ساعت در بازار بیمه ایران چند است ؟ / مجید بنویدی

بازار کسب و کار در صنایع و خدمات مختلف دارای چرخه عمری است که مبین دوران افول و قوت آن کسب و کار و کیفیت حضور بازیگران آن در عرصه آن بازار است .

چرخه عمر یک بازار رقابتی  به چهار بخش تقسیم میشود که با ورود بازیگران به نوع خاصی از کسب وکار آغاز و مرحله ظهور بازار نامیده میشود ، در ادامه با طی مراحل رونق بازار ، افزایش رقیبان و تشدید رقابت  را طی نموده و در نهایت با افول بازار و خروج بازیگران از بازار رقابتی به چرخه جدیدی تبدیل میگردد. این مدل که همانند یک صفحه ساعت طراحی شده است را میتوان بر اساس شرایط ویژه کسب و کارهای مختلف و ویژگی های صنایع گوناگون طراحی و تفسیر نمود . این صفحه ساعتی که به چهار بخش تقسیم میشود، بیانگر وضعیت بازار آن صنعت در هر یک از  مراحل است. در مورد صنعت بیمه به عنوان یک کسب و کار که در آن خدمات مالی عرضه میشود ، می توان این چرخه عمر را به یک صفحه  دوازده ساعتی تشبیه نمود که عقربه ساعت شمار آن از عدد صفر به عنوان ظهور بازار بیمه به سمت عدد دوازده به عنوان زمان افول بازار بیمه در حرکت است و چهار بخش این صفحه ساعت ( هر ربع ساعت) بیانگر وضعیت یک مرحله بازار بیمه است که در ذیل مراحل یک بازار عادی بیمه تشریح میشود .

 مرحله اول که مربوط به ظهور بازار و یا ایجاد یک فضای جدید کسب و  کار است، وقتی آغاز میشود است که عقربه ساعت شمار از ساعت صفر به سمت  ساعت سه درحرکت است ، این مرحله نشان دهنده  پتانسیل مناسب کسب و کار بیمه برای سرمایه گذاری در این بازار است . تعداد شرکتهای عرضه کننده محصولات بیمه ای در مقایسه با تقاضای خدمات بیمه کم و تقاضای مناسبی برای خرید  محصولات و خدمات بیمه مطرح است. معمولا در این مرحله بازار بیمه بازار پربازده و بکری برای فروش همه و یا بعضی از محصولات بیمه ای است و به همین سبب دایر نمودن شرکت بیمه از نظر سرمایه گذاران مقرون به صرفه بوده و از صرفه اقتصادی مناسبی برخوردار است . به تدریج تا  ساعت سه مشخص میگردد که کسب وکار بیمه از منفعت مناسبی برخوردار است و سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری در صنعت بیمه مشتاقانه وارد میشوند و تقاضا برای دایر نمودن شرکتهای بیمه و دفاتر نمایندگی افزایش میابد.

مرحله دوم بازار بیمه توام با ورود شرکت های بیمه جدید و دفاتر نمایندگی به واسطه شرایط مرحله قبل است. فضای بازار بیمه از رونق مناسبی برخوردار است و به سمتی حرکت می کند که با ورود شرکت های بیمه جدید و یا توسعه فعالیت شرکتهای بیمه قدیمی و تنوع محصولات ، حداکثر استفاده از رونق بوجود آمده، صورت میگیرد . از ساعت سه تا ساعت شش بازار صنعت بیمه شاید چندین سال  طول بکشد ودر طول این سال ها مرتب به تعداد شرکتهای بیمه و دفاتر نمایندگی افزوده میشود و عرضه محصولات بیمه ای و تنوع خدمات آن به سرعت گسترش پیدا میکند . در این دوره زمانی یعنی از ساعت سه صنعت تا شش ، نرخ های بیمه ای به دلیل رقابت شدید و افزایش شرکتهای بیمه نسبت به دوره زمانی اول کاهش می یابد و نسبت به ساعت قبل از سه که بازار بیمه در انحصار چند شرکت بیمه محدود بود و کالای بیمه از لحاظ اقتصادی محصولی کم کشش بود، به سمت کاسته شدن نرخ های حق بیمه حرکت میکند و بازار از انحصار خارج میشود. این افزایش عرضه و ورود شرکتهای بیمه ای تا ساعت شش شدت میگرد که در نهایت بازار در ساعت شش اشباع میشود و خدمات بیمه به کلای پر کشش تبدیل میشوند که نرخ تاثیر قابل ملاحظه ای بر تقاضای خرید آن خواهد داشت . از این ساعت به بعد از تمایل ورود شرکتهای بیمه جدید و دایر نمودن دفاتر نمایندگی به خاطر کم شدن صرفه اقتصادی و شدت گرفتن رقابت ، کاسته میشود و شرکتهای بیمه برای کسب سهم بیشتر از بازار و رقابت و حتی حیات ، مجبور به کاهش نرخ های  بیمه ای میشوند .

