آمار نخستین ماه پاییز

دو ماه ابتدایی تابستان در بازار سهام با کاهش همه‌‌‌‌‌‌‌‌جانبه کلیه نماگرهای مهم بازار سهام توام شد، اما شهریور در بازار سهام رنگ و بویی دیگر داشت و هر سه نماگر اصلی بازار سهام، رشد‌‌‌‌‌‌‌‌های خوبی را در مقیاس ماهانه ثبت کردند. همین موضوع سبب شد تا در بازار سهام، بارقه‌هایی از امید نسبت به آینده شکل بگیرد، اما رشد نماگرهای سهامی به همان یک ماه محدود شد و در مهرماه مجددا، شاخص‌های سهامی در مدار نزولی قرارگرفتند. آمار مذکور در حالی به‌ثبت رسید‌که بازارهای موازی نیز از روند صعودی یا نزولی قدرتمندی برخوردار نبودند و دلار به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بازارهای دارایی که به سایر بازارها سیگنال می‌دهد، معاملات مهر را با رشد 1.87‌درصدی به پایان رساند. افزون بر این، سکه امامی نیز در معاملات مهر، با افزایش 3.05‌درصدی همراه شد، بنابراین همان‌طور که مشاهده می‌شود، بازار سهام در نخستین ماه پاییز، قافیه را به سایر بازارهای دارایی واگذار کرده‌است.

بازنمایی رکود در مهرماه

بررسی میانگین ارزش معاملات خرد بازار (سهام، حق‌‌‌‌‌‌‌‌تقدم و صندوق‌های سهامی) در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که میانگین این متغیر در کف چند ماه اخیر خود قرارگرفته‌است. به بیانی ساده‌‌‌‌‌‌‌‌تر، فعالیت خرید و فروش توسط معامله‌گران در ماه‌های اخیر در کمترین میزان ماه‌های اخیر خود قرارگرفته‌است. این موضوع از دو ناحیه نشات می‌گیرد؛ اول اینکه بسیاری از خریداران با توجه به اینکه در ماه‌های آتی برای بازار سهام چشم‌‌‌‌‌‌‌‌انداز صعودی متصور نیستند، از تقاضای سهام و ثبت‌سفارش خرید اجتناب کرده‌اند و از طرفی دیگر در سمت عرضه نیز مالکان سهام هم با توجه به اینکه سهام تحت تملک آنها با افت معناداری همراه شده‌است، حاضر به واگذاری سهام خود در هر قیمتی نیستند و این موضوع سبب‌شده تا شاخص‌کل بورس تهران همچنان به نوسانات محدود خود در حوالی کانال دو‌میلیون‌واحدی ادامه دهد. میانگین ارزش معاملات خرد (سهام، حق‌‌‌‌‌‌‌‌تقدم و صندوق‌های سهامی) در مهر به 3‌هزار و 773‌میلیارد‌تومان رسیده‌است که نسبت به ماه قبلی افت معناداری را در این متغیر آماری شاهد هستیم.

قهر ادامه‌دار حقیقی‌‌‌‌‌‌‌‌ها

بررسی آمار ورود و خروج پول حقیقی به گردونه معاملات سهام در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که در 4 ماه اخیر، خروج پول از صحنه معاملات تالار شیشه‌‌‌‌‌‌‌‌ای، روند غالب بوده‌است و در اکثر روزهای معاملاتی، فروشندگان حقیقی در جریان معاملات دست بالا را داشته‌‌‌‌‌‌‌‌اند. در تیر ماه 7‌هزار و 700‌میلیارد‌تومان پول از بازار سهام خارج شد، در مرداد ماه این رقم به 5‌هزار و 929‌میلیارد‌تومان رسید. با توجه به‌عملکرد امیدوارکننده بازار در شهریورماه، شتاب خروج پول از بازار سهام، کاهش یافت، اما بازهم 3‌هزار و 69‌میلیارد‌تومان پول از بازار خارج شد. در ماه گذشته نیز 6‌هزار و 363‌میلیارد‌تومان از بازار خارج شد. همان‌طور که از آمار بازدهی شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز پیداست، بازار سهام در ماه‌های اخیر، به استثنای شهریور ماه عملکرد مناسبی نداشته و کسانی که اقدام به خروج پول از گردونه معاملات بازار سهام کرده‌‌‌‌‌‌‌‌اند، حداقل در بازه کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌مدت، تصمیم درستی اتخاذ کرده‌‌‌‌‌‌‌‌اند.

نقش بی‌‌‌‌‌‌‌‌بدیل دلار

بررسی قیمت نفت‌برنت در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که در چهار ماه اخیر، قیمت مهم‌ترین شاخص قیمت‌گذاری نفت‌خام در سطح بین‌المللی با افزایش ارتفاع همراه بوده‌ و میانگین قیمت نفت‌برنت در مهرماه به 90 دلار در هر بشکه رسیده‌است، اما بازار سهام در این اثنا به این موضوع واکنش درخور و مناسبی نشان نداده است.

بازار ارز نیز در ماه‌های اخیر، روند باثباتی را تجربه‌کرده و به‌جز روندی که اخیرا به‌خاطر درگیری‌های منطقه‌ای در بازار ارز ایجاد شد، برآیند معاملات بازار، روند خاصی را نشان نداده است. بررسی اعداد و ارقام بازار ارز نشان می‌دهد که میانگین قیمت اسکناس آمریکایی در ماه‌های تیر و مرداد و شهریور سال‌جاری در کانال 49‌هزار‌تومان قرار داشته‌است و بعد از روندی که اخیرا تجربه شد، در مهرماه، میانگین قیمت دلار وارد کانال 50‌هزار‌تومان شود. به هر روی، آرامش حاکم بر بازار ارز سبب‌شده تا بازارهای دارایی و به‌خصوص بازار سهام نیز از شکل‌دهی به روند صعودی در بطن و متن خود عاجز باشند.

بازار سهام چه خواهد شد؟

همان‌طور که در گزارش روز گذشته «دنیای‌اقتصاد» تحت‌عنوان «بورس جامانده از مسکن» گفته شد؛ به ‌‌‌‌‌‌‌‌نظر می‌رسد که انتشار گزارش‌های شرکت‌ها در کدال و جنگ غزه، دو مورد از مهم‌ترین مسائلی است که در ماه ‌‌‌‌‌‌‌‌جاری، قیمت‌های بازار سهام را تحت‌‌‌‌‌‌‌‌تاثیر قرار خواهد داد. معامله‌گران ارزی، با حساسیت خاصی، جریان درگیری‌های خاورمیانه را زیرنظر گرفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند تا در صورت صدور سیگنال‌هایی مبنی ‌‌‌‌‌‌‌‌بر فعال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شدن آژیر خطر در باب درگیری ایران، تصمیمات مقتضی را در بازار اتخاذ کنند. بازار سهام نیز که به‌صورت سنتی با بازار ارز، همبستگی مستقیمی دارد، نوسانات قیمت اسکناس آمریکایی را در تعیین مسیر آتی خود مدنظر قرار خواهد داد. افزون بر این، چیزی که در مقطع کنونی استنباط می‌شود این است که فعلا سایه این ریسک، هرچند به ‌‌‌‌‌‌‌‌طور موقت از بازار سهام رخت بر بسته است و سهامداران در محاسبات ذهنی خود از وزن قابل‌‌‌‌‌‌‌‌توجه این فاکتور و ریسک سیاسی کاسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. به‌علاوه عامل دومی که سهامداران در خرید و فروش‌های خود در روزهای آتی مدنظر قرار می‌دهند، گزارش‌های منتشره شرکت‌های سهامی و بورسی در سامانه جامع اطلاع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسانی ناشران (کدال) است که سهامداران عملکرد و روند پارامترهای بنیادی ۶ماهه شرکت‌ها را به ‌‌‌‌‌‌‌‌دقت بررسی می‌کنند تا در صنایع و سهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که عملکرد بهتری ثبت شده‌است، واکنش مقتضی را نشان دهند. طبیعتا افزایش در سود خالص شرکت‌ها در صورت‌های مالی ۶ ماهه، موجبات تعدیل نسبت قیمت به درآمد شرکت‌ها را در بازار سهام فراهم خواهد کرد و بازار به همین دلیل در مقطع کنونی در برخی صنایع خاص از این ناحیه، محرک مثبت دریافت کرده و در مسیر مثبت حرکت می‌کند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در«مهر‌ماه» بازدهی ماهانه اکثر بازارها یک رقمی بود، حال آنکه رشد ماهانه شاخص بازار سهام نزولی گزارش شده است. سکه طلا، طلای خام و دلار نیمسال دوم را توفانی آغاز کردند و ‌به ترتیب افزایش ۳.۱ ، ۴.۷ و ۱.۹درصدی را به رخ سرمایه‌گذاران کشیدند. نگاهی به وضعیت بازار سهام همزمان با آغاز پاییز نشان می‌دهد شاخص‌های سهامی برخلاف جریان بازارهای رقیب حرکت کرده‌اند و شاخص کل این بازار بیش از ۴درصد ریزش داشته است. ارزش معاملات  نیز به‌عنوان یکی از متغیرهای حمایت‌کننده از روند صعودی، اکنون به یکی از ابرچالش‌های بازار مذکور مبدل شده است.

