خبر و خبرنگاری در این روزها/ محمود فراهانی
به نظر می رسد ماموریت خبرنگار نه بیان حقیقت و نه واقعیت است. ماموریت وی گزارش کردن آن چیزی است که می بیند و برای خوب و عمیق دیدن علاوه بر داشتن بینش ، دانش و مهارت از سوی خبرنگار، الزاماتی هم باید در جامعه وجود داشته باشد تا ما شاهد بروز واقعیتی به نام خبرنگاری باشیم.
هر سال به 17 مرداد که نزدیک می شویم کلمه ای ذهنمان را درگیر می کند: « خبرنگار»
اما کمتر فکر کرده ایم خبرنگار کیست ،خبرنگاری چیست و در دنیای امروز ما برای خبرنگار شدن و خبرنگار ماندن چه الزاماتی نیاز است.
آیا خبرنگار کسی است که باید حقیقت را بنویسد یا حتی حقیقت را گزارش کند؟
آیا حرفه خبرنگاری وظیفه اش بیان حقیقت است
حتی اگر پاسخمان مثبت باشد سوال این خواهد بود که حقیقت چیست؟ آیا حقیقت آن چیزی است که خبرنگار می نویسد یا مقوله ای است که او باید بنویسد؟ معیار تشخیص حقیقت از غیر حقیقت چیست؟ لذا طبیعی است که خبرنگار قرار نیست حقیقت را گزارش کند چون اساسا او هم مانند بسیاری از مردم در تشخیص حقیقت با اما و اگر های بسیاری روبروست و اساسا حرفه خبرنگاری نیز برای این مقوله ایجاد نشده است. شاید تنها بتوانیم ادعا کنیم که خبرنگار کسی است که در راستای بیان حقیقت تلاش می کند
آیا خبرنگار کسی است که باید واقعیت را بیان کند یا آن را گزارش کند؟
ایا وظیفه صنف خبرنگاری بیان واقعیات است؟
با فرض اینکه پاسخمان مثبت باشد سوال این است که واقعیت آن چیزی است که خبرنگار می نویسد در این صورت معیار تشخیص واقع از غیر واقع چیست؟ اگر حقیقت و واقعیت را دو برداشت از یک موقعیت بدانیم و با این تعریف موافق باشیم که واقعیت آن چیزی است که رخ داده و حقیقت چیزی فراتر از رخداد را دنبال می کند در چنین صورتی خبرنگار نیز در بیان واقعیت ها با اما و اگرهای بسیاری رو برو می شود که عملا او را ناتوان از دست یابی به واقعیت می کند.
بر همین اساس به نظر می رسد ماموریت خبرنگار نه بیان حقیقت و نه واقعیت است. ماموریت وی گزارش کردن آن چیزی است که می بیند و برای خوب و عمیق دیدن علاوه بر داشتن بینش ، دانش و مهارت از سوی خبرنگار، الزاماتی هم باید در جامعه وجود داشته باشد تا ما شاهد بروز واقعیتی به نام خبرنگاری باشیم.
لذا سوال اساسی آن است که در دنیای امروز ما برای خبرنگاری (خبرنگار شدن و خبرنگار ماندن) چه الزاماتی نیاز است؟
اولین الزام برای اینکه خبرنگار بتواند خبرنگاری کند وجود جامعه ایست که خبرنگاری را از صنف خبرنگار مطالبه کند. در جامعه ای که خبرنگاری به یک مطالبه تبدیل نشده است طبیعتا به مرور خبرنگار نیز از ماهیت خود تخلیه شده و تنها پوسته ای از وی مشاهده می کنیم.
طبیعی است تا رسیدن به جامعه که مطالبه گر خبر به عنوان «روایت یا ارائه تحلیل به درست ترین شکل ممکن از آنچه که روی داده » است. خبرنگاران نیز نقش کلیدی دارند اما هنگامی که یک جامعه اساسا در نقطه ای از زمان و مکان قرار دارد که مطالبه در خصوص اخبار ندارد به تعبیر دیگر خبرنمایی اهمیت بیشتری پیدا می کند تا خبرنگاری، طبعتا خبرنگاران نیز به مرور به بازیگران نمایش خبر تبدیل می شوند.
اگر تلاش در مسیر شفاف سازی را مهمترین وظیفه خبرنگار بدانیم استقلال خبرنگار و به رسمیت شناختن آزادی قلم ، همچنین فراهم بودن زیرساخت های حقوقی و اقتصادی و اجتماعی از الزاماتی است که برای خبرنگار شدن و خبرنگار ماندن ضروری است. در غیر این صورت جامعه شاهد خبرنمایی هایی است و خبرنگاران نیز به ناگزیر تبدیل به بازیگرانی آماتور یا ماهر در نمایش خبری که دیگران طراحی کرده اند تبدیل می شوند.
اینکه اکنون در جامعه ما خبرنگاری جاری است یا خبرنمایی، قضاوت با خواننده است.