ارزیابی اثر حذف نظام تعرفه‌ها بر کارایی شرکت‌های بیمه ایرانی/ محسن قره خانی ، محمد رضا نامدار

چکیده
تغییرات نهادی معمولا به منظور بهبود سطح رفاه جامعه توسط سیاست‌گذاران اقتصادی بر روی بازارهای مالی اجرا می‌شوند. مقررات زدایی از جمله حذف نظام تعرفه‌ها و اعطای مجوز نرخ‌دهی به شرکت‌ها، از اساسی‌ترین تغییرات نهادی در دهه گذشته در صنعت بیمه ایران به شمار می‌رود. با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، تحقیقات بسیاری در کشورهای مختلف جهان پیرامون تجزیه و تحلیل اثر تغییرات نهادی بر صنعت بیمه انجام شده است، درحالی که تغییرات نهادی و کارایی صنعت بیمه ایران به صورت توأمان به ندرت مورد مطالعه قرار گرفته است. در این تحقیق، از یک روش دو مرحله‌ای که ترکیبی از روش برنامه ریزی ریاضی با روش آماری است، برای تجزیه و تحلیل عملکرد شرکت‌های بیمه در سال‌های 1384-1393 شمسی استفاده شده است. به این منظور، ابتدا با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها، کارایی شرکت‌های فعال در صنعت بیمه ایران محاسبه شده، سپس با استفاده از معادلات برآوردگر رگرسیونی، اثر حذف نظام تعرفه (تغییر نهادی) بر کارایی این شرکت‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می‌دهد که حذف نظام تعرفه‌ها بر کارایی بیمه‌گران اثر منفی داشته و منجر به کاهش کارایی آن‌ها شده است. در پایان پیشنهادهایی برای خروج از وضع موجود ارائه شده است.

واژگان کلیدی: تغییرات نهادی، نظام تعرفه، تجزیه و تحلیل عملکرد، تحلیل پوششی داده ها، معادلات برآوردگر رگرسیونی

1- کارشناسی ارشد مهندسی صنایع، (09127584129)         mr.namdar@stu.qom.ac.ir
2- دکتری مهندسی صنایع ، مدیر اتکایی بیمه ملت، gharahkhani@gmail.com
1- مقدمه
صنعت بیمه، یکی از کلیدی ترین بخش های اقتصادی در هر کشور به شمار می‌‌آید. مدیران و قانون‌گذاران این صنعت به منظور افزایش سهم بیمه در تولید ناخالص داخلی (ضریب نفوذ1) و ارتقا سطح رفاه جامعه، برنامه های تغییرات نهادی مختلفی را در این صنعت به مرحله اجرا می گذارند. یکی از چالش برانگیزترین و حساس ترین تغییرات نهادی در بازارهای مالی، حذف نظام تعرفه است؛ زیرا از یک سو اثرات مثبتی همچون رقابتی شدن بازار بیمه، منصفانه شدن نرخ های رشته های مختلف بیمه ای و افزایش ضریب نفوذ بیمه در جامعه را به دنبال خواهد داشت و از سوی دیگر می‌تواند منجر به اثرات منفی از جمله رقابت نادرست و نرخ شکنی برای حفظ سهم بازار توسط شرکت های بیمه قدرتمند شود.

    موضوع مقررات زدایی از صنعت بیمه، یکی از موضوعات جدیدی است که در سال های اخیر توجه بسیاری از پژوهشگران  زمینه های مالی را به خود جلب کرده است. این موضوع، در سایر نقاط دنیا کمتر از 45 سال و در جمهوری اسلامی ایران کمتر از 15 سال قدمت دارد. پس از ابلاغ سیاست های اصل 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، خصوصی سازی و حذف نظام تعرفه ها به عنوان دو راهکار اساسی برای افزایش کارایی و توسعه فعالیت های اقتصادی در صنعت بیمه پیگیری شدند. پس از تصویب قانون اعطای مجوز فعالیت به مؤسسات خصوصی در سال ۱۳۸۰ شمسی و تشکیل حدود 25 شرکت خصوصی تاکنون، عرصه صنعت بیمه به تدریج رقابتی شد. همچنین در سال 1390 شمسی بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران با حذف نظام تعرفه ها و اعطای مجوز نرخ دهی در رشته های مختلف بیمه ای به شرکت های بیمه، دومین فاز از مقررات زدایی را در صنعت بیمه کشور اعمال کرد که پیش بینی می شود عملکرد شرکت ها را تحت تاثیر قرار داده و بر معادلات بازار تاثیر گذارد.

     در پژوهش هایی که تاکنون در کشورهای مختلف دنیا در مورد تغییرات نهادی صورت گرفته است، این موضوع به وضوح قابل مشاهده است که مقررات زدایی می تواند اثرات مثبت یا منفی بر کارایی واحدهای اقتصادی همچون شرکت های بیمه داشته باشد. همچنین مطالعات و بررسی های انجام شده بر روی صنعت بیمه کشور ایران نشان می دهد که حذف نظام تعرفه ها هم بر عملکرد شرکت های بیمه فعال در این صنعت و هم بر چگونگی فعالیت نهاد نظارتی (بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران) تاثیر جدی می گذارد، بنابراین این امر بدیهی است که لازم است عملکرد شرکت های بیمه خصوصی و دولتی بعد از این رویداد مهم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و کارایی آنها با یکدیگر مقایسه گردند و راهکارهایی در زمینه بهبود وضع موجود ارائه گردد تا موجب رونق صنعت بیمه و رضایت مشتریان آن شود.