با وجود اینکه برخی گمانه‌زنی‌ها از افزایش ارزش معاملات با ورود به نخستین ماه پاییز حکایت می‌کرد اما این متغیرکلیدی از سطح ۴هزار و ۶۰۶ میلیارد تومان در شهریور نه تنها بالاتر نرفت حتی با کاهشی محسوس اکنون در سطح ۳هزار و ۷۷۳میلیارد تومان پرسه می‌زند، به گونه‌ای که وضعیت ناامیدکننده‌ای را رقم زده است. پسرفت عملکرد این متغیر هم به هر دو نماگر بازار سرایت کرده و هم اثرات چشمگیری بر روند ورود و خروج پول داشته است. خروج ۶هزار و ۳۶۳میلیارد تومانی پول طی این ماه در مقایسه با خروج ۳هزار و ۶۹ میلیارد تومانی در شهریور گویای این نکته است که عملکرد نسبی بازار سهام بعد از تابستان عاری از ردپای احیای «جذابیت رخت‌بربسته» از تالار شیشه‌ای بوده است و فعالان حقیقی بازار همچنان با تردیدی قدرتمند برای ورود به بازار مواجه هستند.

بررسی رفتار معامله‌گران سهامی در هفته‌های قبل حاکی از آن است که جسارت برای انجام معاملات به حداقل رسیده و سهامداران برای ورود به بورس تهران حاضر نیستند ریسک کنند. گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان بازار سهام نشان می‌دهد در‌حالی‌که از منظر نموداری شاخص‌کل در محدوده حساس تکنیکی قرار دارد، در مقطع کنونی تنها یک متغیر سبب خواهد شد کانال ۲‌میلیون واحدی زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز صعود به سطوح ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بالاتر شود.

جدال ریسک‌های اقتصادی و غیراقتصادی

بهبود عملکرد تابستانی بنگاه‌های بورسی در شرایطی که بازار مذکور با تعدد ریسک‌های اقتصادی و غیراقتصادی دست به گریبان است، آیا می‌تواند چتر حمایتی خود را بر جریان معاملات بگستراند؟ به گفته کارشناسان بازار سرمایه، انتشار عملکرد فصل تابستان شرکت‌ها، فعالان بورسی را غافلگیر کرده است. در شرایطی که همه بازارها به دلیل نابسامانی‌های خاورمیانه با چشم‌انداز مبهمی دست و پنجه نرم می‌کنند، دریافت و انتشار گزارش عملکرد فصلی بنگاه‌‌‌های بورسی به سبب آنکه می‌تواند تصویری روشن از شرایط بنیادی شرکت‌ها به سرمایه‌گذاران ارائه دهد راه را به سمت احیای بازار می‌گشاید؛ اما چرا این مهم تاکنون نتوانسته سرمایه‌گذاران را برای ورود به سمت این بازار مجاب کند؟

تا اینجای کار گزارش عملکرد تابستان اغلب بنگاه‌‌‌های تولیدی از رشد حجم و ارزش فروش نسبت به بهار خبر می‌دهد. به نظر می‌رسد با انتشار گزارش‌‌‌های تابستانی، تصمیم‌گیری برای حضور در گردونه معاملات سهام و چینش پرتفوی سرمایه‌گذاری وارد فاز جدیدی از تغییرات شود؛ اما از سوی دیگر بازار سهام با ابرمتغیر دیگری همچون «تنش‌های خاورمیانه» مواجه است که باید دید در طناب‌کشی این دو متغیر کدام‌یک سربلند بیرون خواهند آمد.

در همین رابطه احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه، با بیان اینکه این روزها بازار سهام به دلیل نبود وضعیتی پایدار در حوزه بین‌المللی و مشخص نبودن ثبات در رویکرد اقتصادی دولت نسبت به مشکلات جاری کشور روندی پایدار را تجربه نمی‌کند، به نقش تعیین‌کننده رفتار حقوقی‌ها در روزهای اخیر اشاره کرد و گفت: اغلب حقوقی‌ها در روزهای گذشته و به‌رغم انتشار گزارش‌های قابل‌قبول شرکت‌ها در نقش فروشنده ظاهر شدند. این امر مانع از بازگشت سریع بازار به مدار تعادلی خواهد شد. اگر با انتشار گزارش‌ها بازار نتواند شاهد صف خرید و رشد پردامنه قیمت‌ها باشد، ممکن است وضعیت کنونی رو به وخامت رود. در روز گذشته نمادهای پالایشی گزارش مطلوبی ارائه دادند؛ این در حالی است که شاهد قرار گرفتن حقوقی‌ها در صف فروش بودیم، به طوری که وقتی سهم در حال حجم خوردن است حقوقی‌ها اقدام به فروش می‌کنند.

همان‌طور که ملاحظه کردیم این اتفاق در روز یکشنبه و در مورد نمادهای پالایشی رخ داد و روند افزایشی خرید این دسته از سهام متوقف شد.  به گفته این کارشناس، بی‌اعتمادی حاکم بر بازار یکی از عواملی است که در شکل‌گیری تقاضای قدرتمند موثر است. سال گذشته نیز همین اتفاق رخ داد و برخلاف انتظارات، سرمایه‌گذاران از گزارش‌های مطلوب تابستان با بی‌تفاوتی عبور کردند. یکی از مواردی که نتوانست به نماگر‌های اصلی بازار در مدت مشابه سال قبل کمک کند، دقیقا به انتشار گزارش‌ فصلی شرکت‌ها بازمی‌گردد. با توجه به اینکه بنگاه‌ها گزارش‌های خوبی را منتشر کردند به نظر می‌رسید شاهد رشد قابل‌توجهی باشیم اما این اتفاق نیفتاد. اکنون نیز در‌حالی که بازار سهام با ریسک‌های نشات‌گرفته از جنگ غزه درگیر است، حقوقی‌ها در نقش فروشنده ظاهر شده‌اند که به نوبه خود بر ریسک‌های بازار افزوده است.

یکی از سناریوها بعد از انتشار گزارش تابستان بر این محور است که گزارش‌ها مانع از  از دست رفتن شاخص ۲میلیون واحد شود. وضعیت شاخص به صورتی است که با کوچک‌ترین شوکی امکان سقوط به سطوح پایین‌تر را دارد. بنابراین تنها مزیت گزارش‌های جدید می‌تواند بر این موضوع تاکید کند. در غیر این صورت رشد بازار و لمس کانال‌های بالاتر یکی از گزینه‌های غیرملموس در این مقطع خواهد بود. حال در شرایطی که ارزش معاملات در سطوح غیر‌قابل‌قبولی قرار دارد باید دید چرا حقوقی‌ها بر فروش پافشاری می‌کنند؟

بررسی گزارش‌ها نشان می‌دهد گزارش‌های تابستان با انتظارات موجود منافات دارد. شواهد حاکی از آن است که اکنون نسبت P/E بازار به محدوده ۵ رسیده است. بازار ارزان که وضعیت حباب گونه مشابه سال ۱۳۹۹ در آن مشاهده نمی‌شود. از رفتار سهامداران نیز می‌توان این‌طور استنباط کرد که هرچقدر نسبت P/E‌ بازار به محدوده‌های بالاتر سرک بکشد، بی‌رغبتی سرمایه‌گذاران را رقم خواهد زد. اما هر چقدر به زیر سطح ۴واحد سقوط کند، ممکن است شاهد ورود پول به این سمت باشیم. اکنون معاملات سهام فولادی در حالی انجام می‌شود که P/E  آنها زیر۴ است. با این اوصاف در بهترین شرایط حفظ کانال ۲میلیون واحد نزدیک‌ترین سناریو به واقعیت خواهد بود.

افزون بر آن با توجه به کند شدن شیب انتظارات تورمی و درجا زدن دلار در کانال ۵۰هزار تومان نمی‌توان انتظار رشد از بازار سهام را داشت. نبود ثبات در سیاست‌های اقتصادی در کنار تقلیل انتظارات تورمی در شرایط جاری وضعیتی را به وجود آورده که خوش‌بینی نسبت به ایجاد تغییر ناگهانی در مسیر صعوی بازار سهام دور از اذهان کارشناسان است. از تب و تاب افتادن قیمت دلار نیز به‌‌‌‌‌‌‌ خاطر فروکش‌ کردن انتظارات تورمی است، عاملی که نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیریابی بازارهای دارایی ایفا می‌کند.  شائبه‌های سرکوب نرخ ارز در بازار آزاد توسط بازارساز طی ماه‌های قبل از جمله مسائلی است که سبب شده بورس تهران بیش از سایر بازارهای سرمایه‌گذاری داخلی کشور در معرض خطر حرکت در مسیر نزولی قرار بگیرد. در چنین شرایطی معمولا اکثر بازارها با افت‌و‌خیزهای کم‌جان و کمای عمیق معاملاتی به سر می‌برند و نمی‌توان از بورس انتظار حرکت صعودی داشت.

همین امر سبب خواهد شد سرمایه‌گذاران به سمت صندوق‌های با درآمد ثابت و اوراق بدهی کوچ کنند. سود ۲۷درصدی در این بخش قدر مسلم از ریسک کمتری برای سرمایه‌گذاران برخوردار است. بنابراین وضعیت روی کاغذ به نفع بورس نیست. البته این وضعیت تا زمانی که نسبت P/E بازار در محدوده ۵ قرار دارد تداوم خواهد یافت.  این روزها به دنبال اخبار نامساعد منتشرشده حول جنگ در خاورمیانه شاهد نوسانات غیر‌قابل‌پیش‌بینی در همه بازارهای دارایی هستیم. در این بین، اخبار ضد و نقیض نوسانات بهای ارز را بیش از پیش کرده و این امر معامله‌گران را بیش از گذشته دچار تردید و احتیاط کرده است. یکی از سناریو‌های بدبینانه برای بازار سهام این است که در صورت نزدیک شدن شاخص کل به کف کانال ۲میلیون واحد که سطح روانی مهمی محسوب می‌شود و در صورت حمایت نشدن از تقاضا در بازار سهام طی روزهای آتی، ممکن است شاهد شدت گرفتن عرضه و حتی افت شاخص به زیر این محدوده پرهیاهو باشیم.

