مشت های کرونا بر بیمه گران / حق بیمه در ایران چقدر رشد خواهد کرد؟
آمارهای بیمه مرکزی نشان میدهد که وضعیت حق بیمه زندگی در کشور ما به شدت به شرایط اقتصادی مردم وابسته است در همین حال، فروش بیمه مستمری نیز ضربه بزرگی را تجربه می کند./میانگین متحرک چهار ساله نشان میدهد که تا سال 2024 نرخ رشد حق بیمة تولیدی در رشتة زندگی در حدود 13 تا 15 درصد و رشتههای غیر زندگی در حدود 10 تا 12 درصد در نوسان باشد./بیمهگران باید ترکیبی از اقدامات تهاجمی و دفاعی را در نظر بگیرند تا تلاشهای طولانیمدت برای بهبود را تسریع کنند و با وجود شرایط اقتصادی چالشبرانگیز، دوباره به فاز رشد وارد شوند.
به گزارش ریسک نیوز شرکتهای بیمه در سراسر جهان در سالهای گذشته دوران بسیار پر رونق و کم خسارتی را پشت سر گذاشتند. با پیشرفت تکنولوژی و افزایش قوانین و نظارت در بخشهای مختلف صنایع، میزان کلاهبرداریها و سرپیچی از قوانین به حدی بود که ضریب خسارت در بسیاری از رشتهها به ویژه رشتههای مربوط به تعطیلی کسب و کارها روندی کاهشی داشت. در نتیجه شرکتهای بیمه تصمیم گرفتند تا حق بیمه دریافتی را نیز به همان نسبت کاهش دهند؛ اما وقوع بحران کرونا تمام معادلات شرکتها را بر هم زد. همزمان با اینکه شرکتها اقدام به کاهش حق بیمه دریافتی کردند، شیوع کرونا منجر شد تا شرکتهای بیمه خسارات هنگفتی را بپردازند، به گونهای که بخش قابل توجهی از این فشارها به بیمههای اتکایی نیز تلنگری وارد کرد. در این دوران به نظر میرسد، سال 2021 برای شرکتهای بیمه سالی پویا برای تغییر تمامی معادلات بیمهای باشد تا بتوانند بحرانهایی چون کووید 19 را نیز در پورتفوی خود در نظر داشته باشند.
کووید 19 تنها در یک سال
در حالت عادی گذشت یک سال یا حتی فقط چند ماه چه تفاوتی میتواند در صنعت بیمه ایجاد کند. بیماری همهگیر کووید 19 و آثار اقتصادی آن، نیازها، عادات و انتظارات مصرفکننده و کارمندان را کاملاً متحول کرد و در همین حال، صنعت بیمه یک شبه وارد عصر ارائة خدمات به صورت مجازی شد؛ اما در حالی که بیشتر شرکتها در صنعت خود به سرعت سازگار شدند، شرکتهای بیمه به احتمال زیاد هنوز با موانع بزرگی برای رشد و سودآوری در سال آینده روبهرو خواهند شد.
یک نظرسنجی جهانی توسط مرکز خدمات مالی Deloitte نشان داد که بسیاری از بیمهها میدانند که حتی پس از گذشت بخش اعظم سال 2020 برای سازگاری با تأثیر شیوع هنوز راهی طولانی در پیش دارند. بر همین اساس 48 درصد از بین 200 مدیر بیمه اذعان داشتند که کووید 19 نشان داد چقدر ما برای مقابله با این طوفان اقتصادی ناشی از این رویدادها اصلاً آماده نیستیم. با این حال 25 درصد از مدیران بر این موضوع اتفاق نظر داشتند که برنامة شفاف و جامعی برای مدیریت پایداری مالی طی بحران اتخاذ کرده بودند.
خسارات ناشی از کرونا
خسارات ناشی از کووید 19 به حدی بود که بیمه اموال و خسارت (P&C) را به مرز ورشکستگی کشاند. خسارات شدید ناشی از همهگیری و سایر بلایا در نیمة اول سال 2020 به بسیاری از بیمهگران، به ویژه شرکتهایی که پوشش بیمهای لغو رویداد (مسافرت، همایش، گردهمایی و …) و جبران خسارت کارگران را بر عهده داشتند، ضربة شدیدی وارد کرد. برای ارائة تصویری روشن از این موضوع، باید گفت که بیمهگران P&C در آمریکای شمالی در نیمه اول شاهد کاهش عملکرد متوسط سود سرمایة GAAP سالانه به 8/2 درصد بودند؛ در حالی که در سال 2018 میزان نرخ بازدهی سرمایة این شرکتها در سال 2019 از 3/8 درصد بود. عمدة این کاهش به دلیل خسارات 8/6 میلیارد دلاری مربوط به شیوع کووید 19 در آمریکا و کاهش همزمان حق بیمه برای خطوط کلیدی کسب و کار بود. به طور کلی، بازدهی شاخص صنعت بیمه در بازار S&P در پایان سپتامبر سال 2020 با بیش از 24 درصد کمتر از سایر صنایع فعال در بازار S&P 500 بوده است.
