روایتی عینی از بی اعتمادی مردمان آسیا به شرکتهای بیمه // دولت باید انگیزه ایجاد کند
گفتوگوی بیمه داری نوین با پروفسور پائولو باتسورو، استاد زلزلهشناسی دانشگاه پاویا در ایتالیا
اگر در رویدادهای بیمة سراسر جهان شرکت کنید، متوجه میشوید تنها کشورهایی که میتوانند خانههای خود را به وضعیت پیش از زلزله بازسازی کنند، آنهایی هستند که پولهای کلانی از بیمه در اختیار دارند. زیرا در غیر این صورت، اقتصاد تا سالها رنج خواهد برد. //مهمترین عامل، یارانههای دولت هستند؛ زیرا اگر مدیریت شرایط پس از وقوع بلایای طبیعی را به عهده مردم بگذارید، آنها تصمیمات محدودی خواهند گرفت؛ اما ارائة حق امتیاز ویژه مانند کاهش مالیات، به مردم انگیزه میدهد تا خود را بیمه کنند.//یکی از مشکلات صنعت بیمه، حداقل در شرق آسیا، این است که مردم به شرکتهای بیمه اعتماد نمیکنند.
ریسک نیوز/ آزاده محسنی: گفتوگو با پرفسور باتسورو در حاشیة همایش بینالمللی زلزلهشناسی در دانشگاه شهید بهشتی انجام شد. باتسورو مطالعات و تجربههای بسیاری در حوزة بیمة زلزله و سوانح طبیعی دارد.
پروفسور پائولو باتسورو، استاد طراحی سازمان در دانشگاه IUSS پاویا در ایتالیاست. او به مدت ۲۵ سال تجربة ارزیابی ریسک خسارات پولی ناشی از بلایای طبیعی را در اروپا و آمریکا دارد و در طول این دوره به مدت ۱۱ سال مدیر ریسک شرکت Air worldwide بود و به طراحی استراتژیهای مربوط به کاهش ریسک از طریق شرکتهای بیمه پرداخته است. او همچنین در بخش ارزیابی ریسک بلایای طبیعی منطقة اقیانوس آرام بانک جهانی فعال بود و تحقیقات زیادی را در زمینة زلزلههای مختلف چند شهر به چاپ رساند. وی از سال ۲۰۱۷ توسط نخستوزیر ایتالیا در کارگروه «بررسی نقشة احتمال لرزهنگاری ایتالیا و سونامی در ایتالیا» یا Review of the Italian ProbabilisticSeismic Hazard and Tsunami Maps دعوت شد و تاکنون بیش از ۱۵۰ تحقیق علمی در حوزة ارزیابی ریسک به چاپ رسانیده است.
گفتگوی بیمه داری نوین از با این استاد دانشگاه از پی می آید:
* لطفاً نظر خود را دربارة بیمة بلایای طبیعی بگویید.
به طور کلی، در حال حاضر، حق بیمهای که فرد برای بیمة مسکن میپردازد، به عمر و نوع ساختمان بستگی دارد؛ اما اگر ساختمان بازسازی شود، شرکتهای بیمه انگیزهای نخواهند داشت تا مبلغ حق بیمه را کاهش دهند. از طرفی، صاحبخانه نیز انگیزهای برای خرید محصولات بیمه ندارد. فعلاً شرکتهای بیمه ایجاد انگیزه نمیکنند؛ البته آنها میتوانند عملکرد بهتری در این زمینه داشته باشند و میزان ریسکها را کاهش دهند. به طور کلی، نقش بیمه در کاهش مخاطرات ناشی از بلایای طبیعی حیاتی است؛ اگر در رویدادهای بیمة سراسر جهان شرکت کنید، متوجه میشوید تنها کشورهایی که میتوانند خانههای خود را به وضعیت پیش از زلزله بازسازی کنند، آنهایی هستند که پولهای کلانی از بیمه در اختیار دارند. زیرا در غیر این صورت، اقتصاد تا سالها رنج خواهد برد. برای مثال، زلزلهای که لاکویلا در ایتالیا سال 2009 تجربه کرد شهر را ویران کرد و اکنون پس از 10 سال شهر همچنان ویران است. دولت مبلغی را میپردازد؛ اما این وجه برای شهروندان کافی نیست؛ اگر زیرساختها از بین رفته باشند و ساختمانهای صنعتی آسیب دیده باشند و افراد بیمه نداشته باشند، ساختمانها قابل بازسازی نخواهند بود. امروز شما اگر چیزی را برای یک سال تولید نکنید، فرد دیگری در چین یا جای دیگری آن را برای شما تولید میکند و شما نیز مشتری خود را از دست خواهید داد.
