کیش و مات تحریم/ آزاده محسنی

بدون شک ضعف اتصال این حلقه، پیوند سایر حلقه‌های زنجیر را خدشه‌دار می‌کند تا جایی که می‌تواند در صورت بروز خطرات فاجعه‌آمیز، اقتصاد یک کشور را تحت تأثیر قرار دهد.

درست به دلیل اهمیت این حلقة حیاتی است که مجریان تحریم در دنیا، در آخرین تیر پیکان، بازار بیمه اتکایی یک کشور را نشانه می‌گیرند. با تحریم بازار اتکایی یک کشور، نشست و برخاست هواپیماها، فعالیت پالایشگاه‌ها، صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و … تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ چرا که انتقال ریسک این صنایع به خارج از کشور با ابهام روبه‌رو می‌شود.

از سال 89 که تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران اعمال شد تا سال 97 که ترامپ از برجام خارج شد، بر بازار بیمه اتکایی ایران سخت گذشته است، روزهای پر فراز و نشیبی که در نهایت، ایران را به سمت اتخاذ راهکارهای جایگزین برای توزیع ریسک‌ها سوق داد از جمله توسعة کنسرسیوم بیمه‌های انرژی، تشکیل صندوق تحریم و … اکنون نیز افزایش تعداد شرکت‌های بیمة اتکایی در دستور کار قرار گرفته است.

اما آیا این راهکارها کافی است؛ آیا این اقدامات به انتقال ریسک از کشور و توزیع جهانی ریسک‌های داخلی منجر شده است؟ قطعاً پاسخ منفی است؛ زیرا ماهیت اتکایی در بازار‌های بیمه تلاش برای انتقال ریسک‌ها به خارج از مرزهاست تا هدف توزیع بهینة ریسک محقق شود.

از طرفی سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا در دورانی که تحریم‌های ایران کمتر بود و امکان مراودات اتکایی در بازار‌های بین‌المللی وجود داشت، صنعت بیمه ایران توانسته است ادبیات اتکایی را در قالب انتقال دانش به داخل منتقل کند و در مسیر سال‌های بعد این دانش را افزون کرده و چیزی به آن بیفزاید تا در شرایط خطیر فعلی به کار بندد؟ شاخص‌های مهمی چون نرخ‌گذاری بهینه استفاده از زیرساخت‌های آی‌تی برای استخراج نرخ‌های فنی، استفاده از ابرداده‌ها، نرم‌افزارهای رتبه‌بندی و … یا اینکه همچنان بر همان مسیر گذشته قرار دارد؟

همة این شاخص‌ها ملزوماتی است که قطعاً در طی کردن این مسیر سخت به کار بازار بیمه ایران می‌آید و بدون شک بازیگران بازار اتکایی ایران باید به این سؤالات پاسخ دهند.

اما مسئلة مهم دیگری که تمرکز بر آن ضروری است اینکه آیا قرار است با تغییر راهبردهای آمریکا و آمدن جو بایدن تحولی در مراودات بین‌المللی ایران و کاهش تحریم‌ها صورت گیرد؟ بنابر اذعان کارشناسان روابط بین‌الملل، سیاست اتخاذی بایدن در قبال ایران و بازگشت به برجام، غیر قابل پیش‌بینی است و اگر هم در سیاست‌های آمریکا تغییری حاصل شود و برجام دوباره در دستور کار قرار گیرد، این بازگشت فرسایشی خواهد بود؛ بنابراین ایران حداقل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت همچنان با تحریم‌ها دست به گریبان است.

در این راستا بازار اتکایی ایران همچنان ناتوان در برقراری مراودات مستقیم بین‌المللی است؛ پس باید به فکر راه‌های بهینه جایگزین بود برای یافتن راهکاری‌های جدید نیز باید کمی به عقب برگردیم و آسیب‌شناسی وضع موجود و رفتارهای گذشته را در دستور کار قرار دهیم. با این سؤال که آیا در سال‌های اعمال تحریم‌ها توانسته‌ایم با اشراف بر قوانین تحریم و … از ظرفیت‌های موجود استفاده کنیم؟

از آنجا که تحریم‌های مالی و بانکی بدون تردید، بازار اتکایی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد، اشراف بر قوانین تحریم و سوابق رفتاری مجریان تحریم می‌تواند در ایجاد ظرفیت‌های جدید، ما را یاری رسانند.

در صفحة شطرنج و بازی نابرابر موجود، صنعت بیمه ایران با چیدن مهره‌ها با اتکاء بر افزایش دانش و آگاهی نسبت به قوانین تحریم، احکام قضات خارجی، دادگاه‌های موجود و … می‌تواند در کنترل تحریم‌های اتکایی بازی را تا حدودی به نفع خود تغییر دهد؛ اما این امر مستلزم تلاش برای افزایش دانایی، آگاهی و رصد موقعیت‌های صورت گرفته توسط طرف خارجی است.

بررسی داده‌های خارجی و اطلاعات موجود نشان می‌دهد، طرف‌های مقابل ما اطلاعات لحظه‌ای از تصمیم‌گیری‌های ایرانی‌ها در حوزه‌های مربوط به اتکایی و بازار‌های مالی دارند و حال سؤال اینجاست که ما چقدر مواضع، تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات آنها را رصد می‌کنیم. در همین زمینه اشاره به این نکته قابل توجه است که بر اساس بررسی‌های موجود در منابع خبری، طرف‌های خارجی از اقدامات اخیر بازار بیمه ایران در زمینة پوشش‌های اتکایی با استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه یا همان اوراق بهادارسازی بیمه‌ای که اخیراً مطرح می‌شود، دارای اطلاعات کافی هستند و کاملاً بر این تصمیم‌گیری‌ها اشراف دارند.

با توجه به آنچه گذشت، به نظر می‌رسد دانایی روزافزون نسبت به عملکرد بازار بیمه اتکایی جهان، رصد اقدامات انجام‌شده در پهنة سیاست‌گذاری بیمه‌گران دنیا و اشراف اطلاعاتی بر قوانین آنها باید در دستور کار بیمه‌گران ایرانی باشد و این اقدامات با آسیب‌شناسی رفتار گذشته صنعت بیمه در عرصة اتکایی به نتیجه می‌رسد.

ماهنامه بیمه داری نوین