داستانی در خصوص بیمه های دریائی /محمد جواد محمدیان امامی

هرگاه درسفردریائی، صرف هزینه یا فداکردن اموال صرفاً به منظورجلوگیری ازتلف شدن کل اموال درگیر درسفردریائی صورت گیرد، همه کسانی که از آن منتفع شده اند باید در جبران هزینه ها وخسارت اشخاصی که اموالشان فدا شده مشارکت کنند.

در این نوشته داستانی نقل می کنم که درکتابهای داستان پیدا نمی کنید ، اما درحمل ونقل دریائی ممکن است بارها اتفاق افتاده باشد . داستان به شرح زیر است:

یک کشتی در دریای مد یترانه حرکت می کند. کشتی حامل محمولاتی برای سه نفر به نام های آقای تاجر ، آقای بازرگان و آقای کاسب می باشد، محموله هرکدام 100 قطعه ظرف نقره با ارزش است. طوفان سختی درمی گیرد، کشتی به صخره های زیر آب برخورد کرده و روی آنها گیر می کند. طوفان با شدت ادامه دارد وضمن وارد آوردن تکانهای شدید به کشتی آن را  از آب پر می کند. بیم آن می رود کشتی از میان بشکند. فرمانده می داند باید اقدامی کرده و ازخسارت کلی کشتی و محمولات جلوگیری کند. بنابراین تصمیم می گیرد ضمن ریختن بخشی از کالا به دریا از شکسته شدن کشتی و ورود خسارت کلی جلوگیری کند. اما کالای چه کسی را باید به دریا بریزد؟ کالای هرشخصی را که به دریا بریزد درمقابل او مسئول است و باید به مالک کالا جواب بدهد. بالاخره محموله آقای کاسب را به دریا می ریزد. بدین وسیله کشتی سبک شده وشناور می شود. با آرام شدن دریا کشتی قادر به دریانوردی شده و به مقصد می رسد. در مقصد، بسته های محموله متعلق به آقایان بازرگان و تاجر به آنها تحویل داده می شود. هر یک از آنها به مالک کشتی کرایه حمل توافق شده برای حمل ( 10 قطعه نقره )را پرداخت می کنند، اما آقای کاسب محموله ای دریافت نکرده و با وضعیت بد اقتصادی مواجه است. آقای کاسب فکر می کند وضعیت پیش آمده عادلانه نیست. کالای او قربانی شده تا کشتی وکالای دیگران نجات یابد. چرا آنها نباید در جبران خسارتی که به نفع آنهاروی داده، مشارکت نموده و ضررو زیان او را جبران کنند؟ همه آنها متحدالقول بودند که هدف مشترکشان به مقصد رساندن محمولاتی بوده که در مبداء به کشتی واحدی بارگیری شده. اما دربین راه کشتی ومحمولات آن براثر طوفان روی صخره ها گیرکرده و در معرض خطر مشترکی(شکستن کشتی و غرق شدن محمولات) قرارگرفته. اگر محموله آقای کاسب به دریا انداخته نمی شد و موجبات شناور شدن مجدد کشتی فراهم نمی گشت، کشتی و تمامی محمولاتش از بین می رفت. بنا براین درجلسه ای که تشکیل شد، آنها  قانع شدند که بهترین تصمیم را بگیرند. همه آنها موافق بودند که به اتفاق باید خسارت اموال از دست رفته آقای کاسب را جبران کنند. اما سوال بزرگ این بود، این جبران خسارت بر چه مبنائی و به چه مقداری باید انجام شود؟ در ابتدا، پیشنهاد شد که مالک کشتی، آقایان بازرگان و تاجرکه اموالشان به مناسبت قربانی کردن محمولات آقای کاسب نجات پیدا کرده، متفقاً باید خسارت وارد به آقای کاسب را برمبنای ارزش کامل محموله او جبران کنند. بنابراین اولین محاسبه به ترتیب زیر توسط مالک کشتی ارائه شد:

ارزش اموال نجات یافته   (برمبنای قطعه نقره)                           درصد جبران خسارت آقای کاسب 

ارزش کشتی                         1000                                       درصد مشارکت                    83.34

ارزش محموله آقای بازرگان       100                                درصد مشارکت                      8.33

