ریسکهای حرکت/ تحریم های داخلی عامل اختلاف بیمه گر و بیمه گذار در بیمه باربری!
روایت متفاوت از بیمه های باربری درایران در یک میزسخن؛
علیجانی: تغییرات پیش‌بینی‌نشده اسناد حمل و نقل ناشی از تحریم‌ها نیز باعث تغییرات مستمر در نحوة سفارشی کردن بیمه‌نامه‌ها شده که این موضوع سبب به وجود آمدن اختلافاتی بین بیمه‌گران و بیمه‌گذاران در ارتباط با جبران خسارت شده است./رحمتی:شرکت‌های بیمه که بانک دارند و از طریق بانک به بیمه‌گذار تسهیلات ارائه می‌کنند تسهیلات‌گیرنده را الزام می‌کنند که بیمه‌اش را از طریق شرکتی که ایشان معرفی می‌کنند تنظیم و تهیه کند؛ که این امر بر خلاف بخشنامه‌های بیمه مرکزی بوده و در حالی است که تسهیلات‌گیرنده آزاد است از هر شرکت بیمه‌ای با هر استانداردی که خود صلاح می‌داند بیمه‌اش را تهیه کند.
به گزارش ریسک نیوز به نقل از نشریه بیمه داری نوین ، کل پرتفوی بیمة باربری در آمار غیر رسمی سال 99 هزار میلیارد تومان است که با دلار 25 هزار تومان حدود 40 میلیون دلار می‌شود. برکسی پوشیده نیست که تحریم ها و شرایط اقتصادی بر کندی ضرباهنگ رشد بیمه های باربری بی تاثیر نبوده است .
بدون شک توسعه بیمه های باربری به پیاده سازی شرایط مطلوب در زیرساخت کلی کشور بستگی دارد؛ در واقع زنجیره ای از مبادلات و مبادی تجاری تا آخرین حلقه زنجیره که به بیمه می‌رسد.
اگر چه که حضور بیمه گر به عنوان مشاور در کنار بیمه‌گذاران نیز در این مسیر اهمیت بسزائی داردتا نه تنها ایشان را در اهداف تجاری‌شان کمک کند بلکه ریسک خود را نیز کاهش دهد.
درمیز سخن پیش رو با مجید رحمتی، مدیر بیمه های مسئولیت و حمل و نقل بیمه ایران و حمید علیجانی مدیر بیمه های حمل و نقل و باربری بیمه دانا همراه می شویم تا وضعیت بیمه های باربری در ایران را زیر ذره بین قرار دهیم.
قسمت دوم:
رحمتی: به نکته‌ای اشاره کنم و آن تحریم‌های داخلی است. شرکت‌های بیمه که بانک دارند و از طریق بانک به بیمه‌گذار تسهیلات ارائه می‌کنند تسهیلات‌گیرنده را الزام می‌کنند که بیمه‌اش را از طریق شرکتی که ایشان معرفی می‌کنند تنظیم و تهیه کند؛ که این امر بر خلاف بخشنامه‌های بیمه مرکزی بوده و در حالی است که تسهیلات‌گیرنده آزاد است از هر شرکت بیمه‌ای با هر استانداردی که خود صلاح می‌داند بیمه‌اش را تهیه کند.
* به نظرتان چند درصد از سهم بازار باربری به این شکل است؟
رحمتی: بازار بیمه‌های باربری بین 30 شرکت بیمة فعال تقسیم شده است؛ یعنی هیچ شرکت بیمه‌ای نسبت به شرکت دیگر برتری جدی ندارد؛ در حالی که در رشته‌های دیگر بیمه‌ای می‌بینیم که یک یا دو شرکت یک سر و گردن بالاتر از بقیه هستند؛ اما در بیمه‌های باربری چنین نیست.
* علت آن را چه می‌دانید؟
رحمتی: بازار جذاب بیمه‌های باربری و حاشیه سود به نسبت خوب این رشته از عوامل اصلی است که باعث می‌شود رقابت‌های غیر حرفه‌ای شکل گرفته و همان‌طور که بیان کردم یک سری از شرکت‌های بیمه که بانک هم دارند بیمه‌نامه‌های خاص خود را از طریق آن بازار تأمین می‌کنند با اینکه شرکت‌های دولتی مثل بیمه ایران نیز با برچسب تحریم مواجه می‌شوند. همة این عوامل باعث می‌شوند بخش عمده‌ای از پرتفوی در داخل صنعت جابه‌جا شود.