1. Penetration Rate
    در نتیجه پرسش های تحقیق عبارتند از:
•    آیا حذف نظام تعرفه، کارایی شرکت های بیمه را تغییر داده است؟
•    این تغییرات کارایی دارای روند صعودی بوده است یا نزولی ؟
•    آیا علاوه بر حذف تعرفه ها، ( متغیرهای محیطی1) دیگری نیز بر کارایی شرکت های بیمه تأثیرگذار بوده اند؟
•    چه راهکارهایی برای بهبود کارایی می توان پیشنهاد داد؟

    در این مقاله به منظور پاسخ به پرسش های فوق، ابتدا با استفاده از تحلیل پوششی داده ها2، کارایی شرکت های بیمه فعال در بازار ایران در طی سال های 1384-1393 شمسی جهت تجزیه و تحلیل عملکرد آن‌ها محاسبه گردیده است. سپس با استفاده از معادلات برآوردگر رگرسیونی3، مهم‌ترین عواملی که کارایی محاسبه شده در مرحله قبل را تحت تاثیر قرار می دهند، شناسایی شده و در انتها با توجه به نتایج حاصل از تحقیق، راهکارهای پیشنهادی برای بهبود کارایی شرکت ها و افزایش رضایت مشتریان آن‌ها ارائه گردیده است.
    از جمله نوآوری ها و نقاط قوت این تحقیق می توان به موارد زیر اشاره کرد:

(1) استفاده از مدل تحلیل پوششی داده ها و معادلات برآوردگر رگرسیونی به صورت همزمان برای بهینه سازی یا تجزیه و تحلیل های آماری
(2) بررسی وسیع و عمیق موضوع حذف نظام تعرفه ها و اثرات آن بر کارایی شرکت های بیمه فعال در صنعت بیمه ایران با استفاده از اطلاعات و داده های شرکت های فعال در صنعت بیمه در ده سال متوالی 1384-1393
(3) بررسی گسترده و جامع ادبیات موضوع مقررات زدایی در تحقیقات سایر کشورهای جهان.
    سایر بخش های باقی مانده از این تحقیق به صورت زیر تقسیم بندی شده اند: نخست در بخش2، پیشینه موضوع به صورت گسترده ای مورد بررسی قرار گرفته است. سپس در بخش3 و زیر بخش های آن، روش تحقیق و نتایج حاصل از مدل تحلیل پوششی داده ها و معادلات براوردگر و همچنین ورودی ها، خروجی ها و متغیر های مربوطه با جزئیات شرح داده شده اند. نهایتا در بخش4، با توجه به مقادیر عددی بدست آمده از حل مدل ها در بخش3، تحلیل ها و نتیجه گیری های حاصل از انجام این مطالعه بیان می شود.

1. Contextual Variables
2. Data Envelopment Analysis (DEA)
3. Estimated Regression Equation
2- پیشینه موضوع
در تحقیقات گذشته به منظور محاسبه کارایی بنگاه های اقتصادی نظیر بانک ها، موسسات بیمه، شرکت های حاضر در بازار بورس و …  بیشتر به اندازه گیری کارایی فنی- تخصیصی، مقیاس، هزینه، درآمد و سود پرداخته می شد، در حالی که در سال های اخیر روش های اندازه گیری کارایی براساس مرز کارا به شدت مورد توجه پژوهشگران زمینه مالی قرار گرفته است. تعداد زیادی از مطالعات معاصر از تحلیل مرز کارا برای بررسی فرضیه های اقتصادی همچون بررسی اثر اشکال مختلف سازمانی، سیستم های توزیع مختلف، خصوصی سازی، حذف و آزادسازی نظام تعرفه، ادغام ها و … بر روی کارایی بنگاه ها استفاده می کنند.

    هدف از مقررات زدایی در زمینه مالی، افزایش کارایی شرکت های فعال در  بازار و کاهش درجه انحصار بازار است که این مسئله موجب تقویت قدرت انتخاب مشتریان و بالا بردن شدت رقابت در بازار می شود. در حالی که شواهد حاصل از پژوهش های گذشته نشان می دهد که تغییرات نهادی لزوما منجر به افزایش کارایی بازار و بهبود وضعیت شرکت ها نمی شود و در برخی موارد نه‌تنها بر کارایی بازار تاثیری نداشته است، حتی منجر به کاهش کارایی شرکت ها شده و تاثیر منفی بر عملکرد آن‌ها داشته است. در ادامه برخی از تأثیرگذارترین مطالعات انجام شده در مورد اثرات مقررات‌زدایی و تغییرات نهادی بر کارایی شرکت های بیمه کشورهای مختلف با جزئیات بیشتر مورد بررسی قرار می گیرد.

    ریشه تعداد زیادی از تحقیقات در حوزه تجزیه و تحلیل عملکرد صنعت بیمه، مدل های پیشنهاد شده توسط کامینز و ویز1 است. کامیتز و همکاران از نخستین پژوهشگرانی بودند که از اوایل دهه ۹۰ میلادی در کشور آمریکا به تجزیه و تحلیل انواع مختلف کارایی در شرکت های بیمه و همچنین بررسی فرضیه های مهم اقتصادی و تاثیر مقررات زدایی بر کارایی و عملکرد شرکت های بیمه پرداختند. این دو پژوهشگر با استفاده از روش مالم کوئیست2 ارتباط ادغام شرکت ها و نوع مالکیت آن ها با کارایی و صرفه جویی های مقیاسی را در صنعت بیمه عمر آمریکا مورد بررسی قرار دادند. در این تحقیق با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها کارایی هزینه و درآمد شرکت های فعال در صنعت بیمه امریکا در فاصله سه سال متوالی ۱۹۹5 تا ۱۹۹8 اندازه گیری شده است. نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از آن است که کارایی شرکت های ادغام شده از سایر شرکت ها بالاتر است. همچنین شرکت هایی که از لحاظ مالی آسیب پذیرند، تمایل بیشتری به ادغام دارند. در واقع نتایج این مطالعه، اثر مثبت تغییرات نهادی بر کارایی شرکت های فعال در صنعت بیمه آمریکا را مورد تایید قرار گرفته است.

1. Cummins and weiss, 1998
2. Malmquist
    براکت و همکارانش1 نیز با استفاده از مدل کوپر و همکاران2 – که یکی از مدل های معروف تحلیل پوششی داده هاست – به بررسی کارایی شرکت های بیمه آمریکایی پرداختند. از نقاط قوت این مدل این است که علاوه بر شاخص های مثبت نظیر سود، امکان استفاده از شاخص های نامطلوب (منفی) نظیر خسارت های پرداختی را نیز ایجاد می کند. همچنین مدل DEA مورد استفاده در این تحقیق، می تواند هم متغیرهای مالی و هم متغیرهای غیر مالی را در محاسبه کارایی شرکت ها مد نظر قرار دهد. نتایج تحقیقات براکت و همکارانش نشان می دهد که شرکت های سهامی نسبت به شرکت های بیمه تعاونی از کارایی بالاتری برخوردار بوده و شرکت هایی که فروش آنها از طریق نمایندگی ها می باشد دارای کارایی بالاتری از شرکت های بیمه ای هستند که فروش مستقیم دارند. همچنین از دیگر نتایج مهم بدست آمده از این مطالعه این است که نمرات توانگری مالی شرکت ها بر رتبه بندی شرکت ها تاثیری ندارد.

