باگ بزرگ آیین نامه اتکائی اجباری / مقام ناظر آیین‌نامه اتکایی اجباری را براساس وصول تغییر دهد

در خصوص فرصت‌ها و تهدیدهای کرونا بر عملکرد شرکت‌های بیمه بسیار سخن گفته شد. پر واضح است که اگرچه از هرتهدیدی می‌توان فرصت ساخت اما فرصت‌سازی نیازمند هوشمندی و تسهیل‌سازی است؛ در غیر این صورت فرصت‌سازی می‌تواند به فرصت‌سوزی بدل شود. حرکت به سمت تحول دیجیتال، استفاده از فرصت‌های ناب سرمایه‌گذاری بورسی در دوران کرونا با توجه به رشد شاخص بورس از جمله مواردی است که می‌تواند در دستور کار بیمه‌گران قرار گیرد. از طرفی سرمایه‌گذاران هم معتقدند، صنعت بیمه می‌تواند در برهه فعلی به کمک آن‌ها بیاید.اگرچه کارشتاسان معتقدند، این فرصت‌سازی بدون کمک نهادهای نظارتی و بخصوص بیمه مرکزی با ایجاد تسهیل و بازنگری در آیین‌نامه‌ها به سختی امکان‌پذیر است.

دکتر ابراهیم کاردگر مدیرعامل شرکت بیمه دانا، دکتر بهنام شهریار مشاور مدیرعامل بیمه آرمان و دبیر کارگروه ریسک سندیکا و دکتر پیمان مولوی، اقتصاددان و سرمایه‌گذار گرد یک میز آمدند تا از فرصت‌ها و تهدیدهای پساکرونا بگویند.

بخش  اول منتشر شد بخش دوم میزگرد بیمه داری نوین را با هم می خوانیم:

* به نظرتان منابع مالی مانع ایجاد نوآوری شده است؟

شهریار: فکر نو وجود دارد ولی در این شرایط که قصد داریم به روش‌های فروش نوین انتقال پیدا کنیم نهاد ناظر با اتخاذ نقش تسهیل‌گرانه‌تر کمک بسیاری می‌تواند بکند و از شرکت‌های بیمه حمایت کند حتی می‌تواند برای هدایت منابع به سمت استقرار فروش و ارائه خدمات الکترونیکی، آیین‌نامه یا دستورالعملی ارائه کند.

* به نقش شرکت‌های بیمه به صورت کوتاه اشاره کنید.

شهریار: معتقدم شرکت‌های بیمه باید محصولاتی مبتنی بر نیاز را ارائه کنند. نیاز جامعه امروز در حوزه‌های مختلف تغییر پیدا کرده است؛ اتفاقاً به نظر من فرصت خوبی برای بیمه‌های زندگی، بیمه‌های اشخاص و بیمه‌های درمان می‌تواند باشد.

نکته دیگر اینکه اگر بخواهند با بحران مواجه شوند باید پایه‌های اصلی کسب‌وکارشان را حفظ کنند. پایه اصلی کسب‌وکار شرکت‌های بیمه، بیمه درمان تکمیلی است و بیمه شخص ثالث اجباری است که در این شرایط نباید به آنها به عنوان رشته‌های بیمه هزینه‌بر نگاه کرد.

* نظرتان را در مورد تشکل‌های صنفی بگویید.

شهریار: به صورت خاص در مورد سندیکای بیمه‌گران باید بگویم که می‌تواند نقش حلقه واسط را برای شرکت‌های بیمه بازی کند. ولی واقعیت این است که سندیکای بیمه‌گران اصلاً نقش کارتلی ندارد؛ حتی نمی‌توان نام کارتل را هم روی آن گذاشت.

یکی از اقداماتی که سندیکای بیمه‌گران همین امروز می‌تواند انجام دهد این است که آمارهای موردنیاز شرکت‌ها را به‌روز کند. بیمه مرکزی با اطلاعاتی که از سنهاب دریافت می‌کند آماری ارائه نمی‌کند؛ شاید توان یا شفافیت لازم را ندارد. سندیکای بیمه‌گران می‌تواند در زمینه ارائه آمار، در زمینه کارهای پژوهشی کاربردی، در مورد ارتباطی که صنعت می‌تواند با بخش‌هایی از جمله بهداشت و درمان و… نقش داشته باشد.