* فناوری اطلاعات چقدر می‌تواند به رسیدن به وضعیت مطلوب کمک کند؟
علیجانی: با توجه به حجم بالای بیمه‌نامه‌های صنعت بیمه ناگزیر بخش قابل توجهی از فرآیندهای شرکت‌های بیمه در بستر فناوری اطلاعات انجام می‌پذیرد؛ اما تا قبل از به وجود آمدن شرایط جاری ناشی از بیماری کرونا برای اجرای برخی از فرآیندها نگاه سخت‌گیرانه حاکم بود همچنان که معمولاً اشخاص تمایلی به ایجاد تغییرات ندارند؛ اگرچه بیماری کرونا زیان‌های جبران‌ناپذیری داشته است لیکن سبب شد تا وسعت فرآیندهای سیستمی گسترده‌تر شود. بدیهی است که یکی از مزیت‌های افزایش استفاده از فناوری اطلاعات در فرآیندها کاهش هزینه‌ها هم برای بیمه‌گران و هم بیمه‌گذاران بوده است. علاوه بر کاهش هزینه‌ها می‌توان به آن خدمات به هنگام به ویژه در بخش خسارت را نیز اضافه کرد. شما شاهد بودید که در حادثه مسدود شدن کانال سوئز توسط کشتی اورگرین شرکت‌های ارزیابی خسارت اروپایی برای رصد دائمی خسارت از پهپاد استفاده کردند که در اقدامی مشابه در ایران نیز بخشی از بازدید‌های اولیه محمولات یا بازدید و ارزیابی خسارت‌ها که به واسطة بعد مکانی زیاد و محدودیت‌های ناشی از کرونا اعزام و حضور میدانی کارشناسان امکان‌پذیر نبود به صورت تماس‌های تصویری انجام پذیرفته است.
همچنین در رشتة بیمه باربری یکی از اقدامات درست انجام‌شده به اشتراک‌گذاری اطلاعات سازمان توسعه تجارت، گمرک، سازمان راهداری و بیمه از طریق سامانه جامع تجارت بوده که سبب می‌شود بازرگانان از یک سامانه واحد تمامی امور مربوط به تشریفات لازم برای کسب و کار خود را انجام دهند و در مجموع می‌توان گفت؛ استفاده از فناوری اطلاعات از طریق کاهش هزینه‌ها و مدت زمان انجام فرآیندها و ارائه خدمات بهینه با کمترین خطا، نقش به سزایی در راه رسیدن به وضع ایده‌آل داشته است؛ اما نباید از نظر دور داشت که ما در قیاس با شرکت‌های خارجی در استفاده از فناوری اطلاعات فاصله زیادی داریم و مهم‌ترین عاملی که سبب می‌شود تا ما در این حوزه به توانیم رشد خوبی داشته باشیم سرمایه‌گذاری بیمه‌گران است؛ مثلاً هم اکنون بخش قابل توجهی از نرم‌افزار شرکت‌های بیمه تنها از سوی یک شرکت نرم‌افزاری تأمین می‌شود که از نظر کلی انحصار در این حوزه دارای اشکال بوده و ضرورت دارد تا شرکت‌های بیمه با سرمایه‌گذاری مالی و با اتکا به منابع انسانی خبره داخلی وضعیت نرم‌افزاری خود را بهبود ببخشند.
* آقای رحمتی لطفاً صحبت‌های خود را جمع‌بندی و به تشکل‌های صنفی هم اشاره کنید آیا می‌توان در حوزة باربری یک تشکل صنفی داشت؟
رحمتی: باید در صنعت بیمه اخلاق حرفه‌ای حاکم شود تا بتوانیم به استانداردهای موردنظر نزدیک‌تر شویم که یکی از زیرشاخه‌های اخلاق حرفه‌ای به اشتراک‌گذاری اطلاعات است که آقای علیجانی به آن اشاره کردند.
