مختصات بازار بیمه / محمود فراهانی

الف) رئیس کل

اولین تفاوت کلیدی سال جاری، حضور بهزادپور بر مسند ریاست صنعت و بازار بیمه است. فردی که نگرش‌های متفاوتی با مدیرعامل قبلی دارد و طبیعتاً این تفاوت نگرش در نحوۀ نظارت بر صنعت بیمه در مسیر تحکیم سلامت در بازار بیمه و صیانت از حقوق بیمه‌گذار و بیمه‌شده و اداره امور نهاد ناظر یعنی بیمه مرکزی به وضوح دیده می‌شود. نمونه‌ای در اثبات این مدعا نحوۀ گزینش معاونان آقای بهزادپور از میان مدیرانی است که کمتر برای صنعت بیمه شناخته شده هستند. این عدم شناخت طبیعتاً باعث می‌شود تا مراودات با بیمه مرکزی به نوعی با احتیاط همراه باشد؛ احتیاطی دو سویه هم از طرف معاونان جدید با این هدف که نهاد تحت نظارت خود را بهتر بشناسند و هم شرکت‌های بیمه که به ناچار باید تا شناخت کامل، محتاطانه تعامل کنند. طبیعی است در پس هر تغییری مخالفان و موافقانی قرار دارند؛ اما در یک نگاه حرفه‌ای سؤال و نکتۀ کلیدی آن است که این تغییرات چگونه می‌توانند در بهترین نحو در خدمت صنعت و بازار بیمه قرار گیرند؛ البته تردیدی نیست که در یک تعامل دو سویه می‌تواند کلید موفقیت باشد. وجود چشم‌هایی که بازار را به دو گروه مخالف و موافق تقسیم نکند به ویژه از سوی ناظر و معاونان جدید یک ضرورت گریزناپذیر در قامت یک رفتار حرفه‌ای است.

ترکیب ذی‌نفعان

ترکیب ذی‌نفعان در صنعت بیمه در سال جدید تفاوت‌هایی با سال‌های گذشته دارد. یکی از کلیدی‌ترین موارد آن است که وجود استارتاپ‌ها که حالا به عنوان کسب و کارهایی که مورد پذیرش بازار قرار گرفته در سال جدید قصد دارند حضور متفاوت‌تری نسبت به سال قبل داشته باشند. سال 1400 به ویژه از نیمه دوم سال از منظر تبلیغات فراگیر استارتاپ‌های بیمه‌ای بی‌سابقه بود. این ذی‌نفعان در سال 1401 انتظار دارند که در بازار بیمه سهمی بیشتر و معنادار داشته باشند؛ اما نکتۀ اساسی‌تر آنکه مدل‌های کسب و کار این استارتاپ‌ها نباید با مدل‌های سنتی مرسوم مقایسه شوند. آنها برای تحقق یک اکوسیستم بیمه‌ای که داده دارایی آنان خواهد بود به میدان آمده‌اند. مقایسۀ هزینه‌ای که آنان در عرصه‌های تبلیغات و اطلاع‌رسانی می‌کنند با مجموع سود حاصله در صنعت بیمه و همچنین مجموع کارمزدی که به شبکه نمایندگی داده می‌شود عیان‌کنندۀ این اصل است که در عرصۀ اقتصاد و بیمه‌گری دیجیتال شاهد تحول در مدل‌های کسب و کار هستیم و طبیعتاً مقایسه با مدل‌های فعلی ما را دچار اشتباهات استراتژیک خواهد کرد. همان اشتباه راهبردی که هم اکنون در نگاه برخی فعالان شبکه فروش و برخی افراد کارشناس و مسئول مشاهده می‌کنیم. اما آیا استارتاپ‌ها فرصت هستند؟ تردیدی در این مسئله نیست در عین حال که ورود کسب و کارهای جدید ضرورت بازار است. آنها زمینۀ تحول را در ابعاد مختلف صنعت بیمه ضرورت خواهند بخشید.

تغییر ترکیب راهبران

در ترکیب راهبران بازار بیمه در سال جاری تغییر مشاهده می‌کنیم. از یک سو استارتاپ‌ها را باید از راهبران جدید بازار بیمه تلقی کنیم که از هم اکنون به بعد زمینه‌های تغییر در ابعاد مختلف را فراهم می‌کنند. آنها لوکوموتیو‌هایی با واگن‌های متفاوت هستند که مسیر متفاوت می‌خواهند و مسافران را به گونه‌ای بهتر و سهل‌تر به مقصد می‌رسانند و اگر برای مشتری حق انتخاب قائل باشیم طبعاً آنها سفرهای بهتر را ترجیح می‌دهند. مشتریان قادرند بازی خود را بر بازار بیمه غالب کنند. طبیعتاً با ورود راهبران جدید حالت و شکل کلی بازار نیز دچار تغییراتی خواهد شد.