 

 بازار از دریچه آمار

در روزی که گذشت، شاخص‌کل بورس تهران با افزایش اندک ۰.۰۷‌درصدی همراه شد و به سطح ۲‌میلیون و ۲۴‌هزار‌واحدی رسید. نماگر هم‌‌‌‌‌‌‌وزن نیز که نشانی از اثرگذاری یکسان کلیه نمادهای معاملاتی است و چهره بازار را به نحو مطلوب‌تری نمایش می‌دهد، با رشد ۰.۴۸‌درصدی مواجه شد و به سطح ۶۸۶‌هزار و ۲۴۵‌واحدی رسید.

در فرابورس نیز شاخص اصلی این بازار با ۰.۲۶‌درصد افزایش، کار خود را به اتمام رساند.ارزش معاملات خرد بازار سهام که شامل سهام و حق‌تقدم می‌شود، رقم ۳‌هزار و ۷۰‌میلیارد‌تومان را ثبت کرد و کمترین مقدار خود از ۸ آذر سال‌قبل به بعد را تجربه کرد.

 قهر حقیقی‌ها با بازار سهام

کفه ترازوی زورآزمایی خریداران و فروشندگان حقیقی و حقوقی در ماه‌های اخیر همواره به نفع حقوقی‌‌‌‌‌‌‌ها در سمت تقاضا متمایل شده‌است، یعنی سرمایه‌گذاران حقوقی بازار در جایگاه خریدار، بخش زیادی از سهام عرضه‌‌‌‌‌‌‌شده توسط سهامداران حقیقی بازار را خریده‌‌‌‌‌‌‌اند.  در روز گذشته، ۱۰۲‌میلیارد‌تومان دیگر از گردونه معاملات سهام خارج شد تا بازار سهام برای سومین روز متوالی، شاهد خروج پول باشد. افزون بر این، بررسی جریان معاملات صندوق‌ها نیز نشانگر آن است که این ابزارهای مالی نیز با خروج پول همراه بوده‌‌‌‌‌‌‌اند.

 ضعف تقاضا از ناحیه دلار

همان‌طور که به کرات در گزارش‌های قبلی «دنیای‌اقتصاد» اشاره شده‌است، قیمت دلار یکی از مهم‌ترین محرک‌های بورس تهران در سنوات اخیر بوده‌است و معامله‌گران بازار سهام، همواره نوسانات قیمت اسکناس آمریکایی را در تعیین مسیر آتی این بازار مورد‌توجه قرار داده‌اند.اسکناس آمریکایی که معاملات روز پنج‌شنبه را در قیمت ۵۱‌هزار و ۱۸۰‌تومان به پایان رسانده و مجددا تمایلات افزایشی از خود نشان‌داده بود، در روز شنبه ‌بار دیگر در مدار نزولی قرارگرفت و بهای شاخص ارزی با کاهش ۸۰۰‌تومانی نسبت به معاملات روز پنج‌شنبه مورد معامله قرارگرفت.

دلار در لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۵ روز شنبه) در قیمت ۵۰‌هزار و ۳۲۰‌تومان معامله می‌شد. می‌توان گفت که بازگشایی بازار ارز در حوالی ساعت ۱۱ و پیدایش مجدد انتظارات کاهشی در این بازار، یکی از عواملی بود که سبب شد در روز گذشته، در اواخر معاملات بازار سهام، جریان تقاضا با یک عقب‌نشینی نسبی مواجه شود و خریداران مقداری دست به‌عصاتر رفتار کنند.

 انتشار آمار مسکن و بازار سهام

روند انتشار اطلاعات مربوط به بازار مسکن از آذر سال‌قبل از سوی دو نهاد معتبر آماری کشور یعنی مرکز آمار و بانک‌مرکزی، متوقف‌شده بود و بالاخره یکی از این نهادهای آماری یعنی مرکز آمار به سانسور آمار پایان داد و اطلاعات مربوط به قیمت مسکن در تهران را منتشر کرد. رصد اجمالی اطلاعات مندرج در گزارش مسکن مرکز آمار نشان می‌دهد که در سه ماه اخیر یعنی تیر، مرداد و شهریور، بازار مسکن با تورم ماهانه منفی توام بوده‌ که این امر ناشی از فروکش‌‌‌‌‌‌‌کردن تب التهابات تورمی و آرامش حاکم بر بازار ارز حادث شده‌است. بازارهای دارایی با روند قیمت دلار رابطه مستقیمی دارند و می‌توان گفت که آرامش حاکم بر بازار ارز در این مدت سبب‌شده تا نه‌تنها بازار مسکن، بلکه بازارهایی مانند بازار سهام و بازار طلا و سکه نیز در رخوت کامل به‌سر ببرند. بررسی روند تورم نقطه‌به‌نقطه بازار مسکن در گزارش مرکز آمار حاکی از آن است که میانگین قیمت مسکن تهران، نسبت به شهریور سال‌قبل، ۷۵.۲‌درصد افزایش قیمت داشته‌است، درحالی‌که مقایسه مقدار پایانی شاخص‌کل بورس تهران در شهریور سال‌جاری با مقدار پایانی شهریور سال‌گذشته نشان می‌دهد که شاخص‌کل بورس، افزایش ارتفاع ۵۶.۵‌درصدی را تجربه‌کرده است، بنابراین می‌توان این‌چنین استنباط کرد که اگر شاخص‌کل را مبنا قرار دهیم، میانگین قیمت‌های مسکن تهران، حتی با وجود تورم ماهانه منفی در سه ماه اخیر، بازهم بازدهی بیشتری از بازار سهام ثبت کرده است که این موضوع ناتوانی دولت در بازاری مثل بازار مسکن را نشان می‌دهد.

 سناریوهای آتی بازار

به‌نظر می‌رسد که انتشار گزارش‌های شرکت‌ها در کدال و جنگ غزه، دو مورد از مهم‌ترین مسائلی است که در هفته‌جاری، قیمت‌های بازار سهام را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. معامله‌گران ارزی، با حساسیت خاصی، جریان درگیری‌های خاورمیانه را زیرنظر گرفته‌‌‌‌‌‌‌اند تا در صورت صدور سیگنال‌هایی مبنی‌بر فعال‌‌‌‌‌‌‌شدن آژیر خطر در باب درگیری ایران، تصمیمات مقتضی را در بازار اتخاذ کنند. بازار سهام نیز که به‌صورت سنتی با بازار ارز، همبستگی مستقیمی دارد، نوسانات قیمت اسکناس آمریکایی را در تعیین مسیر آتی خود مدنظر قرار خواهد داد.

افزون بر این، چیزی که در مقطع کنونی استنباط می‌شود این است که فعلا سایه این ریسک، هرچند به‌طور موقت از بازار سهام رخت بر بسته است و سهامداران در محاسبات ذهنی خود از وزن قابل‌توجه این فاکتور و ریسک سیاسی کاسته‌‌‌‌‌‌‌اند. به‌علاوه عامل دومی که سهامداران در خرید و فروش‌های خود در روزهای آتی مدنظر قرار می‌دهند، گزارش‌های منتشره شرکت‌های سهامی و بورسی در سامانه جامع اطلاع‌‌‌‌‌‌‌رسانی ناشران (کدال) است که سهامداران عملکرد و روند پارامترهای بنیادی ۶ ماهه شرکت‌ها را به‌دقت بررسی می‌کنند تا در صنایع و سهم‌‌‌‌‌‌‌هایی که عملکرد بهتری ثبت شده‌است، واکنش مقتضی را نشان دهند.

طبیعتا افزایش در سود خالص شرکت‌ها در صورت‌های مالی ۶ ماهه، موجبات تعدیل نسبت قیمت به درآمد شرکت‌ها را در بازار سهام فراهم خواهد کرد و بازار به همین دلیل در مقطع کنونی در برخی صنایع خاص از این ناحیه، محرک مثبت دریافت کرده و در مسیر مثبت حرکت می‌کند.

پروانه کُبره : بازار سهام در آستانه دومین ماه پاییز است، با‌این‌حال در طول رخوت 5ماهه گذشته نتوانست از ریزش غیرمنتظره بهای سهام سربلند بیرون بیاید. بررسی عملکرد بورس تهران از ابتدای پاییز نشان می‌دهد افت شاخص کل مانع از آن شده که این بازار حتی از پسِ انتظارات تورمی 1401 برآید. به‌همین دلیل با وجود وضعیت قابل‌قبول و ارزندگی سهام، بازار مذکور نتوانست مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گیرد. با‌این‌حال روند برخی متغیرها، نظیر وضعیت بازارهای موازی در دو هفته اخیر، در کنار وضعیت جنگی خاورمیانه سبب شد در برخی هفته‌ها نمادهای کوچک در مرکز توجه سهامداران قرار بگیرند.