ارزش محموله آقای تاجر          100                                درصد مشارکت                    8.33

جمع                                 1200                               در صد خسارت قابل جبران       100

این موضوع فوراً توسط طرف های دیگر مورد اعتراض قرار گرفت. مالک کشتی اعتراض کرد که او نباید براساس ارزش کشتی سالم یعنی 1000قطعه نقره در پرداخت خسارت آقای کاسب مشارکت کند، چراکه در زمان مشارکت در جبران خسارت گرچه ارزش کشتی سالم 1000 قطعه نقره بوده اما 200 قطعه آن متعلق به تعمیرکاری است که کشتی را تعمیر کرده و وجه آن را طلب دارد. به نظر مالک کشتی ارزش مشارکت کننده کشتی در جبران خسارت در واقع 800 قطعه نقره است نه 1000 قطعه. آقایان بازرگان و تاجر استدلال می کنند که آنها برای دریافت محموله خود هرکدام 10 قطعه نقره بابت کرایه بدهکاربوده وپرداخت کرده اند، بنابراین ارزش محموله مشارکت کننده هریک از آنها 90 قطعه نقره بوده ، نه 100قطعه. به این ترتیب محاسبه دوم، به طریق زیر انجام شد:

ارزش اموال نجات یافته    (برمبنای قطعه نقره)                                  درصد جبران خسارت آقای کاسب

ارزش کشتی سالم                  1000 قطعه نقره

کسر می شود بابت آسیب وارده   200 قطعه نقره

ارزش مشارکت کننده کشتی و سهم الشرکه آن   800 قطعه نقره                              81.64 درصد

ارزش محموله آقای بازرگان       100 قطعه نقره

کسرمی شود کرایه حمل                    10 قطعه نقره                               

ارزش مشارکت کننده محموله آقای بازرگان        90 قطعه نقره                      9.18  درصد

ارزش محموله آقای تاجر          100 قطعه نقره

کسر می شود کرایه حمل         10 قطعه نقره  

ارزش مشارکت کننده محموله آقای تاجر           90 قطعه نقره                      9.18 درصد   

جمع                                                    980 قطعه نقره                              100  درصد

اما هنوز هم اعتراض وجود داشت. آقای بازرگان استدلال کرد که آقای کاسب کل بهای محموله خود را دریافت کرده، در حالی که اگر محوله او قربانی نشده بود باید 10 قطعه نقره بابت کرایه پرداخت می کرد وحالا که محموله او فدا شده، در وضعیت بهتری قرار گرفته است.

آقای تاجر استدلال کرد؛ حتی اگر این مورد هم رعایت شود، آقای کاسب نسبت به سایر طرفین در وضعیت بهتری قراردارد. زیرا سایرین باید سهم الشرکه خود ازخسارت آقای کاسب را پرداخت کنند، درحالیکه خودش سهمی پرداخت نمی کند. بنابراین محاسبه سوم انجام و سهم الشرکه های جدید به شرح زیر محاسبه شد: 

ارزش اموال نجات داده شده (برمبنای قطعه نقره)                     درصد مشارکت در جبران خسارت آقای کاسب

خالص ارزش کشتی در مقصد

به ترتیب محاسبه فوق                       800 قطعه نقره                              74.77 درصد

خالص ارزش محموله آقای بازرگان

براساس محاسبه  فوق                       90 قطعه نقره                                8.41  درصد

خالص ارزش محموله آقای تاجر

براساس  محاسبه  فوق                      90 قطعه نقره                                8.41   درصد

ارزش محموله آقای کاسب                    صفر

اضافه می شود مبلغ خسارتی که از

سایر طرف ها دریافت کرده                 90 قطعه نقره                                8.41  درصد   

جمع                                          1.070 قطعه نقره                           100  درصد

در حالی که آقای کاسب بابت مشارکت دیگران درجبران خسارت خود راضی بود، اما به مالک کشتی معترض شد و اعتقاد داشت مالک کشتی ناعادلانه مبالغی اضافه دریافت کرده. او می گفت تفدیه محموله او نه تنها اموال دیگران را نجات داده بلکه، باعث شده مالک کشتی کرایه ای را دریافت کند که در غیر آنصورت نمی توانست وصول نماید. به عبارتی اگرکشتی وتمامی محمولات آن از بین می رفت مالک کشتی قادرنمی بود 20 قطعه نقره ای را که بابت کرایه از آقایان بازرگان  و تاجر دریافت کرد، وصول نماید. بدین ترتیب این مورد هم باید در نظر گرفته شود.

