کاهش سودآوری /کدام شرکت بیمه کفه زیان بازار را در سال 1400 سنگین کرد؟
بررسی مقایسهای عملکرد شرکتهای بیمه در سالی که گذشت
هر چند میانگین نسبت خسارت صنعت نسبت به سال قبل با رشد همراه شده اما تعداد شرکتهای با نسبت خسارت بالای 100 درصد از پنج شرکت در سال 1399 به دو شرکت در سال 1400 کاهش پیدا کرده است./جمع درآمد سرمایهگذاریها و سایر درآمدهای بیمهای شرکتها، در نه ماهه سال نخست 1400 نسبت به سال قبل در اغلب شرکتهای مورد بررسی با کاهش شدید مواجه بوده است./جمع سود خالص شرکتهای مورد بررسی در سال 1399 حدود 114 هزار میلیارد ریال بوده که این در حالی است که این رقم در سال 1400 به عدد 41 هزار میلیارد ریال کاهش یافته که حکایت از افت حدود 64 درصدی دارد.
به گزارش ریسک نیوز به نقل از بیمه داری نوین با گذشت چند ماه از آغاز سال 1401، کارنامه شرکتهای بیمهای به ویژه شرکتهای پذیرش و درج شده در بورس و فرابورس در سال 1400 منتشر شده و نمایی کلی از صنعت و همچنین عملکرد هر یک به دست آمده است. بر این اساس 24 شرکت فعال در این صنعت که سال مالی تمامی آنها پایان اسفند ماه است، عملکرد سالانه خود را در سایت کدال منتشر کردهاند. این گزارش بر آن است تا عملکرد شرکتهای فعال در صنعت بیمه در سال 1400 را بررسی کرده و آن را با عملکرد سال 1399 مقایسه کند. (به جهت عدم تطابق سال مالی و همچنین عدم ماهیت فعالیت، این گزارش عملکرد دو شرکت بیمه اتکایی امین و ایرانیان را در بر نمیگیرد.)
رشد 75 درصدی مانده دارایی ها
بر اساس آمارهای منتشرشده در سامانه کدال بورس، جمع مانده داراییهای شرکتهای مورد بررسی 1,488 هزار میلیارد ریال بوده که این عدد نسبت به پایان اسفند ماه سال 1399 با رشد حدود 75 درصدی همراه شده است. در این میان شرکت بیمه پاسارگاد با مانده دارایی حدود 221 هزار میلیارد ریال و یک پله صعود نسبت به پایان سال 1399، بیشترین مانده دارایی را در بین شرکتهای خصوصی بیمهای به خود اختصاص داده است. شرکتهای بیمه بزرگی همچون آسیا، البرز، دانا و کوثر از این جهت در رتبههای بعدی قرار دارند. شرکت بیمه تعاون نیز با رشد حدود 94 درصدی و بیمه حکمت با رشد 93 درصدی مانده داراییها، بیشترین نرخ رشد را در این زمینه داشتهاند. در سوی مقابل بیمه دی با کاهش 35 درصدی، تنها شرکتی بوده که مانده داراییهای آن در دوره مورد بررسی کاهش یافته است. بیمه دی پایان سال 1399 رتبه سوم را به لحاظ بیشترین مانده داراییها را به خود اختصاص داده بوده در پایان اسفند ماه سال 1400 به رتبه یازدهم در بین شرکتهای مورد بررسی تنزل کرده است.