در دورانی که ارتباطات‌مان با بازارهای اروپایی کماکان برقرار بود و قصد داشتیم نرخی را از یک بروکر اتکایی دریافت کنیم؛ وقتی بروکر دوم سراغ همان بیمه‌گر اتکایی می‌رفت که بروکر اول از ایشان نرخ و شرایط دریافت کرده بود دیگر به او نرخی اعلام نمی‌شد؛ اما این روند در ایران رعایت نمی‌شود اتفاقاً وقتی بیمه‌گذار سراغ بیمه‌گر می‌آید از او سؤال می‌شود چه نرخی از چه شرکتی دارید؟ و به او اعلام می‌کند که حاضر است درصدی کمتر از نرخ آن شرکت به او بیمه‌نامه بدهد؛ حتی چنین رقابت‌هایی بین نماینده‌های یک شرکت بیمه هم وجود دارد؛ بنابراین رعایت و نهادینه شدن اخلاق حرفه‌ای از اهمیت بسیاری برخوردار است.
* چطور می‌توان اخلاق حرفه‌ای را در قالب یک مدل مفهومی تعریف و سپس آن را تقویت کرد؟
رحمتی: ویژگی‌های افراد دارای اخلاق حرفه‌ای احساس مسئولیت، برتری‌جویی و رقابت‌طلبی، صادق بودن، احترام و تکریم دیگران، رعایت ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، عدالت و انصاف، همدردی با دیگران و وفاداری است. به عبارت دیگر اخلاق حرفه‌ای مجموعه قواعدی است که باید افراد داوطلبانه و براساس ندای وجدان و فطرت خویش در انجام کار حرفه‌ای رعایت کنند؛ بدون آنکه الزام خارجی داشته باشند یا در صورت تخلف، به مجازات‌های قانونی دچار شوند.
اخلاق حرفه‌ای باید در سیستم مدیریت کیفیت یک شرکت نهادینه شود به گونه‌ای که در هرم مدیریتی از بالاترین نقطه تبیین و رعایت شده و آن را در بدنه شرکت نیز جاری و ساری کرد؛ بنابراین نمی‌توان آن را تنها در بخشی از محیطی حاکم کرد در حالی که فضای کلی شرکت از آن تبعیت نمی‌کند.
* شاید بتوان به وسیلة یک انجمن صنفی بر افراد تأثیر گذاشت.
رحمتی: تشکل صنفی در صنعت بیمه وجود دارد همه زیررشته‌ها کارگروه دارند. بیمه باربری هم کارگروه مختص خود را دارد و جلسات منظم ماهانه برگزار می‌شود. قطعاً در صورت رعایت اصول حرفه‌ای و پایبندی اخلاقی به تعهدات و توافقات حاصله در انجمن صنفی، این امر تأثیر به‌سزایی در شکل‌گیری قالب حرفه‌ای توأم با رعایت اخلاق حرفه‌ای امیدوار بود.
* آیا انجمن مستقلی برای افراد فعال در حوزه بیمه باربری دارید؟
رحمتی: سندیکای بیمه‌گران سال‌هاست فعال است و جلسات منظمی دارد؛ ولی متأسفانه فرهنگ سندیکایی و صنفی کمتر در صنعت بیمه دیده شده است. سندیکا کمتر شده است که بتواند به صورت مستقل تصمیم‌گیری کرده و کاری را پیش ببرد چرا که بخشی از تصمیمات مستلزم دریافت مجوز از بیمه مرکزی است و در نتیجه سندیکا باید بازخورد تصمیمات خود را از بیمه مرکزی دریافت کند و به هر حال ممکن است ضربه‌گیرهایی در نهاد ناظر وجود داشته و به تبع آن نتیجة مورد نظر به دست نیاید؛ البته آنچه سندیکا استخراج می‌کند ممکن است خام و به چکش‌کاری نیاز داشته باشد.
* وضع مطلوب شما در حوزة باربری چیست؟
رحمتی: رشته‌های بیمه‌ای باید خود را با سایر صنایع هماهنگ کنند به ویژه رشتة باربری که با صنوف مختلف از جمله الکترونیک، هسته‌ای، مواد غذایی و … همکاری دارد. زمانی می‌توان وضعیت مطلوب ایجاد کرد که یک ارتباط الکترونیکی و دیجیتال بین تمامی بخش‌های درگیر داشته باشیم. امروزه بیمه‌گذاران دیگر تمایل ندارند برای تهیة بیمه‌نامه به شعبه یا نماینده مراجعه کنند؛ بلکه دوست دارند با تلفن همراه خود همة کارهای خود را انجام می‌دهند.
