مسئلة دیگر اینکه به تمام شرکتهای بیمه اعلام کردیم که باید نحوة تهیة گزارش و شاخصهایتان را بیان کنید و پس از بررسی شاخصهایشان اعلام کردیم که باید این شاخصها مورد بررسی قرار گیرند. بعد از تعیین شاخص ها مرحله آموزش است. امروز با همکاری دانشگاه تهران و مرکز ریسک و شرکتهای بیمه کلاس آموزش انواع ریسکها (ریسک عملیاتی، ریسک مالی و …) در حال برگزاری هستیم.
* در واقع این مرکز فعالیت خود را آغاز کرده است؟
سلیمانی: بله رسماً طبق قانون تصویب شد و سازمان امور استخدامی آن را تأیید کرد و در مورد چارچوب آن هیچ مشکلی نداریم و در 16 آذر ماه نیز این مرکز میزبان اولین جلسة شرکتهای بیمة عضو اکو را در تهران داریم که مرکز ریسک متولی آن است. به طور جد پی گیرم تا همة شرکتهای بیمه گزارش ریسک و گزارش HSE تمام بیمه گذاران بزرگ را ارائه دهند.
* از سامانهنگار بگویید؟
امروز کل سورس سنهاب از طریق شرکت سامانهنگار که وابسته به بیمه مرکزی است در اختیار خودمان قرار دارد. در کنار آن اقدامات دیگری انجام دادیم؛ مثل تولید انواع نرمافزارها و سامانهها. سوئیچ را در اختیار سامانهنگار قرار دادیم؛ یعنی استارتاپها میتوانند برای برقراری ارتباط با صنعت بیمه در سنهاب از طریق این سوئیچ اقدام کنند. سامانههای گوناگونی در ارتباط با شخص ثالث، درمان، حوادث و جلوگیری از حوادث و تحلیل هوشمند یا به عبارتی جلوگیری از تقلبات و تخلفات در اختیار سامانهنگار قرار دادیم، امروز سامانهنگار 12 پروژة بزرگ در ارتباط با صنعت بیمه دارد.
* از بین این 12 پروژه چند پروژه به ثمر رسیده است؟
سلیمانی: سه پروژه تکمیل شده است.
* در حوزة بحث نظارتی قصد دارید بیمه توسعه را چه کنید؟
سلیمانی: مؤسسة حسابرسی از تمام حسابهای بیمه توسعه گزارشی تهیه کرد که این گزارش از نظر حساب و کتابهای فیمابین مورد اعتراض شرکت بیمه ایران قرار گرفت. بنابراین بیمه ایران نامهای به بیمه مرکزی ارسال کرد که اختلاف حساب وجود دارد و ما از مؤسسه حسابرسی خواستیم تا اختلاف حسابها را رفع کنند؛ وقتی حساب و کتاب بین بیمه ایران و بیمة توسعه تسویه شد به شورای عالی میآید تا در مورد آن تصمیمگیری شود و این موضوع در اختیار بیمه مرکزی نیست.
* طی چند سال اخیر اصلاحاتی را نیز درون بیمه مرکزی و نهاد نظارتی صورت دادهاید کیفیت و نتایج این اصلاحات و تحولات چه بوده است؟
سلیمانی: از جمله تغییرات ما مرکز ریسک بود که توضیح دادم. یکی دیگر از اقدامات تقویت بخش نظارت بر شرکتهاست که هم نظارت مالی را تقویت کردیم و همچنین روی نظارت بر بیمه زندگی به عنوان موضوع محوری تمرکز کردهایم. از طرفی ساختار بیمه زندگی را از نظر نظارتی تغییر دادیم تا بتواند تحلیلهای دائمی و لحظهای ارائه دهد و اطلاعات را دریافت و آییننامهها را اصلاح کند.
علاوه بر همة اینها گاهی فقط بخشهایی از شرکت بیمه را و بعضاً کل شرکت بیمه را بررسی میکنیم امروز اداره کلی داریم که شرکتها را بررسی میکند؛ یعنی شرکت به ما هو شرکت را بررسی میکند.
آییننامة سرمایهگذاری در بخش منابع انسانی را اصلاح کردیم در معاونت توسعه بخش سرمایهگذاری را اصلاح کردیم و خوشحالم که بیان کنم فقط در بخش سرمایهگذاری موفق به سرمایهگذاری حدود 40 هزار میلیارد تومان شدیم. این عدد حدود 9 هزار میلیارد تومان بود که امروز به 40 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است؛ ما پشتوانة شرکتهای بیمه و اتکایی هستیم و نباید در مقابل خسارتها و اتفاقات احتمالی با مشکل نقدینگی مواجه باشیم. برنامة من این است که انشالله این مبلغ به 150 هزار میلیارد تومان برسیم.
* قبل از ورودتان به بیمه مرکزی، سامانهای در پورتال بیمه مرکزی به نام سامانة نظارت وجود داشت که آمار شکایات از شرکتهای بیمه به صورت تفکیک رشتهای در آن درج میشد؛ اما حذف شد بسیاری به این موضوع انتقاد دارند؟
سلیمانی: من نه در ایجاد و نه در حذف آن دخیل نبودم. بهتر است این موضوع را از معاونت نظارت پیگیری کنید.