* به نظرتان چگونه میتوانیم بیمه را میان شهروندان ترویج دهیم؟ چه حق امتیازی را میتوان برای مردم قائل شد تا تبدیل به انگیزه شود؟
به نظر من مهمترین عامل، یارانههای دولت هستند؛ زیرا اگر مدیریت شرایط پس از وقوع بلایای طبیعی را به عهده مردم بگذارید، آنها تصمیمات محدودی خواهند گرفت؛ اما ارائة حق امتیاز ویژه مانند کاهش مالیات، به مردم انگیزه میدهد تا خود را بیمه کنند؛ اما اگر هیچگونه حق امتیازی برای آنها در نظر گرفته نشود، بیمه برایشان حکم مالیات جدید را خواهد داشت و دولت نیز از دید آنها نقشی بر عهده ندارد و دیگر به آنها رأی نمیدهند؛ بنابراین، بهتر است به طور مثال برای 10 سال آینده از کاهش نرخ مالیات و یارانههای دولتی بهرهمند شوند.
* کدام محصولات بیمه از جذابیت بیشتری برخوردارند و چگونه میتوان به شهروندان ثابت کرد که محصولات بیمه هزینة مخاطرات طبیعی را پوشش خواهند داد؟
به منظور اینکه شرکتهای بیمه مورد اعتماد مردم واقع شوند، حق امتیاز باید عادلانه ارائه شود؛ مثلاً آنها باید بدانند دلیل اینکه شرکتهای بیمه در شرایطی که ریسک بالایی وجود دارد مبلغ بیشتری را نیز پرداخت میکنند، این است که بودجه زیادی در آن بخش در اختیار دارند؛ بنابراین شما باید از مدل قوی و درستی در سیاستگذاریهای خود پیروی کنید.
* منظور شما این است که قیمتگذاری در صنعت بیمه باید بر مبنای ریسک باشد، هر قدر ریسک بالاتر باشد، هزینة بیشتری پوشش داده میشود. یکی از مشکلات مهمی که ما در ایران داریم این است که بیمههای ما مبتنی بر ریسک نیستند.
به عبارت دیگر شما باید برای خانهای که در تهران دارید، نسبت به خانة دیگرتان در یزد، مبلغ بیشتری پرداخت کنید. زلزلههای کمتری در یزد رخ داده است به همین دلیل باید مبلغ کمتری پرداخت کنید. به هر حال، برخی ساختمانها با ریسک بیشتری مواجهاند.
* چه مواردی را در بازار بیمة ایتالیا حول محور بلایای طبیعی و سیاستهای دولت در اینباره قابل ذکر میدانید؟
کشور ایتالیا در اتخاذ دقیق این سیاستها چندان موفق نیست. دولت ایتالیا به دلیل مسائل سیاسی، نه اقتصادی، در طول چند سال تصمیم گرفت حداقل تا حدی ساختمانها را پس از رخداد طبیعی بازسازی کند. این مدلِ چندان خوبی نیست. در طول ۵۰ سال گذشته، ایتالیا حدود ۵۰ میلیارد یورو در این زمینه هزینه کرد، به طوری که دولت در صورت وقوع بلایای طبیعی مبالغی را در اختیار مردم قرار میدهد؛ بنابراین قدرت نفوذ صنعت بیمه در این کشور بسیار اندک است. نفوذ بیمه برای خانههای مسکونی حدود ۲ درصد است که آن هم ممکن است به عنوان بخشی از بیمة آتشسوزی در نظر گرفته شود و اختلاف حق بیمه نیز محاسبه نمیشود و در تأسیسات صنعتی و تجاری ممکن است ۱۰ درصد باشد. زمانی که زلزله اتفاق میافتد، ضربة بزرگی وارد میشود و افراد بسیار زیادی بیمه نیستند.
* نظر شما دربارۀ صندوق بیمه چیست؟
صندوق بیمه در بخشهای مختلف جهان، مانند کشورهای حوزۀ کارائیب یا ترکیه نیز کاربرد دارد. هفتة گذشته در رویداد تیانسیآیپی ترکیه شرکت کردم و سخنرانی داشتم. این روش خوبی برای تأمین هزینههای زیاد است؛ اگر خانة شما نابود شود، شما قادر نخواهید بود که آن را از نو بسازید؛ اما اگر خانه شما آسیب ببیند، میتوانید آن را ترمیم کنید؛ بنابراین صندوق بیمه همة مشکلات را حل نمیکند بخشی از هزینهها را جبران میکند.
* به نظر شما کدام پارامتر مهمتر است، اینکه صندوق بیمه داشته باشید یا شرکتهای بیمه مبتنی بر دانش سیاستهای نوآورانه و خلاقانه یا تنها اجبار جواب میدهد؟
شرکتهای بیمه محصولات متفاوتی را میتوانند ارائه دهند؛ اما یکی از مشکلات صنعت بیمه، حداقل در شرق آسیا، این است که مردم به شرکتهای بیمه اعتماد نمیکنند. آنها اغلب این تصور را دارند که اگر برای مثال زلزلهای رخ دهد، شرکت بیمه هزینهای را تقبل نخواهد کرد و مشکلی حل نخواهد شد؛ بنابراین زمانی که محصولات بیمه شفافسازی نشوند، مردم به فرآیند جبران هزینهها از طرف شرکت بیمه اعتماد نخواهند کرد؛ بنابراین شرکت بیمه باید متعهد شود که اگر زلزله با بزرگی مشخصی رخ دهد، مبلغ معینی در اختیار شهروند قرار میگیرد.