    همان‌طور که قبلا بیان شد تحقق افزایش کارایی بازار بیمه پس از مقررات زدایی در هاله ای از ابهام قرار دارد. برای مثال اگرچه پژوهش‌های محققانی همچون ریس و همکارانش3 بهبود کارایی در بازار بیمه عمر کشورهای آلمان و انگلستان را پس از مقررات زدایی نشان داده اند. هم‌چنین مطالعه کامینز4 در کشور اسپانیا و بونیاسای و همکارانش5 به روشنی حاکی از تأثیر مثبت مقررات زدایی بر کارایی شرکت های بیمه بوده است، هاسل و وارد6 شواهد عینی از تأثیر مقررات زدایی در بازه زمانی ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۲ میلادی به تفکیک رشته های مختلف بیمه ای نیافته اند. ریان و شلهورن7 نیز در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که پس از ابلاغ مقررات جدید مربوط به کفایت سرمایه، سطح کارایی شرکت های فعال در بازار بدون تغییر باقی مانده است. در همین راستا باروس و همکاران8 با مطالعه کارایی شرکت های بیمه فعال در صنعت بیمه کشور نیجریه به این نتیجه دست یافتند که مقررات‌زدایی اعمال شده بر این صنعت تاثیری بر کارایی بازار نداشته است. از طرف دیگر ماهلبرگ9 در مطالعه خود شواهد مستدلی از تاثیر منفی مقررات زدایی در بازه زمانی ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۹  بر صنعت بیمه گزارش می کند.

1. Brochett et al, 2004 and 2005
2. Cooper et al, 1999
3.Rees et al, 1999
4.Commins and Rubio-Misas, 2006
5.Boonyasai et al , 2002
6. Hussels and Ward, 2007
7.Ryan and Schellhorn, 2000
8.Barros et al, 2008
9.Mahlberg and Url, 2003
    در انتهای این بخش از تحقیق، مطالعات و پژوهش های انجام شده مربوط به کاربرد روش تحلیل پوششی داده ها برای محاسبه کارایی شرکت های بیمه کشور های مختلف دنیا و تجزیه و تحلیل عملکرد این شرکت ها پس از مقررات زدایی به صورت خلاصه در جدول1 بیان شده اند.
.
جدول1. مطالعات مرتبط با کاربرد DEA در ارزیابی اثر مقررات زدایی بر کارایی صنعت بیمه

    
    اکنون پس از آشنایی با ادبیات موضوع، در بخش بعدی به شرح مدل و چارچوب در نظر گرفته شده در این پژوهش پرداخته و نتایج آن را بیان می کنیم.
 
1-  کره، فیلیپین، تایوان و تایلند
3- مدل سازی تحقیق و نتایج
مدل سازی این تحقیق در دو مرحله انجام گرفته است. به این صورت که در مرحله نخست از طریق روش تحلیل پوششی داده ها کارایی شرکت های بیمه اندازه گیری شده، سپس در مرحله دوم با استفاده از معادلات براوردگر رگرسیونی، اثر حذف نظام تعرفه ها و سایر متغیرهای محیطی بر کارایی شرکت های مورد بررسی، تجزیه و تحلیل می گردد.

    در ادامه به شرح هریک از مراحل مذکور پرداخته و علاوه بر تشریح مدل سازی ریاضی، هریک از روش های تحلیل پوششی داده ها و معادلات براوردگر رگرسیونی، ورودی و خروجی های مدل DEA و متغیر های مورد بررسی در معادلات براوردگر رگرسیونی را توضیح می دهیم. سپس نتایج حاصل از حل هریک از مدل های فوق را با استفاده از داده های مربوط به صنعت بیمه ایران،  ذکر می کنیم.  

1.3- روش تحلیل پوششی داده ها (DEA)
تحلیل پوششی داده ها، تکنیکی غیر پارامتری است که با در نظر گرفتن فرضیاتی از پیش تعیین شده به ارزیابی کارایی نسبی یا سنجش بهره وری واحدهای تصمیم گیرنده1 می پردازد. این تکنیک در مقایسه با سایر تکنیک های سنتی اندازه گیری کارایی واحدها، دارای مزیت هایی است که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

     یکی از با اهمیت ترین ویژگی های اين تکنیک، عدم حساسیت آن به واحد اندازه گيري و مستقل از واحد بودن آن است به گونه اي كه داده هاي ورودي و خروجي يك واحد تصميم گيرنده مي توانند داراي واحدهاي مختلف اندازه گيري باشند. همچنين اين روش بيش از روش هاي ديگر قابليت تعميم پذيري و گسترش دارد. از سوی دیگر، در اين روش برخلاف روش های معمول شاخص عددي، به معرفي وزن هاي ثابت و از قبل مشخص شده براي ورودي ها و خروجي ها نياز ندارد و نيازمند توصيف توابع به شيوه هاي آماري(رگرسيون) نيز نيست. تحلیل پوششی داده ها از روش برنامه ريزي رياضي استفاده مي كند كه مي تواند تعداد زيادي متغير و روابط(قيود) را درنظر بگیرد و محدوديت كم بودن تعداد ورودي و خروجي  موجود در ساير روش ها را ندارد. روش هاي آماري واحدهای تصمیم گیرنده را با متوسط عملكرد آن ها مي سنجند(خط رگرسيون) درحالی که DEA واحدهاي فعاليت را با کاراترین واحد از ميان آنها مي سنجد به گونه اي كه ابتدا برترين واحدها از نظر کارایی را مشخص كرده و مرز كارا2 را تشكيل داده و سپس سعي خود را معطوف بر انتقال واحدهاي ناكارا به مرز كارايي مي نمايد.