صنعت بیمه چون باید خود را با صنایع دیگر هماهنگ کند تأثیرگذاری لازم را نداشته و بیشتر تأثیرپذیر است؛ حتی اگر همه چیز را مکانیزه و آنلاین کنیم؛ وقتی با مبادی ورودی و خروجی کشور ارتباط نداریم، نمی‌توانیم کار خود را پیش ببریم.
* آیا تلاش کرده‌اید که این ارتباط برقرار شود؟
رحمتی: این امر خود مستلزم وجود زیر ساخت‌ها در تمامی ابعاد صنعت تجارت در کشور است که متأسفانه این امر تاکنون محقق نشده است. نکتة بارز آن، این امر است که ما هنوز به طور کامل، صددرصد و شفاف نتوانسته‌ایم بین بیمه مرکزی و شرکت‌های بیمه ارتباط مؤثر دیجیتالی یا الکترونیکی برقرار کنیم.
* آیا از طریق سندیکا اقدامی کرده‌اید؟
رحمتی: همان‌طور که بیان شد این روند به زیرساخت کلی کشور بستگی دارد؛ ولی وضعیت مطلوب ما این است که ارتباطات الکترونیکی با تمامی مبادی ورودی و خروجی کشور مثل بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و نقاط تأثیرگذار برای یک تاجر از زمانی که قصد ثبت سفارش را دارد تا انتهای زنجیره که به بیمه می‌رسد برقرار باشد تا بتوانیم به صورت آنلاین در تمام بخش‌ها ارتباط برقرار و بیمه‌نامه را صادر کنم. بدین ترتیب علاوه بر بروز شفافیت مالی، اقدامات خوبی مانند جلوگیری از پولشویی، جلوگیری از قاچاق کالا یا جلوگیری از اخذ تسهیلات میلیاردی با استفاده از مدارک تقلبی و نظایر آن صورت خواهد گرفت.
* برای بیمه باربری چه روش اصلاح بهینه‌ای را پیشنهاد می‌کنید؟
رحمتی: ما باید به عنوان مشاور در کنار بیمه‌گذاران‌مان قرار داشته باشیم. به این وسیله نه تنها ایشان را در اهداف تجاری‌شان کمک کرده‌ایم؛ بلکه ریسک خود را نیز کاهش داده‌ایم؛ مثلاً در محمولات دارویی بیمه‌گذارمان را مجاب می‌کنیم که دیتالاگر را روی محمولات خود داشته باشند یا شرایط خاصی برای ایشان تبیین می‌کنیم؛ اما این امر باید در فضای حرفه‌ای در صنعت بیمه به ویژه بخش بیمه‌های باربری نهادینه شود در غیر این صورت در جایی که یک شرکت بیمه در کنترل و مدیریت ریسک سخت‌گیری‌هایی داشته باشد ممکن است شرکت رقیب با چشم‌پوشی از برخی استاندارهای حرفه‌ای به راحتی بتواند پرتفوی شرکت دیگر را جذب کند.
زمانی قصد داشتیم استانداردسازی انجام دهیم و مباحث بسیار خوبی صورت گرفت؛ اما همان‌طور که ذکر شد به این نتیجه رسیدیم که در شرایط رقابتی انجام همه موارد امکان‌پذیر نیست و باعث از بین رفتن پرتفوی می‌شود؛ چون شرکت‌های رقیب از استاندارد کار شما آگاهی دارند و با کمرنگ کردن آن از آن بهره می‌برند.