با توجه به تأثیر همهگیر بر اشتغال، فعالیت کسب و کارها و تجارت، پیشبینی میشود حق بیمة جهانی در رشتههای غیر زندگی برای سال 2020 نسبت به سال 2019 تغییری نکند؛ حتی کاهش یک درصدی را در بازارهای پیشرفته تجربه کند. با وجود این بهرغم این چالشها هنوز ممکن است صنعت بیمه به رشد سه درصدی در سال 2021 دست یابد که منجر به رشد بالقوة هفت درصدی در کشورهای در حال توسعه خواهد شد. در این بین کشور ایران به واسطة گسترش چشمگیر اهمیت بیمه رشد بسیار قابل ملاحظهای را تجربه کرده است. طی سالهای 2009 تا 2018 حق بیمة تولیدی کشور در رشتههای غیر زندگی به طور متوسط رشد 5/1 درصدی را تجربه کرده و در پایان سال 2019 نیز رشد 6/10 درصدی داشته است. با این تفاسیر به نظر میرسد در رشتههای غیر زندگی، ایران رشد 6/11 درصدی را در سال 2020 و 5/10 درصدی را در سال 2021 تجربه کند (بر اساس میانگین متحرک چهار ساله) (شکل 1).
انتظار میرود همهگیری و عواقب ناشی از آن به برخی از رشتههای بیمهای کسب و کار وابسته به P&C بیش از سایر خطوط ضربه وارد کند؛ مثلاً فروش بیمۀ جبران خسارت کارگران با از دست دادن شغل به طور گسترده تضعیف شد و پیشبینی Deloitte از حق بیمه در ایالات متحده نشان میدهد که حجم حق بیمه تولیدی ممکن است تا قبل از سه ماهه چهارم سال 2022 به سطح پیش از بیماری بازنگردد. علاوه بر این، حق بیمة مشاغل کوچک در صورت تعطیلی خردهفروشان، رستورانها و سایر خدمات، ممکن است روند بهبود کندی داشته باشد.
از طرف دیگر، در حالی که بسیاری از بیمهگران خودرو در ایالات متحده پس از ارائة تخفیف و کاهش نرخ بیمه به واسطة رانندگی کمتر طی همهگیر شدن بیماری، شاهد ضرر قابل توجهی بودند، برخی از شرکتها ممکن است به واسطة کاهش مسافرت و در نتیجه کاهش نرخ تصادفات سود قابل توجهی ببرند.
کاهش فروش بیمه زندگی و نرخ بهره
حق بیمة تولیدشده در رشتة زندگی ممکن است در پایان سال 2020 در جهان شش درصد و در اقتصادهای پیشرفته هشت درصد کاهش یابد، در حالی که برای سال 2021 به طور کلی رشد سه درصدی پیشبینی شده است. در این رشته نیز کشورهای در حال توسعه رشد قابل توجهی را تجربه خواهند کرد، در صورتی که در کشورهای توسعهیافته رشد بیمة زندگی آنچنان جذاب نخواهد بود، این در حالی است که در کشور ما بیمه زندگی در 10 سال گذشته دوران طلایی خود را گذرانده است و به طور متوسط سالانه 24 درصد حق بیمة تولیدی کشور افزایش یافته است؛ اما در پایان سال 2019 نرخ رشد حق بیمة تولیدی 7/8 درصد بوده است و به نظر میرسد در سال 2020 این نرخ رشد به بیش از 17 درصد و در سال 2021 به حدود 14 درصد برسد. آمارهای بیمه مرکزی نشان میدهد که وضعیت حق بیمه زندگی در کشور ما به شدت به شرایط اقتصادی مردم وابسته است (شکل 2).