بازیگران جدید

ورود شرکت‌های جدید به بازار بیمه در سال جاری یکی دیگر از وجوه افتراق با سال‌های گذشته است. بازیگران جدید فرصت‌های جدید ایجاد می‌کنند و برخی شرکت‌های قدیمی را که حاضر نیستند از لباس کهنه و سنتی خود خارج شوند به تکاپو وامی‌دارند؛ اگر به دنیای رقابتی امروز بازارها اعتقاد داشته باشیم بازار همیشه شاهد ورود رقبای جدید است. نکتۀ اساسی آنکه رقبای جدید اغلب به لحاظ برخورداری از دانش و فناوری‌های روز معمولاً چابک‌تر و کم هزینه‌تر از قدیمی‌ها حرکت می‌کنند و این وجه تمایز رقابتی آنها باعث می‌شود تا شرکت‌های قدیمی تحول در ساختارهای سازمانی و فعالیت خود را به صورت جدی‌تر دنبال کنند.

تلاش برای بلوغ در نوآوری

در سال جاری با ایجاد سندباکس بیمه مرکزی اتفاقات خوبی را در عرصۀ نوآوری شاهد خواهیم بود. اگرچه همکاری بیمه سامان و پلنت گام مناسبی در عرصۀ بیمه‌گری باز قلمداد شد؛ اما با افزایش تجربه‌های جهان و متعاقباً ایران وجود سندباکس و محیط آزمون، امری گریزناپذیر است. بیمه مرکزی در «سند معماری با رویکرد فناوری اطلاعات و ارتباطات» به مقولۀ سوئیچ اشاره کرده و در مسیر ارائۀ خدمات مورد نیاز نوآوران مالی، حرکت کلیدی صورت داده است؛ اما تحقق این مسیر تا رسیدن به سندباکسی قابل اتکا از اهمیت حیاتی برخوردار است که به نظر می‌رسد امسال این گام برداشته خواهد شد.

برزخ برجام و دولت اصول‌گرا

سایۀ چالش‌های بودجه‌ای دولت و شاخص‌های بحرانی پولی و اقتصادی از یک سو و تردیدها در مورد سرنوشت احیای برجام طبعاً شرکت‌های بیمه را در منطقۀ برزخ تصمیم‌گیری فرو می‌برد. اینکه برای سال جاری در دو عرصۀ سرمایه‌گذاری و بیمه‌گری چه برنامه‌هایی در دستور کار قرار دهند و نحوۀ اجرا چگونه باشد. طبعاً در چنین شرایطی احتیاط ناگزیر خواهد بود و حاصل احتیاط نیز افزایش نسبت سهم سپرده‌گذاری در بانک‌ها نسبت به دیگر حوزه‌های سرمایه‌گذاری است. در عرصۀ بیمه‌گری نیز بازار با رویکرد احتیاط و تنگ‌نظری با بازاریابان بیمه‌ای روبه‌رو خواهد شد. با توجه به رویکردهای دولت اصولگرا به سمت راهکارهای یارانه‌محور، ضربان اقتصاد کنترل‌شده‌تر خواهد تپید و این به معنی آن است که صنعت بیمه هم باید همسویی را رعایت کند. قضاوت در این‌باره که چنین شرایطی چقدر می‌تواند فرصت‌آفرین باشد کاملاً سخت و پیچیده است و سختی مسئله آن است که برزخ تصمیم‌گیری معلوم نیست تا چه زمان ادامه خواهد داشت.

در جمع‌بندی موضوع اینکه به نظر می‌رسد ذی‌نفعان بیمه در بخش ارائۀ خدمت در سال جاری در عرصۀ توسعۀ بازار با مشکلات مواجه باشند در عین حال فرصت‌های زیادی دارند تا بتوانند توانمندی‌های ساختاری‌شان را افزایش دهند. در این میان هم‌سویی و هم‌افزایی بین نهادهای نظارتی، تشکل صنفی، پژوهشی و آموزشی می‌تواند در به‌هنگام‌سازی ظرفیت‌های بیمه‌ای نقش کلیدی بازی کند.

محمود فراهانی، مدیر مسئول بیمه داری نوین