تفاوتهای ضمانت نامه و بیمه نامه چیست؟
به گزارش ریسک نیوز،ضمانتنامه، قراردادی بین صادرکننده و خریدار آن است که صادرکننده با صدور ضمانتنامه تعهد میدهد در صورتیکه ذینفع ضمانتنامه درخواست کند بلافاصله و بدون قید و شرط مبلغ ضمانتنامه را بپردازد. صادرکننده ضمانتنامه در صورت پرداخت خسارت، برای بازیافت مبلغ مورد نظر به وثائق و یا خود خریدار ضمانتنامه مراجعه مینماید.
ذینفع ضمانتنامه شخصی است که قصد دارد معاملهای با خریدار ضمانتنامه انجام دهد و به منظور اطمینان از ایفای تعهدات از سوی خریدار ضمانتنامه در معاملهای که انجام خواهد شد از وی تقاضای ضمانتنامه میکند. مثلاً وزارت راه قصد دارد پیمانکاری را برای احداث جادهای انتخاب کند. اما بابت اطمینان از حسن انجام کار توسط پیمانکار، از وی درخواست ارائه ضمانتنامه حسن انجام کار میکند. در اینجا پیمانکار، خریدار ضمانتنامه و وزارت راه، ذینفع ضمانتنامه است.
بیمهنامه، قراردادی است بین بیمهگر و بیمهگذار که صادرکننده بیمهنامه متعهد میشود در قبال دریافت مبلغی، خسارت غیرعمدی وارد شده به جان و یا مال بیمهشده یا جان و یا مال شخصی که بیمهشده در برابر خسارت وارده به آن مسوول است پس از بررسی و ارزیابی خسارت و بر اساس شرایط درج شده در بیمهنامه صادره بپردازد.
در ضمانتنامه در هنگام صدور، مبلغ خسارت قابل دریافت مشخص است و بر خلاف بیمهنامه، در هنگام وقوع حادثه تعیین نمیشود. در ضمانتنامه، به محض اعلام ذینفع ضمانتنامه(claim)، صادرکننده آن بدون قید و شرط و هرگونه بررسی و فارغ از اینکه خریدار ضمانتنامه در عدم ایفای تعهداتش مقصر است یا نه یا اینکه ادعای ذینفع در اینباره صحت دارد یا نه، مبلغ خسارت را میپردازد. اما در بیمهنامه چنین نیست و باید حادثه بررسی شود، خسارت ارزیابی شود و احراز گردد که حادثه غیرعمدی بوده است حتی ممکن است سرنوشت قضیه را دادگاه تعیین کند. در ضمانتنامه، صادرکننده بابت تعهدی که تقبل میکند وثیقه دریافت مینماید ولی در بیمهنامه، صادرکننده به جز حق بیمه چیز دیگری اخذ نمیکند.
در بیمهگری توزیع ریسک و انتقال ریسک مطرح است ولی در صدور ضمانتنامه اینگونه نیست. اگر هم در ضمانتنامههای صادراتی انتقال ریسکی صورت میگیرد به دولتها و از جهت ریسک سیاسی است. در ضمانتنامه، ریسک شخص مورد نظر در اصل به اموال خود وی منتقل میشود. ولی در بیمهنامه، ریسک شخص مورد نظر به بیمهگر و در نهایت به اشخاصی که بیمهنامه میخرند منتقل میشود. در ضمانتنامه اصل مسأله، ارزیابی کیفیت وثیقه اخذ شده است اما در بیمهنامه اصل مسأله، ارزیابی ریسک اشخاص و اموال بیمهشده است. بنابراین در ضمانتنامه، تعدد متقاضی برای صادرکننده چندان مهم نیست ولی برای صدور بیمهنامه، تعدد و فراوانی بیمهشده از جهت قانون اعداد بزرگ مهم است. ریسک صدور بیمهنامه بسیار فراتر از ریسک صدور ضمانتنامه برای صادرکننده آنهاست. بنابراین ممکن است برخی ریسکها که قابلیت پوشش تحت عنوان ضمانتنامه را دارند اصولاً بیمهپذیر نباشند.
با توجه به اینکه بعضاً در امر بیمهگری از بازیافت خسارت صحبت میشود برخی ادعا میکنند که بنابراین بیمهنامه نیز از جنس ضمانتنامه است. اما باید توجه داشت که بیمهگری، بیمه کردن خسارتهای ناشی از اشتباهات است نه خطاها. بازیافت خسارت مربوط به مواردی است که اولاً زیاندیده، اشخاص و اموال ثالث هستند و ثانیاً حادثه، عمدی تشخیص داده میشود و یا اینکه تحت پوشش بیمهنامه قرار ندارد. و گرنه اگر قرار باشد اصل خسارت در آخر کار از بیمهگذار دریافت شود اینکه دیگر بیمه نیست.
روشن است که ضمانتنامه و بیمهنامه از جهت نوع فایدهای که به جامعه میرسانند شباهت زیادی با هم دارند اما به صرف وجود این شباهت، نمیتوان آنها را محصولات مالی مشابه تلقی کرد. وجود ضمانتنامه نافی بیمهنامه نیست و اشخاص ذینفع میتوانند بجای ضمانتنامه، بیمهنامه مطالبه کنند ولی این تعریف آنها را یکسان نمیکند. هر چند به هر حال برای یک ذینفع، با توجه به تفاوتهایی که میان ضمانتنامه و بیمهنامه وجود دارد ضمانتنامه مطمئنتر است چونکه ضمانتنامه مثل پول نقد است. در طرف مقابل، برای کسی که در موقعیت خریدار ضمانتنامه قرار دارد خرید بیمهنامه، مطلوبتر به نظر میرسد. بعنوان مثال اگر دولت رانندگان را موظف کند که بجای بیمهنامه شخص ثالث، ضمانتنامه ارائه کنند تا درصورتیکه به شخص ثالث آسیب زدند از محل آن ضمانتنامه دیه پرداخت شود شاید از منظر دولت و زیاندیده مطمئنتر باشد اما اخذ بیمهنامه از دیدگاه راننده، مطلوبتر به نظر میرسد.