وزن 33 درصدی سرمایه گذاری در سبد دارایی
اما آنچه از میزان کمی داراییهای یک شرکت به ویژه در صنعت بیمه مهمتر است، کیفیت داراییها یا به عبارتی ترکیب داراییهای آن است. بررسیها نشان میدهد سرمایهگذاریها (طبقات مختلف) به صورت میانگین با وزنی حدود 33 درصد بیشترین سهم از دارایی شرکتهای بیمه را به خود اختصاص دادهاند این در حالی است که وزن این قلم از داراییها در پایان سال 1399 در شرکتهای مورد بررسی 37 درصد بوده است. در نقطه مقابل سهم مطالبات از بیمهگذاران و نمایندگان حدود 25 درصد بوده که این عدد نسبت به اسفند ماه سال قبل با رشد 2 درصدی همراه شده این موضوع حکایت کاهش چابکی و پویایی سبد شرکتهای بیمه در سال 1400 دارد. سهم بیمهگران اتکایی از ذخایر فنی، داراییهای ثابت مشهود (مثل ساختمان)، سایر حسابهای دریافتنی و موجودی نقد نیز دیگر اقلام مهم داراییها در شرکتهای بیمهای را به خود اختصاص دادهاند.
مجموع درآمد حق بیمه
بر اساس صورتهای مالی منتشرشده، جمع درآمد حق بیمه شرکتهای مورد بررسی در سال 1400 رقمی معادل 571 هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به سال قبل از آن رشد حدود 37 درصدی داشته است. در بین شرکتهای مورد بررسی، به لحاظ درآمد ناخالص حق بیمه شرکت بیمه آسیا همچون اکثر سنوات پیشین، رتبه نخست را در اختیار دارد. در این ردهبندی بیمه دانا رتبه دوم خود را حفظ کرده است. اما بیمه دی با یک پله صعود نسبت به نه ماهه نخست سال قبل رتبه سوم را از آن خود کرده است. شرکتهای بیمه البرز، پارسیان، کوثر و معلم نیز در ردههای بعدی جای دارند. دو شرکت بیمه زندگی باران و خاورمیانه نیز کمترین میزان از درآمد حق بیمه ناخالص را در میان شرکتهای بیمه را داشتهاند. با این حال، شرکت بیمه زندگی خاورمیانه (بدون در نظر گرفتن عملکرد بیمه باران به دلیل تازه تأسیس بودن) با 502 درصد رتبه نخست را به لحاظ نرخ رشد درآمد حق بیمه ناخالص در میان شرکتهای گروه داشته است. شرکت بیمه حافظ با نرخ رشد 82 درصدی در رتبه بعدی قرار دارد. افزایش 10 درصدی درآمد حق بیمه ناخالص در شرکت بیمه دی نیز از پایین نرخ رشد در این حوزه را برای شرکت در بین شرکتهای بیمهای رقم زده است.
نسبت خسارت
به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات مربوط به محاسبه ضریب خسارت، برای انجام مقایسه عملکرد شرکتها در حوزه بیمهگری از نسبت خسارت استفاده شده است. نسبت خسارت (خسارت پرداختی ناخالص نسبت به درآمد حق بیمه ناخالص) یکی از اصلیترین معیارهای ارزیابی شرکتهای بیمه به شمار میرود که نشان میدهد این شرکتها چه میزان از درآمد حق بیمه خود طی یک دوره را به عنوان خسارت پرداخت کردهاند. بر اساس اعلام بیمه مرکزی این عدد در سال 1400 برای کل صنعت بیمه رقم 56.4 درصد بوده است. آمارها نشان میدهد شرکت بیمه دانا با نسبت خسارت حدود 127 درصد، بیمه زندگی باران 103 درصد و بیمه دی با 99 درصد ضعیفترین عملکرد را در بین شرکتهای بیمه خصوصی در سال 1400 داشتهاند. در سوی مقابل نیز سه شرکت بیمه زندگی آرمان، حافظ و ملت بهترین عملکرد را در مقایسه با سایر شرکتها از این نظر داشتهاند. هر چند میانگین نسبت خسارت صنعت نسبت به سال قبل با رشد همراه شده اما تعداد شرکتهای با نسبت خسارت بالای 100 درصد از پنج شرکت در سال 1399 به دو شرکت در سال 1400 کاهش پیدا کرده است.