اما در اغلب روزها شرایط بازار سهام به گونه‌ای رقم خورده که صف فروش نسبت به کل تقاضا افزایش یافته است. این مساله موجب شده شاهد خروج پول حقیقی به میزان 6هزار و 296میلیارد تومان از این بازار باشیم، به طوری که این رقم نسبت به شهریورماه در حدود دو برابر بوده است. خروج 3هزار و 69میلیارد تومانی پول حقیقی در آخرین ماه تابستان به‌وضوح بر این موضوع تاکید می‌کند. طی مهرماه شاخص کل نیز با اصرار بر عقبگرد بازار، 4.54درصد از ارتفاع خود را که به‌زحمت به دست آورده بود، از دست داد. بررسی روند نماگر اصلی این بازار حاکی از آن است که شاخص کل در شهریور تا مرز 10درصد نیز توانسته بود خود را بالا بکشد. اما بازار سهام یک ماه از پاییز را پشت سر گذاشته و نماگرهای ‌بورس تهران در‌حالی‌که به نظر می‌رسید که با ورود به نیمسال دوم در وضعیت متعادل‌تری قرار بگیرند، پس از عبور از یک ماه پرفرازونشیب در شهریور، در ماه مهر وارد ریل نزولی شدند. دماسنج بازار سهام در ابتدای مهر که در سطح 2میلیون  و  118 هزار واحد  قرار داشت، با عملکردی رو به افول اکنون به سطح 2میلیون و 24هزار واحدی رسیده است. شاید بتوان نخستین ماه پاییز را ماه مهمی از منظر برآورد سرمایه‌گذاران برای ورود و خروج از بازار دانست. در‌حالی‌که در طول این مدت شاهد خروج پول حقیقی در روزهای بسیار و ترک سهامداران از بازار بودیم، اما شاخص کل کانال 2میلیون واحد را از دست نداد.

شاید بتوان تنها محرک مثبت در این میان را صبوری سهامداران در واکنش به «خوش‌بینی حاصل از انتشار عملکرد 6ماهه بنگاه‌های بورسی» عنوان کرد.

به نظر می‌رسد تشدید کاهش مداوم قیمت‌ها طی دو هفته اخیر، بازار سهام را تحت فشار مضاعفی گذاشته است. تالار شیشه‌ای اگرچه از اواسط اردیبهشت‌ماه و متاثر از برخی سیاستگذاری‌ها به صورت پیوسته شاهد نوسانات منفی و افزایش تردیدهای سرمایه‌گذاری مواجه بوده است، اما در دو هفته گذشته و همزمان با واکنش دسته‌جمعی بازارها به تنش‌های ناگهانی خاورمیانه، با فاز جدیدی از ابهام مواجه شد، به ویژه آنکه در اغلب روزها رقبای سهام افزایش قیمت را به روند نزولی ترجیح دادند. فشار 5ماهه به بورس تهران از نواحی مختلف باعث شده این بازار در صدر جدول بی‌مخاطب‌ترین بازارهای دارایی بایستد.

در کنار نزدیک شدن به کف کانال 2میلیون واحدی و رضایت خاطر از عدم‌ریزش بیشتر قیمت دلار از کانال 50هزار تومانی، سرمایه‌گذاران در وضعیتی به سر می‌برند که تشدید نااطمینانی جای خود را به بی‌میلی به خرید سهام داده است. به این ترتیب با وجود آنکه به نظر می‌رسید به دلیل وضعیت قیمت‌های جهانی، نمادهای کامودیتی بورس تهران با هواداران قابل‌توجهی روبه‌رو شوند اما ریزش بازار متاثر از صعود بازارهای موازی، درآمدزایی سهم را به طور مشخصی مورد هدف قرار داده است.

 دو سناریو برای سرمایه‌گذاران محتاط

اما عامل مهمی که در طول این دو هفته خودنمایی کرده مقاومت معنادار و از دست نرفتن ابرکانال 2میلیون واحد بوده است. با اینکه شاخص کل در تاریخ 16مهر تا مرز از دست رفتن کانال 2میلیون واحد پیش رفت، اما این نماگر به‌مرور از روند شوک‌آور فوق عقب‌نشینی کرد. بنابراین به‌رغم تداوم خروج پول در این مدت، شاخص کل کانال مذکور را از دست نداد. بنابر اظهارات کارشناسان بازار سرمایه، سطح کنونی کف حمایتی مستحکمی برای این بازار محسوب می‌شود. بررسی‌های آماری بیانگر آن است که شاخص کل بعد از عبور از 36 روز معاملاتی پر‌فرازوفرود، توانسته در این کانال دوام آورد.  این در حالی است که ارزش معاملات نیز در مدار نزولی حرکت کرده است که حکایت از آب‌ رفتن رغبت سرمایه‌گذاران خرد برای ورود به بازار سهام است. در این محدوده دو سناریوی پر‌طرفدار مطرح می‌شود. طرفداران سناریوی نخست بر این باورند که محدوده‌ کنونی هرگز با تشدید عرضه‌ها مواجه نخواهد شد. حتی ممکن است در بازار، نماگر یادشده تا کف کانال 2‌میلیون واحد نیز مجددا عقبگرد داشته باشد و حتی با بازگشت فضای ترس و ابهام روبه‌رو شود، اما از دست رفتن کانال مزبور دور از انتظار است. استدلال این دسته از کارشناسان بر پایه آن است که ارزندگی سهام سبب خواهد شد به‌مرور بازار ورود پول را به نظاره بنشیند؛ این عامل شرایطی را پدید آورده که در آن سهامداران مجاب به فروش دارایی خود نشوند، به‌خصوص آنکه وضعیت بازارهای دیگر نیز تا حدود زیادی از بیش‌واکنشی نسبت به شرایط خاورمیانه خارج شده است. در ماه‌های گذشته یکی از عواملی که سبب از دست رفتن مداوم کانال‌های بورسی شد، به طور مستقیم با رفتارها و سیاستگذاری‌های دولت مرتبط بوده است و حتی می‌توان گفت اهالی بورس بیش از آنکه به تنش‌های جنگی واکنش نشان دهند در تله «ابرتغییرات سیاستگذاری‌ها» افتاده‌اند که در واقعیت در نقش محرک‌ تشدید ناامنی‌ها و تردید سهامی ایفای نقش کرده است. در این سناریو فروش هرچه بیشتر سهام و روند نزولی به‌مرور و با سرعتی اندک جای خود را به افزایش تقاضا خواهد داد.

 نکته برجسته در سناریوی مذکور این است که شاخص کل تا سطح قله اردیبهشت طی ماه‌های آینده بالا خواهد آمد. به همین دلیل می‌توان این‌طور استنباط کرد که دوران رکودی بورس رو به پایان است. وضعیت ارزندگی سهام که هم‌اکنون جذاب بوده، می‌تواند بازدهی معقولی را نصیب خریداران با نگاه میان‌مدت و بلندمدت کند.

از این‌رو انتظار می‌رود به‌رغم حاکمیت جو متشنج بر خاورمیانه، بازار سهام بتواند در محدوده کنونی کف‌سازی مناسبی داشته باشد و منتظر محرک‌های رونق، ازجمله نوسانات افزایشی کوتاه‌مدت در بازارهای رقیب، بماند.

متغیرهای اثرگذار

بدین صورت با محقق شدن سناریوی مذکور، بازار سرمایه از این به بعد با ورود پول و جذابیت‌های خرید روبه‌رو خواهد بود. اما در سناریوی دوم فرض بر این است که شاخص‌کل بورس تهران در همین محدوده به نوسان کم‌عمق رضایت دهد، یعنی نه رغبتی برای صعود داشته باشد و نه انگیزه‌ای برای منفی‌های پی‌در‌پی. در این سناریو تعادل بازار بیش از این به‌ هم نخواهد ریخت، اما محرک قوی نیز برای صعود پرقدرت وجود نخواهد داشت. اما هر دو سناریو بر یک موضع مشخص تاکید می‌کنند: «محدوده حمایتی 2میلیون واحدی شاخص‌کل از دست نمی‌رود.» بر اساس تحلیل‌های کارشناسان بورسی، می‌توان «پایان عصر اصلاحات» در این بازار را اعلام کرد.

 نوسانات ادامه‌دار

این روزها شاید بیشترین نگاه سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران به وضعیت خاورمیانه و سرنوشت جنگ غزه گره خورده است. بررسی رفتار معامله‌گران در بازارهای مختلف از یک نکته جدید و مهم پرده بر‌می‌بردارد.

هر چند در گذشته بازارهای مختلف مدت‌زمان بیشتری را صرف تجزیه و تحلیل وضعیت عوامل بیرونی به‌ویژه تنش‌های بین‌المللی می‌کردند، اما با وجود اتفاقات اخیر در خاورمیانه و درگیری‌های غیرقابل‌انتظار در این منطقه پرحاشیه، بازارهای دارایی در مقایسه با دوران‌های مشابه، با سرعت بیشتری توانستند به وضعیت سابق خود بازگردند. به عنوان مثال در بازار ارز ایران تنها پس از 5 روز شوک افزایشی، بهای اسکناس آمریکایی مجددا در سراشیبی سقوط قرار گرفت؛ این اتفاق در بازارهای سکه و طلا نیز رخ داد و سرمایه‌گذاران این دو بازار نیز شاهد رنگ باختن قیمت‌ها طی هفته دوم جنگ بودند. در بازار سهام نیز این روند به‌وضوح قابل مشاهده بود؛ از افت بیش از 50هزار واحدی شاخص کل در نخستین واکنش به جنگ گرفته تا روزهای سبز بعد از آن.

این امر موید آن است که بازارها خود را با شرایط جنگ تطبیق داده‌اند و طی مدت‌زمان کمتری به شرایط عادی بازگشتند.

در هفته‌‌‌‌‌‌‌‌های گذشته امید به حصول توافق، کسب نتیجه مثبت و مراودات برای توافقات مسائل هسته‌ای کشور در کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌مدت نیز رنگ باخته است.