* بسیاری معتقدند که باید بخشنامهها و آییننامهها در سایت بیمه مرکزی منتشر شوند تا اقشار مختلف مثل دانشجویان و … به آن دسترسی داشته باشند.
سلیمانی: آییننامهها را منتشر میکنیم.
* اما جای مصوبات شورای عالی بیمه خالی است؟
من دستور دادم که آییننامهها گذاشته شوند؛ اما اگر مشکلی باشد دستور به پیگیری و انتشار میدهم.
* سامانة 2342 در آذرماه سال 97 افتتاح شد؛ ولی کار نمیکند؟ قسمت آنلاین جواب میدهند؛ ولی آفلاین فعال نیست.
سلیمانی: گاهی من خودم تماس میگیرم تا بدانم که این سامانهها فعال هستند یا نیستند؛ اما اگر آفلاین فعال نیست حتماً دستور پیگیری میدهم.
* نکته دیگر اینکه اطلاعات و آمار ماهانه همچنان چالش بیمه مرکزی است.
سلیمانی: آیا اطلاعات ماهانه را در سایت ندارید؟ الان عرض میکنم هفت ماهه را چرا، چون خودم هشت ماهه را ندارم هماهنگ کردیم 15 آذر ماه اطلاعات و آمار بیمهای تا 30 آبان را در بیاورند. اینطور بگویم 15 هر ماه بعد تا 30 ماه قبل را در بیاورند.
* در حوزة درمان، بیمه مرکزی درمان انفرادی را ندارد و این برای آنالیز کامل کسب و کار بیمه کافی نیست یا این تقسیمبندیها بسیار کلی است.
سلیمانی: به نکتهای اشاره کنم ارائة بعضی از این اطلاعات به صورت ماهانه یا جزئیتر بسیار دشوار است. من هیئت علمی هستم و حدود بیست پایاننامه را مدیریت کردهام؛ معمولاً محققان سعی میکنند اطلاعات ریز و جزئی و تفصیلی را تا پایان سال قبل داشته باشند.
* ولی ما پروندهای به نام درمان انفرادی داریم که هیچ اطلاعاتی در مورد آن نداریم.
سلیمانی: بخش زیادی از سالنامه در سایت منتشر شده است و به اطلاعات جزئی و تفصیلی اشاره میکند. در انتشار اطلاعات سالانه به موارد جزئی و اطلاعات ریز اشاره میشود؛ ولی در انتشار اطلاعات تفصیلی هفت ماهه بسیار دشوار است.
* لطفاً صحبتهای خود را جمعبندی کنید و نقشه راه آینده را ترسیم کنید.
سلیمانی: در برنامة هفتم به دنبال کاهش بیمه اتکایی اجباری هستیم به تعبیر دیگر تا میتوانیم بیمه اتکایی اجباری را در سطح صنعت بیمه کاهش دهیم.
همکاری بیمهای بین ما و کشورهای همسایه مثل عراق، سوریه و افغانستان به طور جدی در حال پیگیری است و موافقتنامهها امضا شده است از آن مهمتر ارتباط شرکتهای عضو اکو است که میزبان برگزاری آن در 16 آذر هستیم. آییننامهها و اساسنامههای صندوق بیمه همگانی تصویب شدند و در بودجة سال 1401 مبلغ خوبی را برای این صندوق پیشنهاد کردیم که هم از دولت و هم مردم دریافت شود.
بحث دیگر ابرسامانة سنهاب است که پلتفرم اصلی سنهاب را برنامهریزی کردهایم و نقشه راه داریم که به 80 درصد آن تا پایان سال خواهیم رسید.
مرکز دادهکاوی سنهاب را برای مواقع بحرانی آماده کردهایم. به سوئیچ بیمهای در صحبتهایم اشاره کردم. سیستم یکپارچة تخلفات و تقلبات بیمهای در بخش بیمه شخص ثالث را تهیه کردیم. برای محصولات جدید مثل بیمه سایبری، بیمه اعتباری، مؤسسه تضمین بیمهای، بیمه خرد بسترسازی کردهایم. برای بیمه خرد در سال اول بحثی مطرح بود که دولت کمک کند ولی متوجه شدیم که دولت توانایی کمک ندارد؛ بنابراین از اقتصاد مردمی کمک گرفتیم.
از اقدامات دیگر ما این است که در همة استانها کمیتهای به نام کمیتة جلوگیری از تخلفات در سطح استانی با حضور مدیر کل دادگستری و رئیس نیروی انتظامی استان، رئیس شورای هماهنگی بیمهای استان، رئیس حراست ادارة کل اقتصادی، مدیر کل اقتصادی ایجاد کردهایم که در شهرهای قم، خوزستان، آذربایجان غربی، مازندران و فارس تشکیل شده و شروع به کار کردهاند. این اقدام از کارهای با ارزشی است که به نوعی هم تمرکززدایی میکند و هم استانها بیشتر میتوانند مدیریت داشته باشند.