علیجانی: به نظر می‌رسد انجام اقدامات زیر قدم مهمی برای بهبود وضعیت فعلی و رسیدن به شرایط مطلوب باشد:
- توسعه فناوری اطلاعات در فرآیندها
- تغییر رویکرد تربیت نیروی انسانی متخصص صنعت بیمه از مدرک‌محوری به مهارت‌محوری
- افزایش دانش عمومی بیمه گذاران نسبت به بیمه‌های حمل و نقل
- ایجاد رابطه و تعامل بیشتر بین صنعت بیمه و بازرگانان
- تدوین آیین‌نامه‌های جدید با توجه به شرایط حاکم بر بازار
- بازنگری مجدد آیین‌نامه‌های گذشته با در نظر گرفتن نیاز امروز جامعة بیمه‌گذاران
- تشویق و حمایت خبرگان صنعت بیمه به تولید محصولات جدید بیمه‌ای با توجه به نیاز بیمه‌گذاران
- ایجاد مرکز تخصصی برای بررسی‌های آماری متخصصان صنعت بیمه
- افزایش روزافزون یکپارچگی یا به اشتراک‌گذاری اطلاعات بین صنعت بیمه با سایر سازمان‌های مرتبط
با توجه به اینکه در این فرصت کوتاه امکان پرداختن به تمامی موارد فوق نیست؛ بنابراین صرفاً به مورد چهارم (ایجاد رابطه و تعامل بیشتر بین صنعت بیمه و بازرگانان) می‌پردازیم. یکی از روش‌های اجرای پیشنهادات استفاده از تجربیات سایر کشورهای موفق در این زمینه است که با شناخت شیوه‌های مربوطه و بومی‌سازی آنها می‌توانیم قدم مهمی در این زمینه برداریم. به عنوان نمونه بیمه‌گران حمل و نقل لویدز با ایجاد کار گروهی متشکل از اعضای فدراسیون انجمن‌های کالاهای قهوه، روغن، کتان و کاکائو اقدام به تدوین کلوز اختصاصی برای کالاهای مزبور به نام Institute Commodity Trades Clauses کردند و این در حالی‌ست که در ایران از حدود 100 کلوز رایج در بازارهای بین‌المللی بیمه فقط سه کلوز A، B و C برای تمامی کالاها استفاده می‌شود.
برای اجرایی شدن تجربه موفق مذکور به کمیسیون بیمه کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی که هم اکنون جناب آقای دکتر مظلومی دبیری آن را به عهده دارند پیشنهاد شده در این کمیسیون شرایطی ایجاد شود تا این کمیته نقطه تلاقی بیمه‌گران با تجار ایرانی باشد. در واقع با آشنایی بیمه‌گران از ریسکهای بازرگانان در واردات یا صادرات، می‌توانند بسته به نوع کالا محصولات بیمه‌ای را سفارشی کنند و این در حالی‌ست که در مقابل تجار نیز با محدودیت‌های و مشکلات بیمه‌گران نیز آشنا می‌شوند.
رحمتی: در تکمیل صحبت‌های آقای علیجانی در مورد وجود کلوزهای مختلف و نیاز به تعامل باید بگویم که گاهی این تعامل برای خود تجار و صنعت‌گران ضرورت دارد؛ چون گاهی بیمه‌گذار از ما بیمه‌نامه‌ای می‌خواهد و ما کلوز خاص محمولة او را پیشنهاد می‌کنم؛ اما او می‌گوید که من این را نمی‌خواهم به من کلوز A را بدهید در واقع او احساس می‌کند که اگر کلوز A را به او ندهم حق و حقوق‌اش در نظر گرفته نشود در حالی که کلوز پیشنهادی ما برای او بهتر است.
نکتة دوم منابع آماری صنعت بیمه است. ببینید بیش از پنج ماه از سال گذشته است؛ ولی هنوز آمار سال 99 منتشر نشده است. آمار وقتی دیر به دست ما برسد کارایی خود را از دست خواهد داد. نکته دیگر اینکه منابع مختلف اعداد و ارقام مختلفی ارائه می‌کنند. ما در یک شرکت بیمه برای ارزیابی خود باید بتوانم در لحظه شرکت‌ام را با صنعت بیمه مقایسه کنم.
* بیمه‌نامه به محض ثبت شدن به صورت آنلاین در آن سامانه قرار می‌گیرد؟
رحمتی: ظاهراً بله ولی آمار به‌روز در اختیار نیست. مسئولان در مورد آمار سال 99 هم می‌گویند تا زمانی که مجامع همة شرکت‌های بیمه برگزار نشود و آمار نهایی نشود، نمی‌توانیم آمار قطعی ارائه کنیم. این ضعف است.