 

مرحله سوم که با شدت رقابت حاصل شده از دوره قبل همرا است ، منجر به کاهش نرخ های  حق بیمه برای کسب سهم بیشتر بازار میگردد و فاصله زمانی  ساعت 6 تا ساعت 9 بازار بیمه را به خود اختصاص میدهد. این وضعیت با رقابت شدید و بعضا کاهش تقاضا محصولات بیمه توسط بیمه گذاران به خاطر ارائه سرویس های نامناسب شرکت های بیمه به دلیل ارائه نرخ های پایین و کاستن پوشش های مصادف است، و در نهایت منجر به زیان شرکتهای بیمه و خروج تدریجی آنها  از بازار از ساعت 9 به بعد میگردد. سهامداران در این مرحله به واسطه عدم سود آوری شرکت های بیمه تمایلی به حفظ سرمایه خود در این بازار ندارند و مشارکت خود را در برنامه های افزایش سرمایه شرکتهای بیمه کم کرده و از حمایت شرکت بیمه خودداری می نمایند . شرکت های بیمه که در این مرحله به واسطه توسعه فعالیت های بیمه و فروش محصولات بیمه ای در بازار رقابتی با مشکل سود آوری مواجه شده اند، در معرض کاهش نسبت توانگری قرار میگیرند و مدیران ارشد و سهامدران آنها چاره ای جز کاهش فعالیت و یا تعطیل نمودن شرکت بیمه به منظور جلوگیری از تلف شدن سرمایه ندارند. وضعیت شرکتهای و دفاتر بیمه که  از ساعت صفر تا شش به بازار  هجوم آوره بودند، بهتر از شرکتهای بیمه ای نیست و با شدت گرفتن رقابت و افزایش آنها از ساعت 9 به بعد تعداد آنها کمتر شده و یا ادغام میگردند. شرکتهای بیمه که در این مقطع زمانی به همین روند ادامه می دهند، چاره ای جز نابودی و ورشکستگی ندارند و صرفاً  شرکتهای که از بنیه مالی بسیار قوی یا توانگری بالا برخوردار هستند، سهامداران آنها تحمل سود آوری کم و تلف شدن بخشی از سرمایه خود را دارند، سرمایه گذاری های بلند مدت و مناسبی در دوره رونق ( ساعت صفر تا شش) کرده اند و یا به دلیل وابستگی به دولت ها و صندوق های خاص نگرانی پرداخت سود ندارند ، در این مرحله پایدار می مانند و از این شرایط گذر میکنند.

مرحله چهارم که حد فاصل ساعت 9 تا 12 است زمانی است که شرکت های بیمه یا داوطلبانه و یا به علت ورشکسگتی از بازار خارج میشوند و از شمار عرضه کننده محصولات بیمه ای کاسته میشود و صرفا شرکتهای بزرگ بیمه ای و یا شرکتهای که از استراتژی مناسبی برای عبور از این مرحله بحرانی استفاده نموده اند، تاب تحمل در این مرحله را خواهند داشت و پاداش آنها مواجه شدن با مرحله مشابه نقطه صفر بازار است که با توجه به خروج زیاد شرکتهای بیمه مرحله جدیدی از بازار بیمه ظهور کرده و به واسطه عدم تعادل عرضه و تقاضای  محصولات بیمه، شرایط مناسبی برای سرمایه گذاری در بازار بیمه مجددا فراهم میگردد.