* مانند بیمههای خرد بخش کشاورزی در کشور هند که ثابت کرد باید میان مردم و شرکتهای بیمه اعتماد شکل بگیرد و این خود ایجاد انگیزه میکند. این مورد در کنار قانون میتواند مردم را جذب کند.
آیا در ایران قانونگذاران صنعت بیمه فعالیت دارند؟
* بله، بیمة مرکزی در ایران رگولاتور است و بر اجرای قوانین و مقررات بیمهای نظارت میکند.
در مباحث بیمة زلزله بیشتر تمرکز بر منازل مسکونی است؛ ولی در کنار آن زیرساختها و مراکز دولتی و زیرساختهای شهری و شبکههای برق و مخابرات، مرکز صنعتی و تولیدی و خدماتی، جادهها و پلها و … قرار دارند که به این موارد دست کم در ظاهر کمتر اهمیت داده شده است. نقشههای راه بیمة زلزله و سوانح طبیعی چه جایگاهی برای این موارد قائل میشود؟
برای مثال در ایتالیا با مسئلة کمبود بیمه مواجهیم. زیرساختها به طور مستقیم بیمه نشدهاند و این مشکل بزرگی است؛ زیرا اگر زلزله رخ دهد و شما تنها منتظر دولت باشید تا مشکل را حل کند، سالها به طول خواهد انجامید تا شرایط بهبود یابد، زیرا در اینگونه شرایط شما به سرعت به پول نیاز دارید؛ اما دولت محلی، دولت فدرال یا دولت جهانی خود نیز باید بیمه شوند و محصولات مختلف بیمه را خریداری کنند؛ مثلاً اگر در مکزیک زلزلهای با بزرگی مشخصی در طول سه سال رخ دهد، دولت به سرعت ۵۰۰ میلیون دلار دریافت میکند تا هر کجا نیاز است هزینه کند؛ اگر شما پول نقد را در لحظه نداشته باشید، اقتصاد برای مدت زمان طولانی ضربه خواهد خورد و مشخص نیست که آیا میتواند خود را ترمیم کند یا نه. زلزلهای که در ایتالیا رخ داد صدمهای به بار آورد که دیگر لزومی برای بازسازی کارخانهها دیده نمیشود؛ زیرا اگر آنها را ترمیم کنید مشتری خود را از دست دادهاید. دیگر مشتری در فضاهای آسیبدیده وجود ندارد. بازسازی به مدت 6 ماه معقول است؛ اما نه 10 سال.
* آیا قوانینی در اروپا یا ایتالیا وجود دارد که شهروندان و دولت را وادار کند تا محصولات بیمه را خریداری کنند؟
در ایتالیا وجود ندارد؛ اما اگر در همین کشور یک لیتر گاز خریداری کنید، ۱۱ سنت آن را دولت برای مواقعی که زلزله رخ میدهد ذخیره میکند. هزینة هر لیتر گاز نیز در ایتالیا حدود یک یورو است؛ بنابراین این میزان از پولی که برای گاز پرداخت میشود به عنوان یارانههای دولتی در نظر گرفته میشود.
* صنعت بیمه در ایتالیا چه محصولاتی را برای زلزله ارائه میدهد؟
شرکتهای مختلفی در ایتالیا مانند جنرال وجود دارند و محصولاتی را برای بیمة زلزله ارائه میدهند؛ اما زیاد مشتاق به فروش نیستند. آنها محصول خود را دارند؛ اما از نفوذ کمی برخوردارند. مردم انگیزة زیادی ندارند و دولت آنها را مجبور به خرید محصولات بیمه نمیکند. این در حالی است که دولت باید انگیزة لازم را در آنها ایجاد کند. مردم میدانند که در صورت وقوع زلزله دولت به طور رایگان به آنها مبلغی را ارائه میدهد و دلیلی برای خرید محصولات بیمه نمیبینند.
* این دقیقاً مسئلهای است که در ایران داریم.
بله اگر دولت مبلغی را به صورت رایگان در اختیار ما میگذارد، چرا باید برای ۲۵ سال هزینة بیمه را پرداخت کنیم؟ که شاید زلزله بیاید؟ اگر زلزلهای رخ دهد، دولت پول آن را پرداخت میکند؛ بنابراین، دولت انگیزة مردم را میگیرد.
* آیا اطلاعاتی دربارۀ صندوق بیمه در فرانسه دارید که در صورت وقوع بلایای طبیعی، خسارات مسکن و خودرو شهروندان به طور کامل پوشش داده میشود؟
من دربارة فرانسه اطلاعات زیادی ندارم؛ اما به خوبی میدانم که به شرکتهای بیمه در رومانی حدود ۲۰ هزار دلار به عنوان بیمه پرداخت میشود و مانند صندوق بیمة ترکیه است. مبلغ اندکی ارائه میشود و کسری بودجه نیز وجود ندارد؛ بنابراین، برای توسعة نفوذ صنعت بیمه دولت باید دخالت کند به مردم یارانه بدهد و آنها را ترغیب کند از محصولات بیمه استفاده کنند.