با پتانسیل و روابطی که اکنون در سندیکای بیمه‌گران وجود دارد و قدرتمندی سیاسی و اقتصادی‌اش قادر است ارتباط ما را با بخش‌های پیشرو اقتصاد برقرار کند. شاید فعلاً ورود به بخش نفت به دلیل توان مالی و ظرفیت پذیرش ریسک پایین‌ شرکت‌های بیمه مقدور نباشد؛ ولی بخش بهداشت و درمان و کشاورزی بخش‌های بسیار مناسبی هستند.

* سندیکای بیمه‌گران می‌تواند در تحول و دگردیسی دیجیتال نقش بسیار مهمی داشته باشد.

شهریار: من پیشنهادی دارم و آن اینکه شرکت‌های بیمه منابعی از جمله پژوهشی، ایجاد نرم‌افزار، مرکز و پایگاه داده‌های آماری و… را در اختیار سندیکای بیمه‌گران به عنوان راهبر قرار دهند تا این نهاد علاوه بر انجام پروژه‌های فوق، به حرکت جمعی و همگرایی شرکت‌های بیمه کمک کند.

* آقای کاردگر این موضوع را از سه ضلع بیمه مرکزی، شرکت‌های بیمه و تشکل‌های صنفی از جمله سندیکای بیمه‌گران بررسی کنید.

کاردگر: بیمه مرکزی به عنوان مقام ناظر باید به شرکت‌های بیمه کمک کند. نکاتی که قصد بیان آنها را دارم در حضور دکتر سلیمانی نیز مطرح کردم. وقتی کرونا بر اقتصاد اثر بگذارد، بر بیمه نیز اثر می‌گذارد و شبکه فروش به عنوان آسیب‌پذیرترین قشر نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

من نیز معتقدم؛ مقام ناظر باید آیین‌نامه‌ها را اصلاح کند. یکی از این آیین‌نامه‌ها اتکای اجباری است. در این آیین‌نامه آمده است که شرکت بیمه باید براساس بیمه‌نامه صادره سهم اتکایی بیمه مرکزی را پرداخت کند. به طور مثال شرکت بیمه، بیمه‌نامه‌ای با قیمت 100 تومان صادر کرده‌ که باید در مدت 12 ماه آن را وصول کند. یک‌دوازدهم آن را که وصول کرد باید به بیمه مرکزی بابت اتکایی پرداخت کند نه از کل حق بیمه صادره. به آقای دکتر سلیمانی بیان کردم که این آیین‌نامه ایراد دارد. امروز شرکت‌های بیمه به دلیل اتکایی به مقام ناظر بدهکار هستند؛ البته مقام ناظر معتقد است که مراعات ما را می‌کند و با ما کنار می‌آید؛ اما آیین‌نامه‌ای که طبق آن شرکت‌های بیمه 10 الی 15 سال به بیمه مرکزی بدهکار باشند ایراد دارد. چرا این آیین‌نامه براساس صدور بیمه‌نامه تنظیم شده در حالی که من حق بیمه آن را وصول نکرده‌ام؟ نکته دیگر اینکه بیمه باید 9 درصد مالیات ارزش افزوده را هم پرداخت کند.

برای بیمه خودرو باید 50 درصد نقد دریافت شود اما بسیاری از شرکت‌های بیمه به صورت تقسیطی بیمه خودرو صادر و برخی طی شش قسط دریافت می‌کنند؛ اما شرکت بیمه هنوز پول آن را دریافت نکرده است باید 8 درصد به صندوق خسارت‌های بدنی، 11 درصد اتکایی اجباری به نهاد ناظر، 10 درصد به وزارت بهداشت و مبلغی به نیروی انتظامی پرداخت کند، عملاً شرکت‌های بیمه از نقدینگی خالی شده‌اند. کرونا مستقیماً بر نقدینگی و نکول حق بیمه اثر مستقیم دارد؛ یعنی در فصل بعد نکول چک‌ها آغاز می‌شود.

معتقدم مقام ناظر باید آیین‌نامه اتکایی اجباری را براساس وصول تغییر دهد تا نقدینگی شرکت‌های بیمه کاهش نیابد. شرکت بیمه‌ای که نتواند خسارت بدهد باید اعلام ورشکستگی کند.