 مالک کشتی نمی تواند به این موضوع اعتراض کند، اما عنوان می کند؛ اگر محموله آقای کاسب فدا نشده بود او می توانست 10 قطعه نقره هم بابت کرایه آن در یافت کند وحال به علت ازبین رفتن آن محموله از دریافت این کرایه محروم شده. ( توجه داشته باشید در مورد کرایه حمل؛ به غیر از حالتی که در بارنامه حمل؛ عبارت پیش پرداخت و با شرط "خواه کالا ازبین برود یاخیر"  قید شده باشد، چنانچه محموله تحویل نشود، کرایه پرداخت نخواهد شد.) بنا براین طرفین پذیرفتند که این مورد را هم به عنوان تفدیه برای نجات دادن اموال بپذیرند. بنابراین با جابجا کردن دوباره ارقام  محاسبات به قرار زیر اصلاح شد.

ارزش اموالی که در معرض خطر مشترک بوده (برمبنای قطعه نقره)               مشارکت درجبران خسارت آقای کاسب

خالص ارزش کشتی به ترتیب فوق                  800قطعه نقره                               72.73 درصد

خالص ارزش محموله آقای بازرگان                  90 قطعه نقره                               8.18   درصد 

خالص ارزش محموله آقای تاجر                     90 قطعه نقره                                8.18   درصد 

خالص ارزش محموله آقای کاسب شامل مبالغ

جبران شده توسط دیگران                            90 قطعه نقره                                8.18   درصد 

مبلغ کرایه حمل در معرض خطر 20 بعلاوه

مبلغ کرایه تفدیه شده که با مشارکت دیگران

جبران می شود 10 قطعه و مجموعاً                30 قطعه نقره                              2.73 درصد

جمع                                                    1100 قطعه نقره                            100    درصد

منصافانه بودن این تقسیم بندی را می توان با خلاصه نویسی زیر نشان داد:

¶ ارزش محموله تفدیه شده آقای کاسب 100 قطعه نقره و کرایه حمل مربوط به آن که تفدیه شده 10 قطعه نقره و بدین ترتیب جمع زیان همگانی 110 قطعه نقره است.

● ارزش کشتی در مقصد 800 قطعه نقره

● ارزش محموله هریک از سه نفردر مقصد 90 قطعه نقره

● ارزش کرایه حمل در مقصد  30 قطعه نقره می باشد

√ سهم الشرکه کشتی از زیان همگانی 72.73درصد است. وحاصلضرب سهم الشرکه در مبلغ زیان همگانی یا 110 قطعه نقره معادل 80 قطعه نقره است که کشتی باید بپردازد. بنابراین مالک کشتی با جلوگیری ازتلف شدن کشتی خود 720 قطعه نقره که معادل 90% ارزش کشتی او در مقصد است سود برده.

√ خالص ارزش محموله آقای بازرگان درمقصد 90 قطعه نقره و سهم الشرکه او از زیان همگانی 8.18 درصد است که حاصلضرب آن در زیان همگانی معادل  9 قطعه نقره سهم آقای بازرگان بدست می آید. بنابراین آقای بازرگان با جلوگیری ازتلف شدن محموله اش 81 قطعه نقره یا 90% ارزش محموله اش سود برده.

√  آقای تاجرهم دقیقاً دروضعیت مشابهی قراردارد. اما وضعیت آقای کاسب به قرار زیر است:

ارزش خالص محموله تفدیه شده او در مقصد معادل 90 قطعه نقره بود. سهم الشرکه او بابت آنچه فدا شده معادل 9 قطعه نقره است بنابراین دیگران باید ازحساب زیان همگانی  81 قطعه نقره به او بپردازند  واین بدان معنی است که او با سایر مالکان کالا کاملاً در وضعیت مشابهی قرار دارد.

√ سهم الشرکه کرایه حمل از زیان همگانی2.73 درصد یعنی معادل 3 قطعه نقره است که برابر با 10درصد کرایه حمل در مقصد است. بنا براین ذینفع کرایه حمل با پرداخت 3 قطعه نقره، 27 قطعه نقره ( 90 درصد کرایه حمل ) را حفظ کرده است.