با استناد به این متغیر کلیدی به نظر می‌رسد تنها محرک بیرونی جنگ غزه است که براساس تحلیل‌های کارشناسان بین‌المللی سرنوشت این جنگ در ابهام است. از این‌رو در شرایط کنونی، ابهامات در وضعیت اقتصادی و سیاسی به قدرت هرچه تمام تداوم خواهند یافت که این شاید وضعیت را سخت‌‌‌‌‌‌‌‌تر از قبل کند. به باور برخی از کارشناسان بازار سرمایه، سناریوی «کجدار و مریز» توأم با «احتیاط حداکثری» پیش‌‌‌‌‌‌‌‌ روی تمام بازارها به ویژه‌‌‌‌‌ سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران بازار سهام است که مانع از افت‌و‌خیز شدید در شاخص‌های قیمتی خواهد شد. در این سناریو فرض بر این است بازار با کمترین تحرک نسبت به تقاضا و عرضه روبه‌رو خواهد شد، حرکتی که میل به هر دو نوسان مثبت و منفی دارد.

 

 

نماگر هم‌‌‌‌‌‌‌وزن نیز که نشانی از اثرگذاری یکسان کلیه نمادهای معاملاتی است و چهره بازار را به نحو مطلوب‌تری نمایش می‌دهد، با افت 1.01‌درصدی همراه شد و در محدوده 682‌هزار و 986‌واحدی کار خود را به اتمام رساند. شاخص‌کل فرابورس نیز به‌عنوان نماینده سهام فرابورسی، با افت 1.03‌درصدی همراه شد. ارزش معاملات خرد بازار سهام که شامل سهام و حق‌تقدم می‌شود، در روز چهارشنبه رقم 3‌هزار و 444‌میلیارد ‌تومان را ثبت کرد. می‌توان گفت تا زمانی‌که این آیتم نتواند در سطوح بالای 5‌هزار ‌میلیارد‌تومان تثبیت شود، از منظر تابلوخوانی نمی‌توان برای بازار سهام چشم‌انداز روشنی را متصور شد. همچنین در جریان معاملات آخرین روز از هفته، 675‌میلیارد ‌تومان نقدینگی از بازار سهام خارج شد تا روند خروج پول حقیقی از بازار سهام همچنان ادامه‌دار باشد. افزون بر این، در هفته‌ای که گذشت، شاخص‌کل بورس تهران با رشد 0.18‌درصدی همراه شد.

نماگر هم‌‌‌‌‌‌‌وزن نیز معاملات هفته‌گذشته را با افت 1.07‌درصدی پشت‌سر گذاشت. شاخص فرابورس نیز دادوستدهای هفته را با رشد 0.88‌درصدی به اتمام رساند. همان‌طور که در گزارش روز گذشته «دنیای‌اقتصاد» تحت‌عنوان «ساز کدال در بازار سرمایه» اشاره شد؛ بازار در مقطع کنونی، از سوی گزارش‌ها و صورت‌های مالی 6ماهه سال‌جاری، اخبار و برآوردهای مثبتی را دریافت می‌کند و این موضوع سبب‌‌‌‌‌‌‌شده تا معاملات بازار در وضعیت متعادل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر و باثبات‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری پیگیری شود، اما بازار همچنان از ناحیه فاکتورهای سیاسی مردد و دودل است؛ بدین معنا که بازار از توان لازم برای دستیابی به ارتفاعات بالاتر برخوردار نیست. به‌‌‌‌‌‌‌رغم اینکه تغییر معناداری در حجم و ارزش معاملات در روزهای اخیر ثبت نشده‌است، اما بازار معاملات پایدارتری دارد و برخی این انرژی مثبت منتشره در بازار را ناشی از سیگنال مثبت عملکردهای 6ماهه شرکت‌ها می‌دانند و برخی نیز ارزندگی بازار را به‌عنوان عاملی معرفی می‌کنند که سبب‌‌‌‌‌‌‌‌شده بازار رنگ و روی سبز به خود بگیرد.

به هر روی، آنچه که از رصد جریان معاملات این روزهای بورس تهران نتیجه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری می‌شود این است که بازار سهام برای عبور از وضعیت فعلی، نیاز به محرک بنیادین قوی دارد تا به ‌‌‌‌‌‌‌عنوان انگیزه برای بازار سهام عمل کند. به هر روی باید جریان معاملات دلار در بازار آزاد را به‌دقت زیرنظر گرفت تا از آن به‌عنوان آیتمی برای پیش‌بینی روند آتی بازار سهام استفاده کرد. همچنین در روزهای اخیر قیمت نفت‌برنت نیز با افزایش معناداری همراه شده‌است و مجددا توانسته کانال 90دلار را پس‌بگیرد. برخی از تحلیلگران بازار نفت از دستیابی نفت به کانال 100 دلار نیز صحبت می‌کنند. افزایش قیمت نفت برای بازار سهام و برخی صنایع همواره اثرات مثبتی داشته و باید دید که واکنش صنایعی مانند پالایشی به این موضوع چگونه خواهد بود.

 در این نشست به بررسی آمار و ارقام درخصوص بازار بدهی و حجم و تنوع اوراق منتشرشده توسط دولت و بخش‌خصوصی پرداخته شد. در ادامه با ارائه توضیحاتی درخصوص فواید تمرکز بدهی‌‌‌‌‌‌های دولت در بازار اوراق صحبت به‌میان آمد. در این گزارش به گزیده‌ای از توضیحات علیرضا توکلی‌کاشی و آمار و ارقام ارائه‌شده توسط ایشان پرداخته خواهدشد.

بازار بدهی در قاب اعداد و ارقام

آمار فروش اوراق‌بدهی طی ۱۴سال ‌گذشته نشان می‌دهد که این بازار در مسیر توسعه خود، علاوه‌بر رشد ارزش بازار، رشد خوبی را به لحاظ تنوع اوراق نیز تجربه ‌کرده‌است. همچنین آمارها نشان می‌دهد، میزان تامین مالی دولت از اوراق از سال‌۹۹ تاکنون روندی نزولی داشته و در ۶ ماهه ابتدایی سال نیز میزان تامین مالی از اوراق منفی شده‌است. علیرضا توکلی‌کاشی به‌عنوان مهمان ویژه در این نشست، گفت: برخی از مخالفان دولت اعلام کرده‌اند، فروش اوراق؛ در واقع نوعی از آینده‌فروشی است. حقیقت این است که انتشار اوراق ابزاری برای محافظت از آینده است. از سال‌۸۶ تا ۹۲ دولت درآمد عجیب و غریبی از محل فروش نفت کسب کرد، به‌طوری‌که به دلیل ارزانی دلار، استقبال از واردات گسترش یافت. برخی از تولیدکنندگان داخلی اجناس خود را صادر می‌کردند و با برند خارجی وارد کشور می‌کردند. دولت نیز وضع مالی خوبی داشت و درآمدهای نفتی را خرج می‌کرد. اگر زمان جنگ اوراق منتشر می‌‌‌‌‌‌شد، بازپرداخت اوراق در دوران وفور نفتی به‌وقوع می‌‌‌‌‌‌پیوست. الان نیز دولت چاره‌‌‌‌‌‌ای جز انتشار اوراق ندارد. اکنون می‌توان به دولت کمک کرد که اوراق منتشر کند و در زمانی‌که درآمد خوبی دارد آن را بازپرداخت کند.

همچنین توکلی‌کاشی ضمن تاکید بر رشد این بازار طی سال‌های اخیر گفت: سال‌۸۸ میزان انتشار اوراق ۲۰هزار ‌میلیارد‌تومان بود اما اکنون میزان انتشار اوراق به ۷۲۰ تا ۷۳۰هزار ‌میلیارد‌تومان رسیده است. از سال‌۹۴ تنوع اوراق افزایش یافت و اسناد خزانه، اوراق مرابحه و اجاره نیز به اوراق‌بدهی اضافه شدند و در آخرین سال‌ها سهم اوراق مرابحه افزایش یافته‌است و پس از آن اوراق خزانه در رتبه دوم قرار دارد، پس از اوراق خزانه اوراق اجاره سهم بالایی دارد و در رتبه آخر نیز اوراق گام قرار دارد؛ در واقع حدود ۵۰درصد از بازار بدهی فعلی را اوراق مرابحه تشکیل می‌دهد و ۴۰‌درصد نیز مربوط به اوراق خزانه است.

توکلی‌کاشی ضمن تاکید بر آنکه راه طولانی برای توسعه بازار بدهی وجود دارد و بازار بدهی ایران از استانداردهای جهانی عقب مانده‌است، گفت: ارزش بازار بدهی ۷هزار‌همت است. ۴۲درصد از کل فضای تامین مالی کشور را بازار بدهی تشکیل می‌دهد. ۵۸درصد از این فضا را نیز بازار سهام تشکیل داده‌است. نسبت تسهیلات و اوراق‌بدهی حدود ۹۰درصد است، یعنی ۹۰درصد بدهی‌‌‌‌‌‌ها مربوط به تسهیلات بانکی است. در دنیا این نسبت ۶۵‌درصد؛ یعنی سهم اوراق در دنیا ۶۵‌درصد است، یعنی اوراق‌بدهی تقریبا دوبرابر تسهیلات بانکی است. ایران اختلاف فاحشی با میانگین‌‌‌‌‌‌های دنیا دارد. در ایالات‌متحده این نسبت ۸۵ به ۱۵ است، یعنی بیش از ۶‌برابر تسهیلات بانکی اوراق منتشر شده‌است.