کاهش سرمایه گذاری
با تغییرات انجامشده در صورتهای مالی شرکتهای بیمه، فعالیتهای مربوط به سرمایهگذاریها نیز در زمره عملیات اصلی شرکت به شمار میرود. این در حالی است که تا پیش از این درآمدها و هزینههای این بخش خارج از عملیات بیمهای شرکت منعکس میشد. درآمد سرمایهگذاریها نیز به صورت عمده از دو محل سود ناشی از فروش آنها و یا سودهای دوره (سود سپرده یا سود تقسیمی سهام شرکتهای سرمایهپذیر) حاصل میشود. در کنار این قلم درآمدی شرکتهای بیمهای ممکن است که درآمدهای بیمهای دیگری نیز داشته باشند که عمدتاً مبلغ آنها بسیار ناچیز است. در سال 1400، شرکت بیمه پاسارگاد با کسب درآمد بیش از 27.9 هزار میلیارد ریالی با فاصله قابل توجه نسبت به دیگر شرکتها، پیشتاز بوده است. نکته قابل توجه در این زمینه آنکه جمع درآمد سرمایهگذاریها و سایر درآمدهای بیمهای شرکتها، در نه ماهه سال نخست 1400 نسبت به سال قبل در اغلب شرکتهای مورد بررسی با کاهش شدید مواجه بوده است. (جمع این رقم درآمدی در بین شرکتهای مورد بررسی در سال 1399 رقمی حدود 135 هزار میلیارد ریال بوده که این عدد در سال 1400 به عدد 118 هزار میلیارد ریال رسیده که این کاهش عمدتاً به دلیل کاهش درآمد فروش سهام بوده است.)
سایر هزینهها
سایر هزینههای بیمهای نیز عمدتاً اقلامی چون هزینه سهم مشارکت در منافع، تغییرات سایر ذخایر فنی، هزینه سهم صندوق تأمین خسارتهای بدنی، وزارت بهداشت و نیروی انتظامی و همچنین کارمزد پرداختی به نمایندگان و کارگزاران را در برمیگیرد که بخش قابل توجهی از این هزینهها به میزان درآمد حق بیمه شرکتها وابسته است. در این بخش شرکتهای بیمه آسیا، دانا و پاسارگاد بیشترین هزینه را در سال 1400 داشتهاند.
برای مقایسة عملکرد شرکتها در حوزه بیمهگری، از معیار حاشیه سود عملیات بیمهای استفاده شده است. در این زمینه نیز شرکت بیمه پاسارگاد سرآمد گروه بوده است. این در حالی است که عملیات بیمهای در شرکتهای بیمه دانا، میهن و سرمد منفی بوده است. نکتة قابل توجه در بررسی شرکتها از این منظر آنکه عملکرد بیمهای اکثر شرکتها در سال 1400 نسبت به سال قبل تا حد قابل توجهی کاهش داشته است. (اطلاعات مربوط حاشیه سود عملیاتی شرکت بیمه باران به دلیل انحراف سنگین از میانگین در سال 1399، در نمودار منعکس نشده است.)
هزینههای عمومی و اداری
در کنار امور مربوط به بیمهگری و سرمایهگذاری که دو حوزه مهم در صنعت بیمه به شمار میروند شرکتهای بیمه همچون شرکتهای فعال در دیگر صنایع هزینههایی تحت عنوان عمومی، اداری و پرسنلی دارند که نوسانات در این هزینهها عمدتاً به هنر مدیریت مدیر شرکت مربوط میشود. برای تعدیل رقم این هزینه نسبت به اندازه متفاوت شرکتها، این عدد عمدتاً به صورت درصدی از درآمد اصلی شرکت (در صنعت بیمه نسبت به درآمد حق بیمه ناخالص) سنجیده میشود. مقایسه شرکتهای صنعت بیمه در سال 1400 نشان میدهد بیمه آرمان حدود 27 درصد از درآمد حق بیمه ناخالص خود را صرف هزینههای عمومی و اداری کرده که هم در مقایسه با صنعت بیمه و هم در مقایسه با دیگر صنایع رقمی بسیار بالا محسوب میشود. در سوی مقابل هزینههای عمومی و اداری بیمه دی نسبت به درآمد حق بیمه این شرکت بسیار پایین بوده است. میانگین این نسبت در شرکتها مورد بررسی، در سال 1399 حدود 16 درصد بوده این در حالی است که این عدد در سال 1400 به 14 درصد رسیده است. (اطلاعات مربوط به این نسبت در شرکت بیمه باران به دلیل انحراف سنگین از میانگین در سال 1399، در نمودار منعکس نشده است.)