از طرفی در آیین‌نامه درمان آمده است که اگر ضریب خسارت بیمه درمان بیش از 80 باشد جریمه می‌شوید. من از آقای سلیمانی پرسیدم، زمانی که دوستان این آیین‌نامه را تنظیم می‌کردند ضریب خسارت درمان صنعت بیمه چقدر بود؟ بالای 100 بود؛ اما چرا آن را 80 در نظر گرفتند؟ ضریب خسارت درمان شرکت بیمه‌ تقریباً 90 الی 100 است؛ اما هم باید به مردم خدمات بدهد، هم باید جریمه‌اش را بپردازد، هم باید اتکایی حق بیمه‌ای را که وصول نکرده است بپردازد. به این ترتیب است که شرکت‌های بیمه از نقدینگی خالی شده‌اند. بدون شک پس از شیوع کرونا فشارها افزایش یافت؛ اگر مقام ناظر این آیین‌نامه‌ها و محدودیت‌ها را بردارد شرکت‌های بیمه می‌توانند در شرایط فعلی که همزمان بحران اقتصادی و کرونا وجود دارد، نفس بکشند و خود را سامان‌دهی کنند.

اگر به سمت بیمه دیجیتال حرکت کنیم چه منافعی نصیب‌مان می‌شود؟

کاردگر: حرکت به سمت دیجیتالی‌سازی صنعت بیمه نیازمند پیش‌زمینه‌هایی است به طوری که به اشتراک‌گذاری داده‌ها یکی از مهم‌ترین این پیش‌زمینه‌ها است.

در این راستا صنعت بیمه باید از طریق سندیکا و مقام ناظر، مسئولان وزارت بهداشت را ملزم کند تا اسناد درمانی را به صورت دیجیتالی در اختیار شرکت بیمه طرف قرارداد قرار دهند. اگر اسناد دیجیتالی دریافت شود آن 18 درصد حذف می‌شود؛ همه اسناد خسارت‌ها را در حوزه جانی شخص ثالث به صورت دیجیتالی دریافت شود از دخل و تصرف در آن جلوگیری می‌شود و این امر می‌تواند یکی از بزرگترین منافع حرکت به سمت دیجیتالی شدن صنعت بیمه خواهد بود.

همه این موارد باعث می‌شود که هزینه شرکت‌های بیمه کاهش یابد ضمن اینکه تقلبات و تخلفات نیز کاهش می‌یابد.

* آقای مولوی، صنعت بیمه با استفاده از ظرفیت‌های دیجیتالی چه اقداماتی می‌تواند انجام دهند؟

مولوی: هم اکنون در بازار سهام هر ابزاری در راه پوشش ریسک سرمایه‌گذاری به وجود بیاید از سوی مردم استقبال خواهد شد. در سال 99 و 1400 شاهد مارکتی هستیم که زمانی سه میلیون نفر عضو داشت اما اکنون و بعد از آزادسازی سهام عدالت 49 میلیون نفر عضو دارد. عمده اینها ریسک را نمی‌شناسند، فروش ابزاری که بتواند ریسک‌شان را کم کند به معنی یک فرصت ایده آل برای شرکت های بیمه است.

من اعتقادی به حباب در بازار ندارم اما در جو غالب فعلی، به ابزار پوشش ریسک احتیاج است. این ابزار پوشش ریسک در آمریکا و اسپانیا وجود دارد و از آن استفاده می‌کنند در ایران هم باید شرایطی به وجود آید که مردم بتوانند از آن استفاده ببرند.

نکته دیگری که خیلی کم به آن پرداخت می‌شود قراردادهای هوشمند در حوزه بلاک‌چین است. در این نوع قرارداد ها، یک طرف بیمه‌ها هستند چون باعث می‌شود ریسک کمتر شود.

در این خصوص نیاز هست تحقیق بیشتری صورت گیرد. در این راستا ما محدوده افرادمان محدود به داخل ایران نیست ما در همه دنیا به  افراد  بیمه‌گذار وصل هستیم و می شود  یک سری کارهای بین رشته خوب انجام داد.

* در پایان اگر نکته‌ای دارید، بیان کنید.

شهریار: البته باید گفت که نمی‌توان همیشه به بیمه مرکزی نگاه پدرانه داشت. اگرچه بیمه مرکزی باید اقداماتی را برای تسهیل فعالیت شرکت‌های بیمه در شرایط فعلی انجام دهد؛ اما شرکت‌های بیمه نیز باید حرکات جدی را انجام دهند. شرکت‌های بیمه و سندیکای بیمه‌گران می‌توانند اتاق‌های فکر کاربردی با حضور پژوهشگران کاربردی را ایجاد کنند تا این اتاق‌ها خروجی واقعی داشته باشند؛ گاهی دیده می‌شود برخی نهادها 300 الی 400 صفحه گزارش منتشر می‌کنند؛ اما چه کسی حتی وقت و حوصله خواندن آن را دارد؟ یا اصلاً این گزارش‌ها قابلیت استفاده و کاربرد را دارند؟ بنابراین کاربردی بودن این گزارش‌ها و ایده‌ها اهمیت بسیاری دارد. این نوع گزارش‌ها باید از حالت آکادمیک خارج شده و مهارت‌محور ‌شوند؛ به تعبیر دیگر برای شرکت‌های بیمه خروجی داشته باشند و از طرفی شرکت‌های بیمه نیز باید بتوانند به آنها اطمینان کنند که اگر اطمینان کنند، قطعاً برای آنها بودجه نیز اختصاص خواهند داد.

