زمان تغییرات بنیادین در بیمه‌های عمر فرارسیده / شیما آراء

طی دو دهة گذشته بیمه‌های زندگی در ایران با تغییرات بنیادی همراه بوده است. اوایل سال‌های 80 با معرفی محصول بیمه‌های عمر جامع (Universal Life) توسط یک شرکت بیمه خصوصی تحول بزرگی در ارائۀ محصول جدید در بازار بیمه ایران ایجاد شد و بعد از آن نیز سایر شرکت‌ها به ارائه محصولات مشابه اقدام کردند.

محصول عمر جامع که با نام‌های مختلفی در بازار بیمه ایران عرضه می‌شود، بیمه‌نامه‌ای مختلط (به شرط فوت و حیات) است که خریدار می‌تواند در کنار بهره‌مندی از مزایای پوشش‌های بیمه‌ای (پوشش فوت ـ امراض خاص ـ از کارافتادگی و معافیت) از بخش سرمایه‌گذاری این بیمه‌نامه نیز استفاده کند.

قراردادهای بیمه عمر مدرن، جانشینی برای قراردادهای بیمۀ سنتی هستند. این نوع بیمه‌نامه‌ها ترکیبی از بیمه و بازار سرمایه هستند و از این نظر که بر خلاف قراردادهای بیمۀ معمول که تنها مزایای بیمه­ای پرداخت می­شود، در این نوع قراردادها مزایای بیمه­ای و سرمایه­گذاری به صورت توأم پرداخت می‌شود، در این راستا بسیار مورد توجه هستند.

بخش اندوخته‌دار این نوع بیمه‌نامه‌ها از یک سو فرصت جذب نقدینگی بیشتر را برای شرکت‌های بیمه فراهم و از سوی دیگر تهدیدی است که شرکت‌های بیمه در صورت عدم مدیریت بهینه این نقدینگی و سرمایه‌گذاری مناسب در این مورد با بحران مواجه خواهند شد.

در حال حاضر حدود 15 درصد از حق بیمۀ تولیدی صنعت بیمه به بیمه‌های زندگی اختصاص دارد که با وجود افزایش این نسبت در سال‌های اخیر در مقایسه با سایر کشورها (حتی برخی از کشورهای در حال توسعه) درصد مطلوبی نیست.

مسئلۀ حائز اهمیت در توسعة بیمه‌های زندگی علاوه بر طراحی محصولات مبتنی بر نیاز مشتری، ایجاد ساز و کار مناسب فروش این بیمه‌نامه‌هاست. با توجه به ماهیت بعضاً پیچیدة بیمه‌نامه‌های طرح جامع، تربیت شبکه فروش متخصص و ایجاد انگیزه کافی برای عوامل فروش می‌تواند رمز موفقیت شرکت‌های بیمه در توسعه و افزایش سهم از بازار در این رشته باشد. همان‌طور که برخی شرکت‌ها به این امر واقف شده و با سرمایه‌گذاری در حوزة شبکه فروش به کسب سهم بزرگی در بازار بیمه‌های زندگی موفق شده‌اند.

با توجه به تشابه محصولات مشابه در بازار بیمه‌های عمر ایران (بیمه عمر جامع ـ بیمه عمر زمانی ـ بیمه تمام عمر ـ بیمه عمر مانده بدهکار و …) زمان آن رسیده است که تغییرات بنیادی و زیرساختی در تعریف و ارائة بیمه‌های زندگی ایجاد شود.

این تغییرات بنیادی از چند جنبه می‌تواند اتفاق بیفتد:

الف) ارائة محصولات جدید:

• ارائة محصولات جدید در حوزة بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری مانند بیمه‌نامه‌های یونیت لینک و …

تفاوت اصلی بیمه‌نامه‌هایی از نوع یونیت لینک با قراردادهای مشابه در این است که سرمایۀ بیمه ­گر و بیمه ­گذار به طور جداگانه سرمایه­ گذاری می­شود و امکان سرمایه‌گذاری در بازارهایی با ریسک و بازدهی بیشتر را فراهم می‌کند. شفافیت عملیات سرمایه‌گذاری نیز از مزایای دیگر این نوع بیمه‌نامه‌هاست.

• ارائۀ محصولات جدید مستمری

به نظر می‌رسد که وقت آن رسیده که شرکت‌های بیمه تجاری به عنوان مکمل‌های صندوق‌های بازنشستگی وارد بازار شوند.