مجموع عملکرد
مجموع عملکرد شرکتهای بیمه در حوزه عملیات بیمهای و سرمایهگذاری با لحاظ کردن هزینههای عمومی و اداری و سایر درآمدها و هزینههای عملیاتی و غیر عملیاتی به سود یا زیان خالص منجر میشود. همچون سال 99، شرکت بیمه پارسادگاد در سال 1400 با ثبت سود خالص بیش از 31.2 هزار میلیارد ریالی، سودآورترین شرکت بیمهای بوده است. در این زمینه شرکتهای بیمه البرز، کوثر و آسیا در ردههای بعد قرار گرفتهاند. تغییر از زیاندهی به سوددهی در دو شرکت بیمه حافظ و آرمان، تغییر از سوددهی به زیاندهی در شرکتهای بیمه دانا، سینا و سرمد و تداوم زیاندهی شرکت میهن از جمله مهمترین نکات در بررسی سود و زیان خالص شرکتها در دوره یاد شده است. در یک نگاه کلی، جمع سود خالص شرکتهای مورد بررسی در سال 1399 حدود 114 هزار میلیارد ریال بوده که این در حالی است که این رقم در سال 1400 به عدد 41 هزار میلیارد ریال کاهش یافته که حکایت از افت حدود 64 درصدی دارد. هر چند زیان سنگین بیمه دانا یکی از علل سقوط این سوددهی است؛ اما بررسیها نشان میدهد که کاهش سودآوری در اغلب شرکتهای بیمهای اتفاق افتاده است. سود خالص شرکتهای مورد بررسی به صورت میانگین نسبت به مدت مشابه سال قبل با افت حدود 37 درصدی همراه شده است. به لحاظ تعداد از بین 24 شرکت مورد بررسی، تعداد شرکتهای زیانده در سال 1400 چهار شرکت بوده این در حالی است که این تعداد در سال 1399 تنها دو شرکت بوده است.
جمع بندی
با توجه به اینکه اندازه شرکتها با یکدیگر متفاوت است برای مقایسه عملکرد سودآوری آنها به جای مقایسه مبلغ ریالی سود خالص بهتر است حاشیه سود خالص آنها را با یکدیگر مقایسه کنیم. آمارها نشان میدهد حاشیه سود خالص شرکتهای مورد بررسی به صورت میانگین 8 درصد بوده که نسبت به حاشیه سود خالص حدود 24 درصدی سال 99 افت قابل توجه توجه را نشان میدهد. در سال 1400، شرکت بیمه پاسارگاد با ثبت حاشیه سود خالص حدود 110 درصدی با اختلاف فراوان، بهینهترین عملکرد را نسبت به درآمد حق بیمه خود داشته است. در سوی مقابل شرکتهای بیمه دانا، میهن و سرمد به ترتیب بیشترین حاشیه سود منفی سنگین در سال 1400 به ثبت رساندهاند.