آقای دکتر مولوی بیان کردند که ما بیمه سرمایه‌گذاری داریم؛ در حالی که شرکت‌های بیمه وارد بازار بیمه سهام دست اول نمی‌شوند؛ با این استدلال که موضوع بیمه باید شرایط بیمه‌پذیری را داشته باشد زیرا که بیمه‌گر نمی‌تواند کسی را که قصد سوداگری دارد و با این قصد اقدام به خرید و فروش سهام می‌کند تا سودی به دست بیاورد را بیمه کند؛ اما درخصوص سهام دست اول اینگونه نبوده و قصد سوداگری وجود ندارد یا در حداقل خود است، پس می‌توان برای آن بیمه‌نامه طراحی کرد. به عبارت بهتر همانطور که بیان کردم، بیمه‌گران می‌توانند کسی را که سرمایه‌گذاری مولد و کسب‌و‌کار مولد راه می‌اندازد، بیمه کنند.

* چرا شرکت‌های بیمه از فرصتی که در بازار سرمایه به وجود آمده است، استفاده نمی‌کنند؟

شهریار: واقعیت آن است که در 16 سال گذشته، شرکت‌های خصوصی سعی کردند با شرکت‌های بزرگ رقابت کنند. شرکت‌های بزرگ هم وقتی این وضعیت را دیدند شروع به رقابت با شرکت‌های خصوصی کردند؛ در حالی که بازار، رهبری به نام بیمه ایران و کمی پایین‌تر بیمه‌های آسیا، البرز و دانا را دارد و بقیه شرکت‌ها باید حتی‌الامکان از آنها پیروی کنند. شرکت‌های کوچک آمدند به اصطلاح راه رفتن طاووس را یاد بگیرند راه رفتن خودشان هم یادشان رفت؛ اگر به جای جنگ با شرکت‌های بزرگ بر سر کسب پرتفوی بیشتر به سمت کارهای نو حرکت می‌کردیم، موفق‌تر بودیم. صندوق‌هایی همچون صندوق کارآفرینی امید که در حوزه کسب‌و‌کار خرد فعالیت می‌کند و بسیار کم‌ریسک است و کسانی که سرپرست خانوار هستند در آن فعالیت می‌کنند که می‌توانیم برای آنها بیمه سرمایه‌گذاری صادر کنیم. کسی که می‌خواهد سوپرمارکتی راه بیاندازد قصد انجام کار مولد را دارد و با توجه به اینکه در وزارت صمت نیز داده کافی برای این نوع ریسک وجود دارد؛ بنابراین ما می‌توانیم تحلیل ریسک برای تسهیل‌گیرندگان این صندوق انجام دهیم؛ چون ریسک این نوع سرمایه‌گذاری بیمه‌پذیر است. در این صورت در این شرایط اقتصادی، شرکت‌های بیمه با ورود به این بازارهای جدید می‌توانند به حجم قابل توجهی از بیمه‌نامه جدید دست یابند.

بیمه‌نامه‌های دیگری هم وجود دارند از جمله بیمه تعطیلی بنگاه. طبق آمار مرکز آمار ایران، 80 درصد کارگاه‌های تولیدی، کوچک و زیر 100 نفر هستند و جالب اینکه سهمی که این کارگاه‌ها در اشتغال دارند، 400 شرکت برتر کشور ندارند و ما می‌توانیم برای همه آنها بیمه‌نامه تعطیلی بنگاه صادر کنیم. برای اینکه ارزیابی صحیح ریسک داشته باشیم باید از متخصص آن استفاده کنیم. آیا از این متخصصان در سال‌های گذشته به درستی استفاده شده است؟ نشده است؛ ولی می‌توان امروز از آنها به درستی استفاده کرد.