1. Decision Making Unit (DMU)
2. Efficient Frontier
    در تکنیک تحلیل پوششی داده ها مدل هاي متنوعي باتوجه به شرايط واحدها وجود دارد. مدل CCR پوششي يك مدل پایه ای و پركاربرد است كه در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است. جدول2 پارامترها، اندیس ها و متغیر های استفاده شده در این مدل را به صورت خلاصه تعریف می کند.
جدول2. پارامترها، اندیس ها و متغیرهای مربوط به مدل پایه تحلیل پوششی داده ها
   

    اساس كار روش تحلیل پوششی داده ها با فرض هاي اشاره شده، به اين صورت است كه ابتدا مرز كارايي واحدهای مورد بررسی مشخص مي شود – كه حداقل يك واحد روي مرز قرار مي‌گيرد- سپس مدل رياضي توسط برنامه ريزي خطي1 حل خواهد شد و نتايج کارایی واحدهای تصمیم گیرنده در اختيار قرار خواهد گرفت. در مدل فوق پس از مشخص كردن ورودي ها و خروجي ها و تعيين واحدهاي تصميم گيرنده، مدل براي هر یک از واحدها به طور جداگانه حل خواهد شد و چناچه اندازه کارایی براي واحدي برابر با یک باشد آن واحد كارا خواهد بود و درغير اين صورت واحد ناكاراست.

مدل تحلیل پوششی داده های پایه ای با فرض بازدهی ثابت نسبت به مقیاس و باتوجه به ورودی ها و خروجی های از پیش تعیین شده، کارایی نسبی k امین واحد فعالیت را از طریق رابطه(1) محاسبه می کند.

مدل (1) غیرخطی بوده که می تواند به شکل یک برنامه ریزی خطی تبدیل شود (چارنز و همکاران¹). ساختار خطی مدل مذکور به صورت رابطه (2) خواهد بود:

اساس كار روش تحلیل پوششی داده ها با فرض هاي اشاره شده، به اين صورت است كه ابتدا مرز كارايي واحدهای مورد بررسی مشخص مي شود – كه حداقل يك واحد روي مرز قرار مي‌گيرد- سپس مدل رياضي توسط برنامه ريزي خطي¹ حل خواهد شد و نتايج کارایی واحدهای تصمیم گیرنده در اختيار قرار خواهد گرفت. در مدل فوق پس از مشخص كردن ورودي ها و خروجي ها و تعيين واحدهاي تصميم گيرنده، مدل براي هر یک از واحدها به طور جداگانه حل خواهد شد و چناچه اندازه کارایی براي واحدي برابر با یک باشد آن واحد كارا خواهد بود و درغير اين صورت واحد ناكاراست
1.1.3- انتخاب ورودی ها و خروجی های مدل DEA
شناخت ماهیت دقیق ورودی و خروجی ها در هر صنعت، یکی از اساس ترین عوامل تجزیه و تحلیل کارایی را تشکیل می دهد. انتخاب ورودی‌ها و خروجی‌ها در مؤسسات خدماتی، بسیار چالش برانگیز است؛ زیرا برخی از خدمات واسطه ای این صنایع ماهیتی دوگانه دارند به طوری که هم می توانند به عنوان ورودی و هم خروجی محسوب گردند. مؤسسات خدمات مالی نظیر شرکت های بیمه و بانک‌ها نیز ورودی ها و خروجی های ناملموسی دارند که این امر اندازه گیری کارایی آن ها را مشکل می کند. از این رو پژوهشگران زمینه مالی و اقتصاددانان همواره در ارائه یک تعریف استاندارد درباره نهاده ها و ستاده ها در فعالیت های خدمات مالی با مشکل مواجه بوده اند. این مسئله درباره صنعت بیمه نیز اجتناب ناپذیر بوده و هریک از پژوهگران در مطالعات خود، با در نظرگرفتن رویکردهای متفاوت، ورودی ها و خروجی های مختلفی را برای محاسبه کارایی شرکت های فعال در صنعت بیمه کشورهای مختلف در نظر گرفته اند. همچنین در اکثر موارد چون آمار و اطلاعات مربوط به داده ها و ستاده ها به طور کامل در دسترس محققین نیست، کوشش می شود که نماینده مناسبی برای آنان تعریف گردد (کامینز و ویز ).
    به منظور مقایسه نحوه انتخاب ورودی ها و خروجی ها در مطالعات گذشته که بر روی صنعت بیمه کشورهای مختلف انجام شده، در جدول3 خلاصه ای از مهم ترین تحقیقات گذشته و ورودی و خروجی های آن ها را ذکر می کنیم.

1.Linear Programming (LP)

  جدول3. ورودی و خروجی‌های انتخاب شده در مطالعات انجام شده بر روی کارایی صنعت بیمه در دنیا

    با توجه به اطلاعات موجود از شرکت های فعال در صنعت بیمه ایران و اکثر تحقیقات صورت گرفته در صنعت بیمه دنیا، به خصوص مطالعات کامینز و همکاران در سال های گذشته، ورودی ها و خروجی های مدل تحلیل پوششی داده ها در این مطالعه به صورت جدول4 در نظر گرفته شده است که در پایان این بخش به شرح هریک از آن ها می پردازیم.

  جدول4. ورودی و خروجی های انتخاب شده برای مدل DEA تحقیق حاضر
     

نیروی انسانی: آنچه مسلم است نیرو انسانی یکی از عوامل اصلی تولید در صنعت بیمه و سایر بنگاه‌های اقتصادی محسوب می شود. معمولا نیرو انسانی فعال در صنعت بیمه به سه گروه اصلی، اداری، مدیریتی و فروش تقسیم بندی می شود. اما با این وجود، در اکثر پژوهش های صورت گرفته در این زمینه مجموع نیروی انسانی شرکت ها در بخش های مختلف به عنوان ورودی در نظر گرفته شده است. این ورودی با قاعده سر انگشتی کوپر که می گوید ورودی آن چیزی است که کمترش مطلوب تر است، مطابقت دارد.

ارزش فعلی بدهی های جاری: به تبعیت از مطالعه کامینز و همکاران بر روی صنعت بیمه کشور اسپانیا، بدهی های جاری که شامل مجموع بدهی های موسسات بیمه به بیمه گذاران و نمایندگان، بدهی به بیمه گران و بیمه گران اتکایی، سایر حساب ها و اسناد پرداختنی و هم چنین ذخیره خسارت معوق می باشد، به عنوان یکی دیگر از ورودی های مدل تحلیل پوششی داده ها در این مقاله در نظر گرفته شده است.