تا پایان شهریور۱۴۰۲، ارزش بازار بدهی ۶۸۶همت بود. سهم عمده این بدهی را دولت در اختیار دارد و دولت نقش مهمی در این بازار ایفا می‌کند؛ در واقع سهم دولت ۴۸۷همت است. سهم بخش‌خصوصی از ۲۱همت به ۱۰۵همت رسیده است. بازیگر چهارم، اوراق بانکی است که عمدتا اوراق گام بوده‌است. سهم اوراق گام در حال کاهش است. ضمانت این اوراق بحثی است که بانک‌مرکزی با بانک‌ها دارد و دلیل کاهش سهم این اوراق نیز همین موضوع است. این تصور وجود دارد که اوراق گام برای بورس مناسب نیست، چراکه این اوراق کوتاه‌مدت با نرخ بهره بالاست و نقدینگی را به خود جذب کرده و بازار سرمایه را متضرر می‌کند که البته تصور اشتباهی است. ویژگی مثبت این اوراق کوتاه‌مدت بودن آن است؛ چراکه اوراق کوتاه‌مدت خواستگار دارد. در ایران به دلیل افزایش سطح نوسان و نااطمینانی درخصوص چشم‌‌‌‌‌‌انداز آینده کشور، اوراق کوتاه‌مدت ترجیح داده‌می‌شود. حتی با نرخ پایین‌تر نیز تقاضای این اوراق بالاست. این اوراق بسیار ساده منتشر می‌شد. شرکت‌ها با فرآیند دوهفته‌‌‌‌‌‌ای می‌توانستند این اوراق را بخرند. ارزش اوراق شهرداری‌‌‌‌‌‌ها نیز طی سال‌های اخیر ثابت مانده‌ و حدود ۲۰همت است. شهرداری‌‌‌‌‌‌ها به دلیل عدم‌بازپرداخت، اوراق جدیدی به همان ارزش را منتشر می‌کنند تا اوراق منتشرشده قبلی را پاس کنند.

اوراق مرابحه سهم ۵۰درصدی دارد و اوراق خزانه سهم ۲۰۷همتی از ۶۸۶همت را پیدا کرده‌است. ارزش بازار بدهی از پایان سال‌گذشته کاهش پیدا کرده و از ۷۲۸همت به ۶۸۶‌همت رسیده‌است. دلیل اصلی این موضوع، کاهش اوراق گام بود که از ۵۴‌همت به ۳۱‌همت کاهش یافته‌، اما دلیل اصلی اوراق مرابحه دولت و اخزا است که انتشار آن کاهش یافته‌است.

بررسی‌‌‌‌‌‌ها نشان می‌دهد که خالص تامین مالی توسط اوراق دولت در سال‌۹۹، حدود ۱۵۱‌همت بوده‌است. در سال‌۱۴۰۰ به ۱۳۱‌همت و در سال‌۱۴۰۱ به ۴۲همت کاهش پیدا کرده‌است. در ۶ماهه ابتدایی ۱۴۰۲ نیز این عدد به منفی ۲۸‌همت رسیده است. این در واقع به آن معنی است که دولت بیشتر از انتشار، سررسید ‌داشته‌است. پیش‌بینی می‌شود این عدد تا پایان سال، حدود ۵۰ تا ۱۰۰‌همت باشد. این موضوع به‌فروش نفت و درآمدهای دولت تا پایان سال ‌بستگی دارد.

در بخش خصوصی نیز خالص تامین مالی از اوراق از ۹ تا ۵۵‌همت طی سال‌۹۹ تا ۱۴۰۱ رسیده‌است. این عدد تا پایان سال ‌به بالای ۱۰۰همت می‌رسد که خبر خوبی است. انتشار اوراق گام نیز در ۶ ماهه به صفر رسیده است.

فواید حضور دولت در بازار بدهی

توکلی‌کاشی با تاکید بر حضور پررنگ دولت در بازار بدهی، درخصوص فواید این بازار گفت: فایده مهم این بازار در ایران در این موضوع است که بدانیم دولت و شرکت‌های دولتی چقدر بدهی دارند. در ایران سقف ۴۰درصد برای سقف بدهی است. بررسی‌‌‌‌‌‌ها نشان می‌دهد تا پایان خرداد سال‌جاری بدهی دولت ‌هزار و ۴۰۶همت بوده‌است، مطالبات دولت ۶۲۳‌همت، خالص آن نیز ۷۸۲‌همت بوده‌است. شرکت‌های دولتی ۲هزار و ۲۰۰‌همت و مطالبات آنها نیز ‌هزار و ۹۰‌همت است که خالص آن، ‌هزار و ۱۰۰‌همت است. مشاهده شد که از‌ هزار و ۴۰۰‌همت مورد اشاره حدود۵۰۰همت اوراق منتشرشده بود که ۹۰۰‌همت از آن مربوط به بدهی‌‌‌‌‌‌های دیگر است.

مقایسه این گزارش با گزارش‌های بانک‌مرکزی نشان می‌دهد که مغایرت گزارش بانک‌مرکزی با مرکز بدهی‌‌‌‌‌‌ها حدود ۵۴‌درصد بوده‌است. گزارش‌های بانک‌مرکزی به‌صورت سری زمانی کامل‌‌‌‌‌‌تری منتشر می‌شوند و برای اقتصاددانان جذاب‌‌‌‌‌‌تر هستند، ولی اختلاف ۵۴‌درصدی این آمارها گمانه‌‌‌‌‌‌زنی‌‌‌‌‌‌ها را افزایش داده‌است. در کشورهای پیشرفته دنیا، دولت فقط به بازار بدهی بدهکار است، لذا شفافیت بیش‌‌‌‌‌‌تری درخصوص بدهی‌‌‌‌‌‌های دولت وجود دارد. عمده‌‌‌‌‌‌ترین فایده بازار بدهی شفافیت است.

با استفاده از دیتای فرابورس، آماری جمع‌آوری شده‌است. آمارها نشان می‌دهد که بانک‌مرکزی در فروردین ۲۵‌همت اوراق خریده و سیاست انبساطی را درپیش گرفته‌است و در اردیبهشت ۱۵‌همت خالص فروخته و سیاست، انقباضی بوده‌است. در خرداد نیز با خرید ۳۳‌همت اوراق، سیاست انبساطی را پیش گرفته، پس از آن سیاست انقباضی بوده‌است و در مجموع ۱۴‌همت اوراق توسط بانک‌مرکزی خریداری ‌شده که نتیجه کلی سیاست‌ها، انبساطی بوده‌است. اگر دولت فقط به یکجا بدهکار باشد و بازار بدهی نمایانگر بدهی شفاف دولت باشد، می‌توان اطلاعات اقتصادی مفیدی را در اختیار داشت.

پیشنهادها درخصوص توسعه بازار بدهی

توکلی‌کاشی با ارائه پیشنهادهایی برای توسعه بازار بدهی گفت: بدهی دولت نباید متنوع باشد، یعنی نباید بدهی دولت به چند نهاد یا ارگان دولتی باشد. زمانی‌که بدهی دولت به بانک‌ها شفاف و زیر ذره‌بین است، بدهی بانک‌ها را می‌دهد، اما بدهی سایر نهادها مانند تامین‌اجتماعی را نمی‌دهد. دولت در حال تولید اعداد رنگارنگ است. در مسائل مختلفی نیز این موضع برقرار است. در ارز، در سیاست خارجی و مسائل مختلف تولید اعداد رنگارنگ وجود دارد.

اگر تمام بدهی دولت در اوراق خلاصه شود، می‌توان دید عوامل موثری مانند تحریم یا جنگ سیاست پولی و مالی و مالیاتی چقدر در کسری‌بودجه و بدهی دولت اثرگذار بوده‌، نرخ تورم و نرخ ارز نیز چقدر تاثیرگذار بوده‌است. ترکیب بدهی سنی سررسیدها و نوع بدهی را داریم، نوع طلبکاران را داریم، اگر طلب به‌صورت اوراق باشد، امکان فروش وجود دارد و نیاز به قرض از بانک‌مرکزی نیست. در حال‌حاضر دولت منظم‌‌‌‌‌‌تر شده و آمارها نشان می‌دهد که چقدر بدهی وجود دارد و سررسید ‌عمده آنها نیز نزدیک است.  سیستم بودجه‌ریزی کشور در زمینه انتشار اوراق به‌طور کامل اشتباه است. در بودجه ‌یک انتشار وجود دارد و یک سرسید، ‌اما در دنیا این‌طور نیست. در دنیا یک سقف بدهی وجود دارد. یک هزینه مالی هم منتشر می‌کنند، سررسید ‌برای آنها اهمیت ندارد و صرفا برای بهره سقف می‌گذارند. هزینه مالی یک هزینه است و بازپرداخت هزینه نیست و انتشار نیز درآمد نیست. این موضوع در کشور ما به غلط جا افتاده است. علاوه‌بر این، انتشار آمارها به‌صورت سری زمانی و هفتگی تا ماهانه نیز کمک‌کننده خواهد بود.

 

 به گفته کارشناسان بازار سرمایه، حجم معاملات در مقطع کنونی گویای یک نکته مهم است و آن این است که بازیگران چندانی برای عرضه در بازار وجود ندارد. با‌این‌حال باید دید در روزهای اخیر چه بر سر تالار شیشه‌ای گذشته و چه عواملی سبب فرازوفرود در این بازار پرحاشیه شده است. بازار سهام در هفته گذشته شاهد جو منفی توأم با اصلاح تدریجی قیمت‌ها بود که طی آن شاخص‌کل حتی تا کف کانال ۲میلیون واحد نیز عقب‌نشینی کرد. لغزش ارزش معاملات به سطح ۳هزار و۱۸۷میلیارد ‌تومان در ۱۰ روز گذشته نمایانگر وضعیت غیرعادی در بازار سهام ناشی از اوج‌گیری تنش‌های منطقه‌ای است.