اقدام موثری که طرفین انجام دادند، ایجاد روش محاسبه زیان همگانی بود. آنها بار مالی فدا شدن اموالی را که برای حفاظت وجلوگیری ازتلف شدن کل منافع درگیر درسفردریائی  انجام شده، به طورمنصفانه و به تناسب بین کلیه طرفین تسهیم کردند.

در سالهای خیلی دور بازرگانان اطراف دریای مدیترانه اصولی را بنا نهادند که بعدها به اصول زیان همگانی معروف شد. این اصول بیانگر تسهیم منصفانه هزینه ها است(شامل هزینه و اموال فداشده) هزینه های فوق العاده وتفدیه هائی که برای نجات دادن اموال درگیر دریک سفر دریائی ازخطری مشترک به صورت داوطلبانه انجام می شود.

البته مثال بالا فرضی بود،  اما به قدر کافی اصولی را که در زیان همگانی مستتر است بیان کرد. خلاصه این بحث را می توانیم به ترتیب زیر بیان کنیم:

1 – هرگاه درسفردریائی، صرف هزینه یا فداکردن اموال صرفاً به منظورجلوگیری ازتلف شدن کل اموال درگیر درسفردریائی صورت گیرد، همه کسانی که از آن منتفع شده اند باید در جبران هزینه ها وخسارت اشخاصی که اموالشان فدا شده مشارکت کنند.

2 –  جبران زیان همگانی درمورد اموال فداشده نیز باید رعایت شود تا مالک اموال فدا شده هم دقیقا درهمان موقعیتی که سایر صاحبان اموال نجات یافته قراردارند، واقع شوند.

3-  درمحاسبه زیان همگانی ارزش هردارائی برای مشارکت در زیان همگانی معادل ارزش واقعی آن در ورود به مقصد، پس ازکسرهرگونه آسیب وارد به آن می باشد. به مبلغ مذکور هرگونه مبلغی که از محل زیان همگانی قابل وصول است اضافه می شود.

 4-کرایه حمل، حتی اگر به شرط رسیدن محموله به مقصد قابل پرداخت باشد، مانند سایر دارائی ها است و به همان ترتیب با آن برخورد می شود. یعنی اینکه باید سهم عادلانه کرایه حمل، از زیان همگانی محاسبه ودریافت شود.

5- تفاوتی نمی کند اموال چه کسی قربانی شده یا چه کسی هزینه ها را پرداخت کرده. پس ازاین که زیان همگانی معلوم شد، هریک ازطرفین درگیر درسفر دریائی؛ درصد مشخصی ازهمان مبلغ را بعنوان سهم خود پرداخت می کند.

6- جزئیات مربوط به تمام هزینه های مصرف شده و اموال فدا شده در زیان همگانی، و همچنین نحوه تسهیم آنها بین طرفین درگیر در سفر دریائی، درسندی به نام کتابچه زیان همگانی منعکس می شود.

این سند همیشه توسط یک محاسب حرفه ای زیان همگانی(General average adjuster ) تنظیم می شود. محاسب زیان همگانی پس ازگذراندن امتحانات تخصصی و گذراندن دوره کارآموزی مربوطه و تنظیم کتابچه زیان همگانی برای پرونده فرضی که ازسوی انجمن محاسبان زیان همگانی دراختیاراو قرارمی گیرد و دفاع موفق درمورد کتابچه محاسبات تنظیمی درحضور مسئولین انجمن محاسبان زیان همگانی، موفق به دریافت پروانه و مجوز حرفه ای برای این امر می شود.

بیمه گران بدنه و ماشین آلات کشتی ها و محمولات؛  تضامین مورد نیاز مالکان کشتی و صاحبان کالا و همچنین سهم الشرکه زیان همگانی مربوط به کشتی و کالا را به ترتیب مشخص شده در بیمه نامه های صادره پرداخت می کنند.

 

محمد جواد محمدیان امامی / کارشناس بیمه های دریائی

 

 

 

لینک کوتاهلینک کپی شد!
اخبار مرتبط
ارسال نظر

43  +    =  51