در همین حال، فروش بیمه مستمری نیز ضربه بزرگی را تجربه کرد؛ مثلاً در ایالات متحده تقریباً تمامی انواع بیمة مستمری در سه ماهة دوم با نرخهای دو رقمی سقوط کرده است (شکل 3)، به استثنای محصولات مبتنی بر شاخص (RILA) که تلاقی بین بیمة مستمری ثابت و متغیر با ریسک سرمایهگذاری بسیار کم است.
به واسطة نرخ بهرة پایین، هم در مستمریها و هم در بسیاری از محصولات بیمه زندگی بدون محدودیت زمانی، احتمالاً در سال 2021 و سالهای پس از آن رشد و سودآوری تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
انتظار میرود که بازده 10 ساله سرمایهگذاری بیمهها در آلمان منفی باقی بماند، در حالی که فدرال رزرو ایالات متحده اعلام کرده است که احتمال میرود حداقل تا سال 2023 نرخ بهره را نزدیک به صفر نگه دارد. این موضوع میتواند بیمهگرانی را که در اوراق بهادار با درجة نقدینگی کمتر سرمایهگذاری کردهاند بیشتر در معرض خطر قرار دهد و چالشهایی برای آنها ایجاد کند. همین امر در مورد بیمه مستمری نیز وجود دارد؛ زیرا نرخهای پایین بهره در طول تاریخ باعث کاهش سودهای ارائه شده میشود که این امر میتواند فروش آنها را در سال آینده دشوار کند. در عین حال، بیمهگران زندگی ممکن است در وامهای مسکن 50 درصد زیان بیشتری نسبت به آنچه در دوران رکود بزرگ تجربه کردهاند، ببینند.
در حالی که امید میرفت که همهگیری حداقل آگاهی مصرفکننده را در مورد ارزش محصولات وابسته به فوت افزایش دهد، مطالعات نشان داد که لزوماً چنین نیست. به رغم تلفات بیش از 200 هزار مورد ناشی از کووید 19 در ایالات متحده در زمان مطالعه، به نظر نمیرسید که مصرفکنندگان در نظرسنجی انگیزة بیشتری برای خرید بیمة زندگی داشته باشند. این موضوع نشان میدهد این صنعت برای گسترش آگاهی مصرفکننده و نفوذ در بازار، موضوعات اساسیتری برای حل و فصل دارد.
پیشبینی نرخ رشد حق بیمه در ایران
آمارهای بیمه مرکزی ایران نشان میدهد که طی سالهای گذشته نرخ رشد حق بیمة تولیدی کشور نوسانات فراوانی داشته است. در سال 2013 حق بیمة تولیدی کشور به شدت کاهش یافته و در رشتة زندگی کاهش 30 درصدی و در رشتههای غیر زندگی کاهش 41 درصدی را تجربه کرده است. از سال 2015 تا کنون، روند رشد حق بیمة تولیدی کشور در هر دو گروه بیمه ثبات بیشتری را تجربه کرده و به نظر میرسد از این پس با نرخی پایدارتر به رشد خود ادامه دهد. میانگین متحرک چهار ساله نشان میدهد که تا سال 2024 نرخ رشد حق بیمة تولیدی در رشتة زندگی در حدود 13 تا 15 درصد و رشتههای غیر زندگی در حدود 10 تا 12 درصد در نوسان باشد (شکل 4).
نگاهی به سال 2021 و بعد از آن
مشاغل باید همزمان سه مرحلة اصلی بحران کووید19 را مدیریت کنند که شامل پاسخدهی، بهبود و پیشرفت است. با بروز همهگیری، بیمهها با برداشتن گامهای فوری برای اطمینان از تداوم تجارت و کمک به مشتریان و جامعه به سرعت به این سه مورد واکنش نشان دادند. همزمان با ورود به سال 2021، بیمهگران باید ترکیبی از اقدامات تهاجمی و دفاعی را در نظر بگیرند تا تلاشهای طولانیمدت برای بهبود را تسریع کنند و با وجود شرایط اقتصادی چالشبرانگیز، دوباره به فاز رشد وارد شوند.
پیشبینی سه ماهة سوم Deloitte در ایالات متحده نشان میدهد که حتی تحت محتملترین سناریو با واکسیناسیون جمعیت در طول سال 2021، هنوز «کاهش قابل توجهی در رشد اقتصادی» وجود داشته باشد. از آن بدتر احتمال دارد در صورت تأخیر ارائة واکسن مناسب به سناریویی بدون چشمانداز آتی وارد شویم و کشورها دائماً مجاب به کمک به کسب و کارها شوند.