این در حالی است که در اواخر شهریورماه به نظر می‌رسید با فرا رسیدن پاییز و انتشار عملکرد ۶ماهه شرکت‌ها، ورود پول با سرعت بیشتری محقق شود، اما وضعیت رکودی کنونی کار را به جایی رسانده که نمی‌توان چشم‌انداز روشنی از روند معاملات به تصویر کشید. براساس آنچه طی هفته گذشته اتفاق افتاده است، عوامل مختلفی در به وجود آمدن وضعیت رکودی بازار دخیل بوده‌اند، اما برخی از متغیرها در ادامه این تحولات به داد بازار رسیدند تا شاخص‌های سهامی در مدار نزولی میخکوب نشوند. در روزهای گذشته و با انتشار برخی از گزارش‌ها، رویکرد سهامداران نسبت به خروج پول با احتیاط بیشتری همراه بوده است. بررسی رفتار معامله‌گران در هفته‌های گذشته نشان می‌دهد سهامداران به‌کرات از استراتژی احتیاط پیروی کرده‌اند.

به عبارت دیگر، وضعیت بازار به گونه‌ای بوده است که همزمان با تشدید ریسک‌های سیستماتیک و تردیدهای معاملاتی، سمت تقاضا در معرض خطر بی‌رغبتی بوده است. نااطمینانی در سمت خرید و تمایل پیوسته به فروش یکی از نکات مشترک در رفتار سرمایه‌گذاران طی ماه‌های گذشته بوده، به طوری که با پررنگ شدن ابهامات در این بازار، رفتار محتاطانه سرمایه‌گذاران و خواندن دست معامله‌گران قابل‌پیش‌بینی بوده است.

بازگشت آهسته به مدار تعادلی

اما بر اساس گفته‌های کارشناسان بازار سرمایه، به ‌نظر می‌رسد کاهش مداوم قیمت ‌سهام همسو با روند نزول قیمتی در بازارهای دارایی متوقف شود؛ به ویژه آنکه همگام با قرار گرفتن بازارهای ارز، طلا و سکه در سراشیبی سقوط، نزدیک شدن به دومین ماه پاییز و مقاومت قیمت دلار برای صعود به ارتفاعات بالاتر سبب خواهد شد میل چندان زیادی به خرید ارز باقی نماند. به همین دلیل است که غلبه احتیاط بر روح سرمایه‌گذاری وضعیت جدیدی را نمایان می‌کند. هم‌زمان با عقب‌نشینی شاخص‌های قیمتی در بازارهای دارایی، خریدهای انجام‌شده در بازار سهام نیز با تغییراتی همراه بوده است.

در روزهای اخیر اقبال به سمت نمادهای غیردلاری و چراغ سبز به سمت سهام ریالی و نمادهای کوچک یک پیام مشخص را در بر دارد و آن این است که فارغ از ارزندگی قیمت سهام، ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران در محدوده‌های حساس قرار گرفته است. این موضوع سبب شده نمادهایی در صدر انتخاب سهامداران قرار بگیرند که از افزایش میزان بازدهی بیشتری نسبت به سایر سهام برخوردارند. بدون‌شک عوامل بسیار زیادی بر روند معاملات در طول این ماه تاثیر گذاشته است. با بررسی پیشینه این قبیل رفتارها درمی‌یابیم در ماه‌های قبل و تا قبل از آغاز جنگ جدید، ابرمانع رشد قیمت سهام، یعنی «پافشاری بر سیاست‌های کنترل‌گرانه و قیمت‌گذاری دستوری»، توانسته بر مسیر تصمیم‌گیری و دیدگاه «احتیاطی سرمایه‌گذاران» در طول این مدت اثر بگذارد.

با‌این‌حال شکی نیست که یکی از مهم‌ترین اتفاقات رخ‌داده از خردادماه در بورس تهران به تصمیمات سیاستگذاران در مورد نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و رفت‌و‌برگشت‌های عرضه خودرو در بورس کالا مرتبط بوده است که پس‌لرزه‌ها و آثار آن در ماه‌های بعد از آن نیز قابل‌مشاهده است. در روزهای پایانی اردیبهشت، بازار سهام با موجی از ابهام و نگرانی پیرامون سرنوشت نرخ خوراک مواجه شد، به طوری که تا زمان شفاف‌سازی شایعات و شنیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در خصوص نرخ خوراک و افزایش نرخ تسعیر و نرخ پایه محصولات در بورس‌کالا در جهت تصمیم ارزی بانک مرکزی، شاخص کل بورس ۵ کانال را از دست داد. این در حالی است که بازار سهام هرگز گرفتار حباب قیمتی نبوده است.

اما وضعیت کنونی بازار سهام چه پیامی برای هواداران بورسی دارد؟ برای پاسخ به این سوال می‌توان به چند نکته مهم اشاره کرد. نخست آنکه در طول هفته‌های اخیر برخی از سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت از چرخه معاملاتی حذف شده‌اند. اگرچه این موضوع می‌تواند به تعمیق رکود در کوتاه‌مدت بینجامد، اما از طرفی به طور طبیعی فضا برای منطقی شدن دادو‌ستدها فراهم می‌شود. سرمایه‌گذاران در داخل کشور به دلیل بی‌ثباتی‌های حاکم بر اقتصاد کلان، در دوره‌های مختلف برای حفظ دارایی‌های ریالی خود به سمت سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت روی آورده‌اند. این پدیده سبب شده بازارها برخی مواقع رشد حباب‌وار قیمتی را تجربه کنند و در برخی مواقع نیز با بی‌توجهی مفرط مواجه شوند.

در چنین ساختاری زیان گسترده‌ای به بازارها تحمیل ‌شده که یکی از آنها را می‌توان اتفاقات مرتبط با سال ۹۹ عنوان کرد؛ بورسی حبابی که سرانجامی جز «بورس‌هراسی» در بر نداشت. اتفاقاتی که در خلال آن رخ داد هم بازار را با خروج گسترده پول مواجه کرد و هم بنابر محدودیت‌هایی که اعمال شد (همانند قوانین دست‌وپاگیر دامنه نوسان) نقدشوندگی بازار را مختل کرد. در همین رابطه فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، با بیان اینکه تالار شیشه‌ای تا حدود زیادی خود را با شرایط جدید منطقه‌ای وفق داده است، اظهار کرد: با بررسی روند بازار سهام از یکشنبه هفته قبل، مشاهده می‌کنیم همه بازارهای دارایی به‌سرعت توانستند به روال سابق خود بازگردند. کامودیتی‌ها برخلاف بیشتر سناریوهایی که حول محور کاهش شدید قیمت حتی در ماه‌های آینده می‌چرخیدند، با سرعتی فوق‌العاده پس‌لرزه‌های جنگ را پشت‌سر گذاشتند و به وضعیت عادی برگشتند.

با‌این‌حال باید دید بازارهای دارایی تا قبل از وضعیت اضطراری خاورمیانه، در چه شرایطی به سر می‌بردند. بازار سهام در هفته‌های گذشته از منظر قیمتی در محدوده‌های جذابی قرار داشت، به همین دلیل پس از شوک نخست جنگ، به‌مرور توانست از سرعت افت قیمت‌ها جلوگیری کند؛ ضمن اینکه به محض قرار گرفتن شاخص کل در کف کانال ۲میلیون واحد، بازار به‌سرعت جمع شد. بنابراین می‌توان این‌طور استنباط کرد که سایه «تهدیدهای بیشتر» از سر بازار برداشته شده است. موضوعی که سبب خروج پول حقیقی شده بود حالا می‌تواند با اندکی تعدیل، امیدواری را به چرخه دادوستدها بازگرداند.

به گفته این کارشناس، بازار سهام در مقایسه با بازارهای موازی نتوانسته خود را با شرایط تورمی سال ۱۴۰۱ وفق دهد و از منظر قیمتی از بازارهای دیگر عقب است. این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، بازارهای ارز و سکه همچنان درگیر حباب هستند. این امر می‌تواند به منزله کم‌ریسک شدن بورس در این مقطع قلمداد شود. لذا تغییر وضعیت منفی در بورس و بازگشت به ریزش‌های پی‌درپی از روی میز سرمایه‌گذاران برداشته شده است.

او در مورد برخی احتمالات در خصوص رشد معنادار نماگرهای سهامی در کوتاه‌مدت اظهار کرد: این سناریو نیز در کوتاه‌مدت مردود است. در توضیح این مطلب باید به سیاستگذاری‌های انجام‌شده از سوی مسوولان و رغبت زیاد آنها به کنترل بازار پرداخته شود. بازار سهام همچنان تاوان سیاستگذاری‌های دستوری و شوک‌های ناشی از آن را می‌دهد، به طوری که بخش عمده‌ای از بی‌اعتمادی حک شده در بازار مزبور به همین امر بازار می‌گردد. در هفته‌های گذشته برخی از مدیران شرکت‌های پتروشیمی با اشاره به عملکرد ضعیف این صنایع طی ماه‌های قبل معتقدند که این صنعت به دلیل دخالت سیاستگذار و اعمال قوانین غیرکارشناسی با چالش مواجه شده است. به این ترتیب پیش‌بینی می‌شود در این صنعت شاهد کاهش چشمگیر حاشیه سود باشیم.