چرخه زمانی ذکر شده برای بازار صنعت بیمه شاید از لحاظ برابری زمانی مطابق با تقسیم بندی یک ساعت معمولی نباشد و قطعاً مقاطع ذکر شده برای این چرخه عمر با یکدیگر در واقعیت مساوی نخواهند بود.  شاید رب ساعت اول بازار به مراتب از رب ساعت دوم کمتر است و بدلیل سود آور بودن بازار و خاصیت جذاب سرمایه گذاری این دوره طلائی به سرعت پایان می یابد ، ولی آنچه مسلم است این تشبیه ، تصویری از چرخه عمر بازار بیمه و نحوه رفتار بازیگران اصلی آن که بیمه گران هستند را نمایان می نماید و موضوع تعادل بین عرضه و تقاضا به واسطه حضور و عدم حضور بیمه گران مسئله ای است که منجر به رونق این بازار میگردد. موضوع رضایت بیمه گذاران به واسطه نوسان رقابت در این چرخه زمانی موضوع دیگری است که میتوان در هرمقطع زمانی به آن پرداخت و کشش اقتصادی خدمات بیمه را به عنوان یک کالای متاثر از قیمت بررسی نمود .

در صورتی که بخواهیم این چرخه عمر را با بازار بیمه کشور مقایسه نماییم ، شاید بتوان مقاطعی از تاریخ صنعت بیمه کشور را بر صفحه این نمایه ساعت مانند منطبق نمود . بطور مثال دهه شصت به واسطه بسته و ادغام شرکتهای بیمه به دلیل  دولتی شدن شرکتهای بیمه و دهه هشتاد به خاطر ورود شرکتهای بیمه خصوصی، مقاطع زمانی هستند که میتواند با ربع اول این ساعت مقایسه نمود و به طبع دهه هفتاد و اواسط دهه هشتاد و اوایل دهه نود، ربع دوم و سوم بازار بیمه در این ساعت محسوب میشوند و ربع چهارم را شاید بتوان به مقطع اوایل دهه شصت که شرکتهای بیمه دولتی شدن نسبت داد . البته تحلیل این چرخه میتواند برای مقطع چهل سال صنعت بیمه در قبل از انقلای اسلامی نیز استفاده شود که حاصل آن ورود و خروج شرکتهای بیمه خارجی و ظهور شرکتهای بیمه خصوصی در آن مقطع زمانی بود. هم اکنون هم که تقاضا برای شرکتهای بیمه افزایش یافته به نوع شرایط ربع اول شاید ایجاد شده ولی نه از جنبه سودآوری بلکه شاید جمع آوری منابع مالی ارزان قیمت از محل رسوب حق بیمه ها و ارزش پیدا کردن سهام شرکتهای بیمه برای سهامداران به ویژه سرمایه گذاران حرفه ای جذابیت ایجاد نموده که تمایل به دایر نمودن شرکتهای بیمه افزایش یافته وگرنه سودآوری و حاشیه سود فعالیت بیمه­ای با توجه به نرخ های رایج در بازار بیمه، مبین سود آور بودن  عملیات بیمه ای نیست و خدمات بیمه در عرصه بی رحم رقابت بین شرکتهای بیمه، ارزان تر از قیمت واقعی و حتی تمام شده آن عرضه میشود.   

از این بررسی میتوان سوالاتی را مطرح نمود که پاسخ به آن آنها به تحلیل بازار کسب و کار بیمه در شرایط کنونی کمک میکند و میتواند برای تدیون استراتژی های شرکتهای بیمه مورد استفاده قرار گیرد . سوالاتی شامل اینکه چه وقایعی در صنعت بیمه میتواند بر سرعت حرکت عقربه های این ساعت تاثیر بگذارد و مدت زمان بخش های آنرا تغییر دهد و بعبارتی یک شرکت بیمه می بایست برای عبور از هر مرحله چگونه برنامه ریزی نماید و استراتژی تهیه نماید، از جمله :