ارزش فعلی حقوق صاحبان سهام: حقوق صاحبان سهام یکی از منابع مهم سرمایه گذاری برای شرکت های بیمه به شمار می آید. لذا می توان از این نهاده به عنوان یکی از مهمترین عوامل در کسب درآمد برای شرکت های بیمه یاد کرد. به همین دلیل مطابق بسیاری از تحقیقات سابق، حقوق صاحبان سهام به عنوان یکی دیگر از ورودی های مطالعه حاضر برای محاسبه کارایی شرکت های بیمه در نظر گرفته شده است.

ضریب خسارت: ضریب خسارت که یکی از اساسی ترین نسبت های مالی برای سنجش عملکرد شرکت های بیمه در این صنعت به شمار می رود از حاصل تقسیم خسارت واقع شده به حق بیمه عاید شده هر شرکت بر حسب درصد بدست می آید. این ضریب بیانگر درصدی از حق بیمه هاست که بابت خسارت خطرهای تحت پوشش به بیمه گذاران برگشت داده شده یا خواهد شد. باتوجه به نحوه محاسبه ضریب خسارت در صنعت بیمه و همچنین تعدادی از تحقیقات انجام شده در این زمینه از جمله مطالعات بروکیت و همکارانش آن را به عنوان دیگر ورودی مدل تحلیل پوششی داده ها در این پژوهش انتخاب می کنیم.

نسبت هزینه: این نسبت برابر است با حاصل تقسیم هزینه های اداری و عمومی هر شرکت بر حق بیمه عاید شده آن. از آنجایی که هزینه های اداری و عمومی که در صورت کسر این نسبت قرار دارد، دارای ماهیتی منفی بوده و همچنین یکی از پرکاربردترین عواملی است که در بسیاری از مطالعات گذشته به عنوان ورودی مدل DEA برای محاسبه کارایی شرکت های بیمه مورد استفاده قرار گرفته است، در تحقیق حاضر نیز نسبت هزینه به عنوان آخرین ورودی مدل تحلیل پوششی داده ها برای محاسبه کارایی شرکت ها بکار گرفته شده است.

ارزش فعلی ذخایرفنی: ذخاير فنی در حقیقت مبالغی است که متعلق به بيمه‌گذاران بوده و شرکت بيمه بايد در آينده به آنها برگرداند. اين ذخاير براى رشته‌هاى مختلف بيمه نيز بسيار عظيم بوده و مى‌تواند نقش مؤثرى در اقتصاد ملى ايفاء نمايد. این ذخایر که حاصل مجموع ذخایر حق بیمه، ذخایر خسارت معوق، ذخیره ریسک های منتفی نشده و سایر ذخایر فنی است، به عنوان یکی از سه خروجی مدل حاضر در نظر گرفته شده است.

ارزش فعلی حق بیمه عاید شده: درآمد حق بیمه مبلغی است که شرکت بیمه‌ در ازای پذیرش خطر طبق قرارداد بیمه از بیمه‌گذار مطالبه می‌کند. معمولا در بيمه‌هاي عمومى، مبلغ حق بيمه براى يك دوره زمانى معين دريافت مي‌شود. اين دوره زمانى معمولا با دوره مالى تحت پوشش صورت هاى مالى متفاوت است و درنتيجه حق بيمه مربوط به بيمه‌نامه‌هاي صادر شده در هر دوره با درآمد حق بيمه عاید شده برابر نيست. بخشى از حق بيمه که مرتبط با پوشش خطر بعد از پایان دوره مالی می‌باشد حق بيمه عايد نشده محسوب می‌شود. لذا در این تحقیق، به تبعیت از بسیاری از پژوهش های پیشین به منظور محاسبه کارایی شرکت های بیمه، از ارزش فعلی حق بیمه عاید شده به عنوان خروجی مدل تحلیل پوششی داده ها استفاده شده است.

ارزش فعلی درآمد سرمایه گذاری ها: از آنجا که شرکت های بیمه ابتدا پول های مربوط به حق بیمه را دریافت می کنند و سپس با تاخیری احتمالی به زیان دیدگان پرداخت می کنند، همواره منابع مالی مطلوبی برای سرمایه گذاری در اختیار دارند. در واقع این شرکت ها با ایفای نقش واسطه گری مالی خود به سرمایه گذاری پرداخته و از درآمدهای حاصل از این سرمایه گذاری ها سود می برند. افزایش این درآمدها منجر به افزایش سود این شرکت‌ها خواهد شد، به همین دلیل درآمد سرمایه‌گذاری ها به عنوان یکی دیگر از خروجی های مدل تحلیل پوششی داده ها در این تحقیق در نظر گرفته خواهد شد.

2.1.3- محاسبات و نتایج حاصل از مدل DEA
برای محاسبه کارایی شرکت های بیمه فعال در صنعت بیمه جمهوری اسلامی ایران، ابتدا با توجه به ورودی ها و خروجی های مذکور در جدول4، اطلاعات و داده های لازم جمع آوری گردید. نمونه مورد نظر شامل 185 شرکت بیمه فعال در صنعت بیمه ایران در بازه زمانی سال های 1384 لغایت 1393 شمسی است که از طریق سال نامه آماری صنعت تهیه شده است. پس از جمع آوری داده ها، جهت محاسبه کارایی شرکت ها با استفاده از مدل تحلیل پوششی داده ها، ابتدا ارزش فعلی مقادیر مالی برای سال های گذشته محاسبه گردیده و سپس با توجه به دامنه زیاد داده ها، لگاریتم طبیعی مقادیر بزرگ در مدل قرار گرفته اند. نهایتا با استفاده از نرم افزار، مقادیر کارایی شرکت ها در هر سال به طور جداگانه محاسبه گردید.

    نتایج محاسبه کارایی شرکت های بیمه فعال در صنعت با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها، با فرض بازدهی ثابت نسبت به مقیاس در جدول5 نشان داده شده است.

جدول5. کارایی شرکت های بیمه تحت مدل پیشنهادی برای سال های 1384-1393

2.3- مدل رگرسیونی و تعیین متغیرهای مستقل موثر در آن
برای تعیین متغیرهای مستقل رگرسیون (عوامل توضیح دهنده)، ابتدا تعدادی از مهم ترین تحقیقات مشابه گذشته از جمله مطالعه باروس و همکاران1 و همچنین مطالعه جلالی نایینی و نورعلی زاده2 مورد بررسی قرار گرفت و سپس مدل مطلوب برای صنعت بیمه ایران طراحی شده و پس از مشورت با کارشناسان و متخصصین امور بیمه پیشنهاد گردید.