• ارائۀ محصولات با خدمات مراقبت از سالمندان

پدیدۀ سالمندی و پیری جمعیت، در سطح دنیا در حال گسترش است و یکی از ابرچالش‌هایی که ایرانیان در آینده با آن روبه‌رو خواهند شد، پیری جمعیت هست، بر اساس گزارش‌های دوره‌ای ارائه شده توسط سازمان ملل در سال ۲۰۱۹ حدود ۶ درصد جمعیت ایران مسن (بالای ۶۵ سال) هستند که پیش‌بینی می‌شود این عدد تا سال ۲۰۵۰ به ۲۰ درصد برسد، بنابراین به ازای هر ۱۰۰ نفر در سن فعالیت اقتصادی در سال ۲۰۵۰، حدود ۳۸ نفر آدم مسن وجود خواهد داشت که نیازمند مراقبت، ارائه خدمات تأمین اجتماعی و … هستند.

در دهه­‌های آینده کشور ایران با افزایش درصد افراد مسن و کاهش نیروی کار مواجه خواهد شد. به این ترتیب، کاهش جمعیت فعال از نظر اقتصادی، باعث سخت­تر شدن تأمین امکانات، مصارف و هزینه‌های بیشتر و پس‌­انداز کمتر در جامعه خواهد شد که این عوامل، سرمایه‌گذاری عمومی و در نتیجه، رشد اقتصادی را کاهش می­‌دهند. متخصصان بر این باورند جامعه‌های پیر و سالخورده با کاهش جمعیت واقع در سن کار روبه‌رو می‌شوند به گونه‌ای که از یک طرف دولت‌ها با کاهش رشد اقتصادی مواجه شده و از سوی دیگر آنها ناچارند که هزینه‌های گزاف و جدیدی برای بیمه‌ها، خدمات و مراقبت از سالخوردگان بپردازند.

موفقیت اقتصادی به اندازه و کیفیت نیروی کار بستگی دارد؛ بنابراین شرکت‌های بیمه می‌توانند با پیش‌بینی این مسئله و ارائه محصولات متناسب سهم خود را در بازار این نوع بیمه‌نامه‌ها باز کنند.

ب) ارائه خدمات مناسب مبتنی بر تکنولوژی در بیمه‌های زندگی:

امروزه استفاده از تکنولوژی‌های جدید در تمامی ابعاد زندگی امری اجتناب‌ناپذیر است و صنعت بیمه و بیمه‌های زندگی نیز از این امر مستثنی نیستند. اطلاعات، داده‌ها و تکنولوژی و نوآوری مستقیماً این صنعت را به گونه‌ای تحت تأثیر قرار داده است که گذر از کسب و کار سنتی به کسب و کار دیجیتال هر روز با سرعت بیشتری اتفاق می‌افتد. برخی از مصادیق استفاده از فناوری‌های نوین که می‌تواند در خدمات بیمه‌های زندگی تغییر شگرفی ایجاد کنند؛ عبارت‌اند از:

• ارائۀ خدمات غیر حضوری
• استفاده از ابزار هوش مصنوعی و داده‌کاوی برای ارزیابی ریسک
• استفاده از ابزارهای اینترنت اشیا و تلماتیک، پهپادها، گجت‌های پوشیدنی و غیره برای ارزیابی ریسک، ویژه‌سازی ریسک برای هر مشتری و ارزیابی مکانیزه خسارت بدون نیاز به دخالت انسانی (که موجب کاهش خطا و کاهش برخی هزینه‌ها می‌شود.)
• ارائۀ محصولات نوین بیمه‌ای از جمله محصولات مبتنی بر نیاز و پارامتریک با استفاده از فناوری‌هایی نظیر زنجیره بلوکی و اپلیکیشن‌های تلفن همراه

به این منظور تأسیس شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد توسط شرکت‌های بیمه، دانشگاه‌ها و پارک‌های فناوری کشور و همچنین سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناوری صنعت بیمه، کمک به تسهیل مقررات در ارائه داده‌ها به شرکت‌های بیمه و نوآوران برای به کارگیری مزایای کلان‌داده‌ها، تکنیک‌های داده‌کاوی و همچنین ایجاد مقررات و تمهیدات لازم برای ارائۀ محصولات بیمه‌ای فناورانه مانند بیمه‌های تقاضامحور، کوتاه‌مدت یا بیمه‌های خرد توسط نوآوران و فناوران باید در دستور کار قرار گیرد.

ج) تغییر در سبک فروش بیمه‌نامه‌های عمر

همان‌طور که اشاره شد، ایجاد ساختار مناسب فروش و همچنین به کارگیری روش‌ها و بازارهای جدید در فروش بیمه‌نامه‌های عمر می‌تواند توسعۀ این رشته را به همراه داشته باشد.

در آخر نیز با توجه به آنچه بیان شد می‌توان نتیجه‌گیری کرد که در صورتی که صنعت بیمه منطبق با نیاز روز و تکنولوژی‌ها جدید در حوزه بیمه‌های زندگی حرکت نکند، نمی‌توان رشد قابل قبولی در این رشته را متصور بود.