  • خصوصی سازی در صنعت بیمه آیا موجب سرعت بیشتر عقربه های این ساعت شد و بازار بیمه را به سمت ساعت شش هدایت کرد و یا برعکس شرایطی بود که ساعت صفر را برای بعضی از سرمایه گذاران رقم زد؟
  • آیا آزاد سازی تعرفه ها در صنعت بیمه سرعت بازار بیمه را در رب سوم افزایش داده و آنها را به سمت ساعت 9 هدایت میکند ؟
  • افزایش دفاتر نمایندگی در چند ساله اخیر حاصل شرایط مرحله دوم و جذابیت بازار است و یا عوامل دیگری این افزایش را رقم زده است؟
  • آیا واقعاً در ساعت شش این بازار نقطعه تعادل عرضه و تقاضای محصولات بیمه ای حادث شده است و تا ساعت 9 عرضه از تقاضا فزونی خواهد گرفت ؟
  •  آیا کیفیت محصولات و خدمات بیمه ای عامل موثری در موفقیت شرکتهای بیمه برای بدست آوردن منافع بیمه ای در هر مقطع زمانی این بازار است؟
  • سخت گیری مقام ناظر در رابطه با عملیات بیمه گری و ورود و خروج به این بازار، میتواند چه تاثیری بر سرعت این چرخه داشته باشد؟
  • و در نهایت در حال حاضر ساعت در بازار بیمه چند است و شرکتهای بیمه موجود و تازه وارد برای تعیین سرنوشت خود چه استراتژی را باید در نظر بگیرند؟

ذکر این نکته ضروری به نظر میرسد که سرنوشت بیمه گذاران در این چرخه زمانی چگونه است و در چه مقطع زمانی منافع آنها بیشتر تامین میگردد. در بخش اول این چرخه زمانی که بازار در انحصار چند شرکت بیمه است، تصور این است که محصولات بیمه ای از تنوع مناسبی برخوردار نبوده و عرضه محصولات صرفاً بر اساس منافع بیمه گران است و بیمه گذاران انتخاب چندانی برای خرید محصولات بیمه ای ندارند و مجبورند ریسک های خود را از طریق محصولات سنتی که توسط شرکتهای بیمه محدود ارائه میشود پوشش دهند. در این مرحله خدمات شرکتهای بیمه به دلیل رقابت پائین ، تامین کننده خواسته مطلق بیمه گذاران نیست.

در مرحله دوم و با افزایش شرکت های بیمه گر محصولات متنوع شده و خدمات با کیفیت بهتر ارایه میشوند و بیمه گذاران انتخاب های بیشتری برای تهیه محصولات بیمه ای دارند . با ورود به مرحله سوم انتظار و خواسته های بیمه گذاران به دلیل تعدد شرکتهای بیمه افزایش یافته و در مورد نرخ های بیمه و نحوه خدمات و دریافت منافع، شرکتهای بیمه را تحت فشار قرار میدهند و شرکتهای بیمه گر نیز برای حفظ سهم بازار خود، مجبورند خواسته های بیمه گذاران هرچند مغایر با منافع آنهاست، اجابت نمایند و از این به بعد است که دعواهای حقوقی بین بیمه گران و بیمه گذاران افزایش می یابد و در مرحله چهارم خدمات شرکت های بیمه با مشکل مواجه میشود. ادغام شرکتهای بیمه و یا انحلال و ورشکستگی آنها منجر به سردرگمی بیمه گذاران در مرحله چهارم بازار بیمه میشود و آنها را به سمتی هدایت میکند که با قبول خرید محصولات بیمه ای  گران تر از شرکتهای توانگر، بازار بیمه را به مرحله اول یعنی ساعت صفر، هدایت نمایند و اصل بقای شرکتهای توانگر بیمه تحقق یافته و بازار بیمه وارد مرحله جدیدی میشود.

از یک سو شناخت بیمه گذاران از محصولات بیمه ای و ریسکها و میزان وفاداری آنها به بیمه گران قبلی، رفتارهای است که تاثیر مستقیم بر سرنوشت شرکتهای بیمه دارد و از سوی دیگر نحوه اداره شرکتهای بیمه و انتخاب بهترین استراتژی در مقاطع زمانی مختلف، عامل موثری در موفقیت و بقای شرکتهای بیمه در این عرصه پر رقابت است. و در نهایت زمان سنجی توسط شرکتهای بیمه و مدیران آنهاست که منجر به موفقیت در این چرخه زمانی اجتناب ناپذیر میشود.       

لینک کوتاهلینک کپی شد!
اخبار مرتبط
ارسال نظر

  +  36  =  40