    باروس و همکارانش شش متغیر مجازی3 از جمله، بیمه های زندگی، بیمه های غیر زندگی، شرکت های ادغام شده، شرکت های خارجی، شرکت های بزرگ بر اساس میزان دارایی و شرکت‌های عضو بازار بورس اوراق بهادار به همراه دو متغیر لگاریتم سهم بازار شرکت و لگاریتم نسبت اهرمی شرکت را به عنوان متغیر مستقل پیشنهاد داده اند. از آنجایی در ایران همه شرکت های بیمه عمومی بوده و همچنین هیچ شرکت ادغام شده و خارجی در صنعت ایران فعالیت نمی کند، چهار متغیر مجازی اول هیچ تناسبی با صنعت بیمه ایران ندارد.

اما سایر متغیرهای به‌کار گرفته شده در مدل باروسا و همکارانش با صنعت ایران تناسب داشته و هریک از آنها می تواند بر عملکرد شرکت های بیمه ایرانی تاثیر بگذارد. البته علاوه بر متغیرهای استفاده شده در مدل فوق الذکر، برخی دیگر از متغیرهای تاثیرگذار بر صنعت بیمه ایران وجود دارند که می توان از آنها در مدل رگرسیونی پیشنهاد شده در این مقاله استفاده کرد. در ادامه این بخش، نخست در جدول6، به طور خلاصه متغیرهای مستقل مدل رگرسیونی بکار گرفته شده در پژوهش حاضر را معرفی می کنیم سپس به صورت مفصل به تشریح هریک از آن ها می‌پردازیم.

  جدول6. پنج متغیرانتخاب شده برای معادلات برآوردگر رگرسیونی تحقیق حاضر

متغیر مجازی حذف نظام تعرفه ها: متغیر مجازی حذف نظام تعرفه ها به منظور تشخیص اثرگذاری حذف نظام تعرفه بر کارایی شرکت های بیمه در مدل گنجانده شده است. از آنجایی که مقررات زدایی مورد بحث در این تحقیق یعنی حذف نظام تعرفه ها در سال 1390 شمسی در صنعت ایران انجام گرفت، این متغیر برای سال های پس از حذف نظام تعرفه ها برابر با صفر و برای سال‌های قبل از آن مساوی با یک در نظر گرفته شده است.

متغیر مجازی سهم بازار (بزرگی): این متغیر، سهم بازار شرکت های بیمه را از کل بازار نشان داده و اثر بزرگی یا صرفه های مقیاس را می سنجد. مطابق ادبیات موجود در این زمینه انتظار می رود که شرکت های بیمه بزرگتر به دلیل بهره مندی از صرفه جویی های ناشی از مقیاس از شبکه وسیع تر، نفوذ بیشتر و در نهایت کارایی بالاتری برخوردار باشند. باتوجه به مشورت با کارشناسان وخبرگان صنعت بیمه ایران و مرور تحقیقات گذشته، معیار بزرگی شرکت در اختیار داشتن بیش از پنج درصد از سهم کل بازار تعیین گردیده است. در نتیجه این متغیر برای شرکت هایی که در هر سال بیش از پنج درصد از سهم بازار بیمه را کسب کرده باشند، برابر با یک و برای سایر شرکت های بیمه برابر با صفر قرار گرفته است.

متغیر مجازی نوع مالکیت شرکت: طبق تئوری های اقتصادی اشاره شده در مطالعات پیشین، انتظار می رود که شرکت های خصوصی به دلیل نوع مالکیتشان که منجر به شفافیت بیشتر عملکردشان خواهد شد، نسبت به شرکت های بیمه دولتی نرخ کارایی بالاتری داشته باشند. در این مطالعه، این متغیر برای شرکت های خصوصی در هر سال برابر با یک و برای شرکت های دولتی مساوی صفر در نظر گرفته شده است.

متغیر بازده حقوق صاحبان سهام: این متغیر که از تقسیم سود خالص هر شرکت بر حقوق صاحبان سهام آن بدست می آید، عملکرد هر شرکت بیمه را در خلق سود خالص برای سهامداران، مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. در واقع بازده حقوق صاحبان سهام بیان می‌نماید که بنگاه اقتصادی به ازاء هر یک واحد سرمایه‌گذاری سهام‌داران، به چه میزان سود خالص برای آنها کسب می‌کند. انتظار می رود افزایش این متغیر نیز منجر به افزایش کارایی شرکت های بیمه شود.

متغیر نسبت بدهی ها به حقوق صاحبان سهام (اهرمی): این نسبت که از طریق تقسیم کل بدهی‌های شرکت به حقوق صاحبان سهام به دست می‌آید، نشان می‌دهد یک شرکت بیمه برای تامین مالی دارایی‌هایش چه درصدی از حقوق صاحبان سهام و بدهی ها استفاده می‌کند. نسبت بالای بدهی‌ها به حقوق صاحبان سهام می‌تواند، منجر به پرداخت هزینه بهره مازاد شود و معمولا به این معنا می‌باشد که شرکت بیشتر از بدهی، در تامین مالی استفاده نموده است.

1.2.3- معادله برآوردگر رگرسیونی
برای آزمودن این فرضیه که می توان کارایی هر یک از شرکت های بیمه را با استفاده از متغیرهای محیطی (زمینه ای) توضیح داد، به تبعیت از کوئلی1، مدل رگرسیونی (3) با استفاده از متغیر های مستقل تعریف شده در بخش قبل، به این صورت بیان می شود:
(3)    

در معادله فوق،   بیانگر نرخ کارایی بیمه گر iدر زمان t است.
2.2.3- انجام محاسبات و نتایج  حاصل از مدل رگرسیونی
در این مرحله، به منظور به دست آوردن معناداری مهم ترین متغیرهای مستقل، تعداد 185 مشاهده که در 19 دسته تقسیم بندی شده اند (به تعداد شرکت های فعال در صنعت بیمه کشور ایران) مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج عددی حاصل از اجرای معادلات برآوردگر رگرسیونی در جدول7 نشان داده شده است.