نکته دیگر اینکه شرکت‌های بیمه واسطه‌گر پولی و مالی هستند و بخش مالی آنها باید از حالت حسابداری تنها خارج شود. در حوزه مالی و حسابداری، شرکت‌های بیمه باید در ذیل مدیریت دارایی بدهی (ALM) خود در کوتاه‌مدت، مدیریت نقدینگی و خزانه‌داری است. چند شرکت بیمه خزانه‌داری فعال دارند و مدیریت نقدینگی و جریان وجوه نقد خود را به صورت مستمر و متوالی انجام می‌دهند؟ تعداد چنین شرکت‌هایی اندک است؛ چون اکثراً به دید حسابداری به واحدهای مالی خود نگاه می‌کنند؛ ولی شرکت‌های بیمه واسطه‌گران پولی و مالی هستند و اگر این مسیر را در پیش بگیرند با کمبود نقدینگی در این شرایط روبه‌رو خواهند شد؛ در این راستا، اتفاقاً این شرکت‌ها بخش زیادی از ریسک نقدینگی خود را می‌توانند در این شرایط اقتصادی کنترل کنند و با فعال‌سازی واحدهای خزانه‌داری خود درآمدهای نقد شرکت‌های بیمه را به بهترین شکل و با نرخ سود مناسب سرمایه‌گذاری مجدد کنند.

کاردگر: جنس مشکلات شرکت‌های بیمه از جمله دانا و آسیا و ایران متفاوت از یکدیگر است. مدیران این شرکت‌ها نیز بسیار هوشمند هستند و می‌دانند که باید چه اقداماتی انجام دهند تا خود را از این بحران خارج کنند. مطمئن باشید همه مدیران تدابیری اتخاذ کرده‌اند با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و با توجه به اینکه بورس به رونق رسیده بدون‌شک تصمیمات بهینه‌ای در حوزه سرمایه‌گذاری اتخاذ می‌کنند.

* لطفاً به فرصت‌ها اشاره کنید.

کاردگر: بورس و بازار سرمایه فرصت است. شرکت‌های بیمه حرفه‌ای هستند و آماتور نیستند. بخش سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه را افراد حرفه‌ای تشکیل می‌دهد. شرکت‌های بیمه چون جنس‌شان سرمایه‌گذاری است و مدیریت سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند مطمئن باشید از این فرصت به خوبی استفاده می‌کنند.

مولوی: آقای دکتر کاردگر در صحبت‌های قبلی‌شان گفتند که صنعت بیمه یک چرخ‌دنده کوچک است. به نظر من صنعت بیمه رکن اساسی توسعه سرمایه‌گذاری در ایران است، بدون صنعت بیمه توسعه صادرات امکان‌پذیر نیست، توسعه واردات، توسعه بازارهای مالی و هیچ فعالیتی نمی‌تواند امکان‌پذیر باشد اگر  بیمه به گونه‌ای در سبد خانوار قرار بگیرد. این فرهنگ‌سازی را بتوانیم انجام دهیم صنعت بیمه هم رشد می‌کند و بالاخره مردم بعد از مدت‌ها معنی ریسک و پوشش ریسک را می‌فهمند.

کاردگر: این نکته را به دلیل سهم کوچک بیمه در GDP بیان کردم؛ وگرنه هیچ فعالیت اقتصادی در دنیا شکل نمی‌گیرد مگر اینکه بیمه کنار او باشد. متاسفانه آقایان مسیر توسعه بیمه را به اشتباه رفته‌اند. مسیر توسعه بیمه از مسیر بیمه‌های زندگی است تا این مسیر اصلاح نشود هیچ چیز درست نمی‌شود. ما فقط بیمه‌های شخص ثالث و برخی رشته‌های دیگر را در نظر داریم. امروز ضریب نفوذ بیمه 3/2 درصد است که 70 درصد آن متعلق به بیمه‌های غیرزندگی است و 2/0 درصد آن متعلق به بیمه‌های زندگی است. در حالی که در سطح دنیا این نسبت 70 به 30 است.

صنعت بیمه می‌تواند در تامین مالی نقش‌آفرینی کند. بیمه‌های زندگی بهترین ابزار تامین مالی در سطح دنیا هستند؛ در حالی که در اقتصاد ایران کمتر دیده شده‌اند. آن هم به خاطر اسناد بالادستی صنعت بیمه است، که در آن اسناد بالادستی کمترین توجه به صنعت بیمه شده است.

از طرفی بازار بیمه رقابتی نیست. بازیگران بازار باید بازار را به سمت رقابت ببرند. این در حالی است که یک شبه‌انحصار را برداشتند و گفتند که بازار، رقابتی است؛ اما بین بازار انحصار تا بازار رقابت چندین بازار وجود دارد.