نسبت بازده داراییها نیز دیگر معیار مقایسهای میان شرکتهای همگروه است که با تعدیل اندازه شرکتها، نتایج به نسبت قابل اتکایی در اختیار قرار میدهد. این نسبت در هر شرکت از تقسیم سود خالص بر میانگین مانده داراییهای آن شرکت در سال مورد بررسی به دست میآید. بر اساس این معیار نیز شرکت بیمه پاسارگاد با بازدهی دارایی 17.3 درصد بهترین عملکرد را داشتهاند. شرکتهای بیمه دانا با منفی 30 درصد و بیمه میهن با منفی 26 درصد ضعیفترین عملکرد را از نظر نرخ بازدهی داراییها در بین شرکتهای مورد بررسی داشتهاند. نکتة قابل ذکر در این بخش اینکه بازدهی دارایی میانگین صنعت مثبت نیم درصد بوده که در مقایسه با بازده دارایی بسیاری از صنایع بسیار پایین است. این موضوع حکایت از غیر مولد بودن بخش عمدهای از دارایی شرکتهای بیمه دارد.
سود و زیان انباشته نمایی کلی از وضعیت شرکت و میزان سودآوری و زیانآوری آن طی طول عمر آن را نشان میدهد. بررسیها حاکی از آن است که مجموع سود انباشته شرکتهای مورد بررسی در پایان اسفند ماه سال 1400 رقمی معادل 42.3 هزار میلیارد ریال بوده که این عدد نسبت به اسفند ماه سال قبل از آن با کاهش حدود 57 درصدی مواجه شدهاست. دلیل اصلی کاهش این رقم زیان سنگین بیمه دانا و همچنین تقسیم سود در مجامع و افزایش سرمایه از محل سود انباشته شرکتها بوده است.
از بین 24 شرکت مورد بررسی، در پایان اسفند ماه سال 1400، تعداد 7 شرکت زیان انباشته داشتهاند این در حالی است که تعداد شرکتهای با زیان انباشته در پایان اسفند ماه سال 1399، تعداد 5 شرکت بوده است. بررسیهای جزئیتر نشان میدهد طی سال 1400 دو شرکت بیمه سرمد و بیمه سینا به جمع شرکتهای با زیان انباشته اضافه شدهاند.
در این بین شرکت بیمه پاسارگاد با سود انباشته معادل 28.7 هزار میلیارد ریالی در رتبه نخست قرار دارد. شرکتهای بیمه آسیا و البرز نیز در ردههای دوم و سوم قرار گرفتهاند. در سوی مقابل شرکت بیمه دانا با زیان انباشته حدود 286 هزار میلیارد ریالی با اختلاف بسیار زیاد بیشترین زیان انباشته را در بین شرکتهای بیمهای خصوصی دارد. سه شرکت بیمه آرمان، حافظ و رازی موفق شدهاند زیان انباشته خود را کاهش دهند.
هر چند در گزارشهای بعدی به بررسی اجمالی شرکتها به صورت جداگانه میپردازیم؛ اما آنچه از عملکرد شرکتها دیده میشود، صنعت بیمه در سال 1400 شاهد تحولات قابل توجهی بود که برای بسیاری شرکتها ناخوشایند بود. کاهش سودآوری بسیاری از شرکتها گواهی عینی بر این مدعاست. بررسی جزئیات بیشتر بیشتر نشان از آن دارد که در سال 1399 اغلب شرکتها بیمه موفق شدند با لطف رونق در بورس بخشی از داراییهای خود را واگذار کرده و از محل فروش آنها سود شناسایی کنند. این در حالی است که در سال 1400 عدم شناسایی چنین سودی، موجبات کاهش سوددهی در اغلب شرکتها را فراهم ساخت. موضوع دیگری که میتواند این موضوع را تشدید کند حجم بالای مطالبات شرکتهای بیمه است که در عمل دست مدیران بیمهای را برای انجام سرمایهگذاری بسته است. بنابراین بسیاری از کارشناسان ماههای پیش رو را ماههای بسیار سختی برای صنعت بیمه پیشبینی میکنند.
در شمارههای بعدی وضعیت هر شرکت و دلایل رشد یا افت اقلام درآمدی و هزینهها در سال 1400 به تفکیک و تفصیل مورد بررسی قرار خواهد گرفت.