جدول7. نتایج حاصل از میزان معناداری متغیرهای مستقل در معادلات برآوردگر رگرسیونی

    مدل های بسیاری برای برآورد ضرایب و معناداری آن ها مورد آزمون قرار گرفت، اما نتایج حاصل از آن ها در مقایسه با مدل پیشنهاد شده در این تحقیق، تفاوت چندانی نداشت. در بخش بعدی مقاله، به تجزیه و تحلیل نتایج بدست آمده از جدول فوق پرداخته و میزان و جهت تاثیرگذاری متغیرهای مذکور را در کارایی بیمه گران بررسی می کنیم.

1.Coelli,1996
2.Standard Error
4- نتیجه گیری
یکی از مهم ترین تغییرات محیطی در صنعت بیمه، چالش اصلاح و حذف نظام تعرفه ها است. این تغییر نهادی موجب می شود شرکت های بیمه گر با فراز و نشیب های فراوانی مواجه شوند. بدیهی است که تغییرات نهادی تأثیرگذار بر شرکت های بیمه تنها منحصر به حذف نظام تعرفه ها نیست. به همین دلیل بررسی و شناسایی دیگر عوامل موثر بر کارایی شرکت های بیمه و محاسبه میزان و جهت اثرگذاری آنها بر این صنعت ضروری است.

    در این مطالعه که هدف اصلی آن بررسی اثر مثبت یا منفی حذف نظام تعرفه بر شرکت های بیمه ایرانی است، کارایی نسبی بیمه گران ایرانی طی ده سال متوالی در سال های ۱۳93-۱۳۸4 مورد مطالعه قرار گرفته است. در این بازه زمانی تغییرات نهادی مهمی همچون خصوصی سازی شرکت ها و حذف نظام تعرفه ها بر صنعت بیمه ایران اعمال شده است. برای تجزیه و تحلیل عملکرد و کارایی موسسات فعال در صنعت بیمه ایران و یافتن مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر آن ها، مدلی دو مرحله اى پیشنهاد گردید. در مرحله نخست، کارایی نسبی هر یک از بیمه گران ایرانی با استفاده از مدل DEA محاسبه شد. سپس به منظور یافتن مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر امتیاز کارایی و هم چنین میزان و جهت تاثیرگذاری آن ها، در مرحله دوم از معادلات برآوردگر رگرسیونی استفاده گردید.

    مهمترین یافته تحقیق، معنادار بودن تأثیر متغیر حذف نظام تعرفه ها بر کارایی شرکت های بیمه است. همچنین نتایج نشان می دهد که متغیرهای خصوصی سازی، بازده حقوق صاحبان سهام و نسبت بدهی به سرمایه، تأثیر مثبت و متغیرهای حذف نظام تعرفه و سهم بازار (اندازه شرکت)، تأثیر منفی بر کارایی دارند.

    متغیر مجازی حذف نظام تعرفه ها که برای بررسی اثر مقررات زدایی بر کارایی بیمه گران در مدل گنجانده شده است، تأثیر منفی بر کارایی آنها داشته و نشان می دهد کارایی شرکت های بیمه ایرانی پس از حذف نظام تعرفه ها کاهش یافته است. از مهم ترین علل اصلی پایین آمدن کارایی شرکت های بیمه بعد از حذف نظام تعرفه ها، می توان به کاهش حق بیمه دریافتی و کاهش سود شرکت ها و هم چنین شرایط تورمی از جمله افزایش دیات اشاره کرد. در واقع از یک سو، رقابت نادرست و نرخ شکنی شرکت های بیمه برای حفظ سهم بازارشان منجر به کاهش حق بیمه دریافتی و به دنبال آن کاهش سود آنها شده و از سوی دیگر، افزایش دیات باعث شده است که بیمه گران به ازای هر پرونده خسارت مجبور به پرداخت خسارت بیشتری باشند. پس می توان گفت که تغییرات نهادی صورت گرفته برخلاف هدف گذاری نهاد نظارتی منجر به کاهش کارایی شرکت ها شده است.

    بر اساس نتایج حاصل از مدل رگرسیونی نشان داده شده است که شرکت های بیمه با اندازه بزرگ و سهم بازار بیشتر کارا نیستند. این موضوع در نگاه اول شاید عجیب به نظر برسد اما در واقع به علت وجود اطلاعات نامتقارن بیمه ای و عدم نرخ گذاری عادلانه محصولات بیمه ای و عدم توجه به ریسک بیمه گذاران، شرکت های بیمه برای بدست آوردن سهم بیشتر از بازار بیمه تلاش می کنند که این امر موجب ناکارایی آنها می شود. به عبارت دیگر شرکت های بیمه با اندازه کوچکتر و سهم بازار کمتر، توانایی بیشتری در خصوص کنترل هزینه ها و کسب حداکثر ستاده از نهاده ها را دارند.

    یکی دیگر از یافته های اساسی این تحقیق، کشف اثر مثبت نوع مالکیت شرکت های بیمه (خصوصی یا دولتی بودن آنها) بر کارایی آنهاست. نتایج معادلات برآوردگر رگرسیونی نشان می دهد که خصوصی بودن شرکت ها و همچنین معامله شدن سهام شرکت ها در بورس، منجر به بهبود کارایی بیمه گران شده است. از علل این امر می توان به شفافیت مالی بالاتر شرکت های خصوصی، کنترل هزینه بهتر توسط آن ها و همچنین توانایی و حسن تدبیر بیشتر مسئولان و بهره گیری از کارکنان متخصص تر توسط آن ها اشاره کرد.

    همانطور که در جدول7 قابل مشاهده است، ضریب متغیر بازده حقوق صاحبان سهام نیز مثبت است. این امر نشان می‌دهد، مطابق انتظار هر چه بیمه گر برای کسب سود، سرمایه کمتری را درگیر کرده باشد، کاراتر است. در واقع از آنجایی که افزایش متغیر ROE منجر به بالا رفتن سود کسب شده از سرمایه موجود هر شرکت می شود، متعاقبا کارایی بیمه گران نیز افزایش خواهد یافت.