ایجاد محدودیت در فروش محصولات و حواشی ایجادشده در خصوص نرخ خوراک سرنوشت این صنعت را با ابهام بزرگی مواجه کرده است. حجم معاملات نیز گویای یک نکته مهم است، اینکه بازیگران چندانی به عنوان عرضه‌کننده در بازار وجود ندارد. خریدار نیز در انتظار افت بیشتر قیمت‌هاست. در‌حالی‌که بازار در رکود است برخی از نمادها کمتر از نیم درصد نوسان منفی را طی روز ثبت می‌کنند. این موضوع نشان‌دهنده آن است که بازار در آستانه بازگشت به مدار تعادلی است. اگر در خلال این وضعیت شوک‌های دیگری به بازار وارد نشود، با سرعت بیشتری شاهد حرکت در مدار تعادلی خواهیم بود. فردین آقابزرگی در پایان تاکید کرد: بازی ندادن سهامداران خرد در سیاستگذاری‌ها بر التهاب بازار افزوده است و انتظار سهامداران این است که سازمان بورس مستقل از ارگان‌های دولتی عمل کند.

شاخص‌کل بورس تهران برای سومین روز متوالی با افزایش همراه شد تا نماگر اصلی بازار سهام از سطح روانی 2‌میلیون‌واحدی فاصله بگیرد. این شاخص در روزی که گذشت، با افزایش 0.65‌درصدی همراه شد تا در سطح 2‌میلیون و 31‌هزار‌واحدی، کار خود را به اتمام برساند. نماگر هم‌‌‌‌‌‌‌وزن نیز که نشانی از اثرگذاری یکسان کلیه نمادهای معاملاتی است، با افزایش 0.46‌درصدی همراه شد و به نزدیکی‌‌‌‌‌‌‌های کانال 690‌هزار ‌واحدی رسید. بسیاری بر این عقیده هستند که با وجود بازگشت دلار به کانال 50‌هزار‌تومان، عاملی که سبب‌شده تا بازار سهام این روزها شرایط پایدارتری را تجربه کند، گزارش‌های فراتر از انتظار تحلیلگران در نمادهای مختلف است که یک روند مثبت را در بازار ایجاد‌کرده است.

دلار در کانال 50‌هزار ‌تومان

درحالی‌ در سه روز اخیر در بازار سهام، شاخص‌کل با افزایش ارتفاع همراه شده‌ که بررسی هسته‌مرکزی مبادلات ارز در بازار آزاد حاکی از آن است که دلار، بعد از فروکش‌‌‌‌‌‌‌کردن التهابات و پشت‌سر گذاشتن فضای هیجانی ناشی از ناآرامی‌‌‌‌‌‌‌ها و کشمکش‌‌‌‌‌‌‌های منطقه‌ای؛ بخش‌اعظم مسیری که در روند اخیر پیموده بود را بازگشت و اکنون در کانال 50‌هزار‌تومان قرار دارد. اسکناس آمریکایی که تحت‌تاثیر شعله‌ورشدن مجدد انتظارات تورمی توانسته‌بود خود را تا سطوح 53‌هزار و 650‌تومان بالا بکشد، بعد از آرام‌شدن اوضاع و احوال خاورمیانه، مجددا به کانال 50‌هزار‌تومان بازگشته است. در همین راستا، برخی از اظهارنظرها نیز به آرام‌شدن فضا کمک شایانی کرده‌است، برای مثال اخیرا مسوول هماهنگ‌‌‌‌‌‌‌کننده ارتباطات راهبردی در شورای امنیت ملی کاخ‌سفید گفت: ما هیچ نشانه‌‌‌‌‌‌‌ای از اینکه ایران در حال آماده‌‌‌‌‌‌‌شدن برای گسترش دامنه درگیری (بین اسرائیل و حماس) باشد، مشاهده نکرده‌ایم و آمریکا نمی‌خواهد شاهد گسترش یا تشدید جنگ در نوار غزه باشد. افزون بر این جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا نیز بعد از سفر به اسرائیل، به اردن و مصر خواهد رفت تا با سران دو کشور درباره نوار غزه گفت‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌گو کند.

واکنش بازار به گزارش‌ها

نکته‌‌‌‌‌‌‌ای که درخصوص این روزهای بازار قابل‌ردیابی است، این است که بازار در مقطع کنونی، از سوی گزارش‌ها و صورت‌های مالی 6ماهه سال‌جاری، اخبار و برآوردهای مثبتی را دریافت می‌کند و این موضوع سبب‌شده تا معاملات بازار در وضعیت متعادل‌‌‌‌‌‌‌تر و باثبات‌‌‌‌‌‌‌تری پیگیری شود، اما بازار همچنان از ناحیه فاکتورهای سیاسی مردد و دودل است؛ بدین معنا که بازار از توان لازم برای دستیابی به ارتفاعات بالاتر برخوردار نیست. به‌رغم اینکه تغییر معناداری در حجم و ارزش معاملات در روزهای اخیر ثبت نشده‌است، اما بازار معاملات پایدارتری دارد و برخی این انرژی مثبت منتشره در بازار را ناشی از سیگنال مثبت عملکردهای 6 ماهه شرکت‌ها می‌دانند و برخی نیز ارزندگی بازار را به‌عنوان عاملی معرفی می‌کنند که سبب‌شده تا بازار رنگ و روی سبز به خود بگیرد. به هر روی، آنچه که از رصد جریان معاملات این روزهای بورس تهران نتیجه‌‌‌‌‌‌‌گیری می‌شود این است که بازار سهام برای عبور از وضعیت فعلی، نیاز به محرک بنیادین قوی دارد تا به‌عنوان انگیزه برای بازار سهام عمل کند.

بازی‌‌‌‌‌‌‌خوانی ریسک در بازار

معمولا بازده یک دارایی در دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های متفاوت، متغیر است و روند ثابت و یکنواختی را به‌‌‌‌‌‌‌همراه ندارد، بنابراین نوسان و تغییرپذیری، جزء لاینفک بازدهی موردانتظار دارایی‌ها در طول زمان است. با توجه به این تغییرات و نوسان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیری، بازدهی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آتی نیز قابل‌‌‌‌‌‌‌اطمینان نیستند و این عدم‌‌‌‌‌‌‌اطمینان نسبت به بازده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آتی، سرمایه‌گذاری را با ریسک همراه می‌کند.

وجود ریسک به این معنا است که برای پیش‌بینی آینده، بیش از یک نتیجه وجود دارد و هیچ‌یک از نتایج قطعی نیست و امکان دارد بازدهی تحقق‌‌‌‌‌‌‌یافته ناشی از سرمایه‌گذاری، کاملا با انتظارات سرمایه‌گذار متفاوت باشد؛ از این‌رو سرمایه‌گذاران همیشه به‌دنبال کاهش ریسک و افزایش اطمینان بازدهی هستند. در دل ریسک پتانسیل رشد وجود دارد و به‌‌‌‌‌‌‌‌عبارت دیگر با افزایش ریسک، سرمایه‌گذاران بازدهی بیشتری را برای سرمایه‌گذاری طلب می‌کنند. بازار سهام نیز همواره در بلندمدت در مقایسه با سایر بازارهای موازی، بازدهی بیشتری را به‌ثبت رسانده و برنده نهایی بازارها به لحاظ بازدهی در بلندمدت بوده ‌‌‌‌‌‌‌است.

سهام در جریان معاملات خود همواره شاهد نوسانات زیادی بوده و به موازات این نوسانات و ریسک موجود، در بلندمدت بیشترین بازدهی را داشته‌اند؛ به‌عبارت دیگر صرف‌ریسک سرمایه‌گذاری در سهام بیشتر است. بازدهی مازادی که سرمایه‌گذار افزون بر نرخ بدون‌ریسک طلب می‌کند، صرف‌ریسک نام دارد و همان‌طور که گفته شد، چون صرف‌ریسک سهامداری بالا است، سرمایه‌گذار انتظار نرخ‌های بازدهی بالاتری را دارد.

 ریسک‌های موجود در بازار سهام از جنبه‌های مختلف قابل‌‌‌‌‌‌‌تفکیک و بررسی است، بنابراین کسی که در گردونه معاملات سهام پا می‌گذارد باید از کلیه این ریسک‌ها و اثرات آن بر بازار و صنایع مختلف آگاهی داشته‌باشد تا بتواند بنا به اقتضای اتفاقات رخ‌‌‌‌‌‌‌‌داده در بازار، عکس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌العمل مناسب نشان دهد.

سرنوشت آتی بازار

اگرچه بازار سهام در روزهای اخیر، شرایط معاملاتی بهتری به خود گرفته، اما نمی‌توان این موضوع را به منزله شکل‌گیری یک روند بلندمدت در بازار سهام تلقی کرد. بازار سهام در مقطع کنونی، با انواع و اقسام ریسک‌ها مواجه است و تا زمانی‌که سایه این ریسک‌ها از سر بازار سهام برداشته نشود، نمی‌توان برای بازار چشم‌‌‌‌‌‌‌انداز روشنی در بلندمدت متصور شد. بازار از ناحیه تصمیماتی که از سوی نهادهای مختلف مرتبط اتخاذ می‌کنند، همواره در سال‌های اخیر آسیب‌دیده است و این موضوع سبب‌شده تا یک بدبینی مفرط در اذهان سرمایه‌گذاران نسبت به این قضیه شکل‌گرفته باشد و سهامداران بعد از شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری هر روند کوتاه‌‌‌‌‌‌‌مدتی به‌دنبال سرنخی برای یافتن پایان روند مذکور هستند تا با شناسایی سود، سهام خود را به‌فروش برسانند.

 از سوی دیگر نیز بازار سهام به تحولات بازار ارز چشم دوخته است و منتظر تعیین مسیر آتی بازار ارز است تا از آن به‌عنوان یک چراغ راهنما برای روزهای آتی استفاده کند. در این میان، قیمت‌های جهانی نیز نتوانسته‌اند روند چشمگیر صعودی خاصی را در بطن خود تجربه کنند و بورس تهران از دریافت محرک از این ناحیه نیز عاجز است.