    علاوه بر آنچه شرح داده شد، ضریب متغیر نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام (اهرمی) نیز حاکی از اثر خفیف مثبت آن بر کارایی بیمه گران است. در واقع اگر چه افزایش نسبت بدهی به حقوق صاحبان نشان می دهد که مقدار بدهی زیادی در تامین مالی شرکت استفاده شده است؛ اما شرکت ها با تولید درآمد بیشتر نسبت به وقتی که تامین مالی خارجی نکرده بودند، هزینه بدهی (هزینه بهره) حاصل از تامین مالی خود را پوشش داده و باعث بهره مندی بیشتر سهام‌داران از درآمد شرکت شده اند. بنابراین افزایش این متغیر تاحدی میزان کارایی شرکت ها را افزایش داده است.

    در پایان این تحقیق، باتوجه به نتایج بدست آمده از حل مدل ها، راهکارهای زیر به منظور افزایش کارایی بیمه گران و بهبود وضعیت آن پیشنهاد می شود:
•    آماده سازی بستر نهادی توسط مدیران شرکت های ناکارا و پیگیری تدوین و پیاده سازی قواعدی که همه شرکت ها را ملزم به تدارک سرمایه کافی برای امر بیمه گری کرده و از صدور بدون محدودیت بیمه نامه منع می کند.
•    تدوین قواعد توسط نهاد ناظر به منظور ایجاد تناسب بین صدور بیمه نامه و سرمایه بیمه گر و همچنین جلوگیری از پدیده نرخ شکنی توسط شرکت های بیمه .
•    نظارت بر پیاده سازی و اجرای قواعد کفایت سرمایه توسط بیمه گران از طریق پایش شاخص های ابلاغ شده و انجام اقدام مقتضی توسط نهاد ناظر.
•    شفاف کردن بازار از طریق آگاه ساختن مشتریان از میزان اعتبار بیمه گران (اعتبارسنجی و رتبه بندی) جهت تغییر فضای ذهنی مشتریانی که اعتبار شرکت بیمه را با قدمت آن می سنجند.
منابع
Badunenko O, Grechanyuk B and Talavera O, (2006). Development under regulation: The way of the ukrainian insurance market. Discussion Papers of DIW Berlin 644, DIW Berlin, German Institute for Economic Research.
Barros C.P, Barroso N and Borges M.R, (2005). Evaluating the efficiency and productivity of insurance companies with a Malmquist index: A case study for Portugal. Geneva Papers on Risk and Insurance, 30, 244-267.
Barros C.P, Caporale G.M and Ibiwoye A, (2008). A two stage efficiency analysis of the insurance industry in nigeria. Uxbridge, UK: Centre for Empirical Finance (CEF).
Barros C.P, Ibiwoye A and Managi S, (2008). Productivity change of Nigerian insurance companies: 1994–2005. African Development Review, 20, 505–528.
Barros C.P, Nektarios M and Assaf A, (2010). Efficiency in the Greek insurance industry. European Journal of Operational Research, 205, 431–436.
Boonyasai T, Grace M.F, Skipper H.D and Jr, (2002). The Effect of liberalization and deregulation on life insurer efficiency. Working Paper, No. 02-2. Atlanta, Georgia State University: Center for Risk Management and insurance Research.
Brockett P.L, Cooper W.W, Golden L.L, Rousseau J. J and Wang Y, (2004). Evaluating solvency versus efficiency performance and different forms of organization and marketing in US property-liability insurance companies. European Journal of Operational Research,154, 492-514.
Brockett P.L, Cooper W.W, Golden L. L, Rousseau J. J and Wang Y, (2005). Financial-intermediary versus Production financial intermediary versus production, approach To efficiency of marketing distribution systems and organizational structure of insurance companies. The Journal of Risk and Insurance, 72,  393-412.
Charnes A, Cooper W.W, Lewin A.Y and Lawrence M.S, (1995). Data envelopment analysis: theory, methodology and applications. Springer.
Coelli T.J, Rao D.S.P and Battese G.E, (1998). An introduction to efficiency and Productivity analysis. Kluwer Academic Publishers, Inc, Boston.
Cooper W.W, Park K.S and Pastor J.T, (1999). RAM: A range adjusted measure of inefficiency for use with additive woodless, and relations to other models and measures in DEA. Journal of Productivity Analysis, 11, 5-24.
Cummins J.D and Rubio-Misas M, (2006). Deregulation, consolidation, and efficiency: evidence from the Spanish insurance industry. Journal of Money, Credit, and Banking,38, 323–355.
Cummins J.D, Turchetti G and Weiss M.A, (1996). Productivity and technical productivity and technical efficiency in the Italian insurance industry. Working Paper 96-10, Wharton School.
Cummins J.D and Weiss M.A, (1998). Analyzing firm performance in the-insurance industry using frontier efficiency methods. The Wharton Financial Institutions Center.
Ennsfellner K.C, Lewis D, Anderson R.I, (2004). Production efficiency in the Austrian insurance industry: a Bayesian examination. The Journal of Risk and Insurance, 71, 135–159.
Fukuyama H, (1997). Investigating productive efficiency and productive changes of Japanese life insurance companies. Pacific-Basin Finance Journal, 5, 481-509.
Hussels S and Ward D.R, (2007). The impact of deregulation on the German and UK life insurance markets: An Analysis of efficiency and productivity over 1991-2002. Working Paper. Cranfield Research Paper Series.
Jalali Naini S.G and Nouralizadeh H.R, (2012). A two-stage DEA to analyze the effect of entrance deregulation on Iranian insurers: A robust approach. Mathematical Problems in Engineering. Article ID 423524.
Mahlberg B and Uri T, (2003). Effects of the single market on the austrian insurance industry. Empirical Economics, 28, 813–838.
Noulas A.G, Hatzigayios T, Lazaridis J and Lyroudi K, (2001). Non parametric production frontier approach to the study of efficiency of non-life insurance companies in Greece. Journal of Financial Management and Analysis, 14, 19-26.
Rees R, Kessner E, Klemperer P and Matutes C, (1999). Regulation and efficiency in European insurance markets, Economic Policy, 14, 363–397.
Ryan, Jr H.E and Schellhorn C.D, (2000). Life insurer cost efficiency before and after implementation of the NAIC risk-based capital standards. Journal of Insurance Regulation, 18, 362-384.
Yuan Y and Phillips R.D, (2008). Financial integration and scope efficiency in U.S. financial services, post gram-leach-bliley. Working Paper.