مصائب پیاده سازی یونیت لینک در صنعت بیمه ایران / ما زنده به آنیم که آرام نگیریم(بخش اول)
اولین میزگرد تخصصی صنعت بیمه در خصوص یونیت لینک ها رابطی میان بورس و بیمه
یاری: یونیت‌لینک‌ها شاخص‌هایی دارند و بر اساس آن شاخص‌ها مخاطب را نسبت به آینده تضمین می‌کنند. مضاف بر این ریسک مرگ و میر از جهتی به مباحث بیمهای مربوط است؛ بنابراین یونیت‌لینک‌ها می‌توانند محصول جذابی برای جامعة ایرانی باشند و در تزم این نتیجه را ثابت کردم./تشت زر:در حال حاضر اینکه مشتری خود انتخاب کند که سرمایه‌اش در کدام بازار سرمایهگذاری شود و ریسک آن را هم بپذیرد مقدور نیست و با شرایطی که بر جامعه حاکم است فروش بیمه‌نامة عمر بسیار دشوار است. اینکه بگوییم 10 درصد بعد از پنج سال سود می‌دهیم در بازار تورمی حال حاضر اصلاً پذیرا ندارد./آرا:مزیتی که بیمههای یونیت‌لینک دارند این است که ارتباطی که شرکت بیمه ایجاد می‌کند به مشتری امکان می‌دهد تا پول‌های خرد خود را سرمایهگذاری کند؛ یعنی میتواند عدد کمتری از یک یونیت را خریداری کند و آن را داشته باشد./مهرعلیزاده:بعضاً بسیاری از پول‌ها به دلیل عدم پوشش تورم به سمت بیمههای زندگی سوق داده نمی‌شود؛ در صورتی که اگر بازدهی صندوق‌ها متناظر با تورم باشد پول‌های بیشتری صرف خرید بیمههای عمر میشود./درواری:محصولاتی که بخواهند حفظ ارزش سرمایۀ مشتریان را برعهده بگیرند در حال حاضر با چالش‌های زیادی مواجه هستند.
به گزارش ریسک نیوز به نقل از بیمه داری نوین یونیت‌لینک‌ها مصداق نسبتا کامل این بیت صائب تبریزی است که «ما زنده به آنیم که آرام نگیریم؛ موجیم که آسودگی ما عدم ماست» و یونیت لینک ها زنده به نوسان هستند اگر نوسان نباشد آنها هم ممکن است نباشند. این مبحث یکی از حلقه های اتصال بین بیمه و بورس هستند. دو بازار مالی که همواره قادرند از فرصت های هم استفاده ببرند. یکی از این فرصت های درقالب محصول – رشته بونیت لینک است. بخصوص در کشوری که بازار سهامش فراز و فرود بسیار دارد طبیعتا محمل خوبی برای توسعه یونیت لینک ها ست. نمونه این حوزه در کشورهای مختلف دنیا دیده می شود. میزگرد «یونیت لینک ها ، چالش ها وفرصت ها» را در قالب سه محور بررسی کرده این؛ محور اول به حلقه اتصال است و روی تعاریف متمرکز شده ایم. در محور دوم ریسک‌ها این محصول بررسی شده و در انتها نیز پیشنهاهای خوبی برای توسعه این بازار ارائه شده است.
اعضای میزگرد را خشایار تشت زر؛ اکچوئر رسمی بیمه، حمید یاری؛ اقتصاددان، شیما آرا؛ معاون فنی بیمه های زندگی بیمه سامان، لیدا مهرعلیزاده؛ مدیر اقتصادی و سرمایه گذاری بیمه دی و سروناز درواری؛ مدیر بیمه های زندگی و اکچوئری بیمه باران تشکیل داده اند.
* آقای یاری با توجه به سابقه ای که در خصوص مطالعات درباره یونیت لینک دارید لطفاً ارائه یک تاریخچه مختصر از موضوع، درباره تعاریف و مفاهیم کلیدی این رشته بیشتر توضیح دهید
یاری: خیلی خوشحالم که خدمت شما و دوستان هستم. اولین نفری که در ایران بحث یونیت‌لینک‌ها را مطرح کرد من بودم که در سال 90 در رساله دکترایم آن را مورد تحلیل قرار دادم. من همیشه یک دغدغه در بحث‌های بیمهای داشتم و آن اینکه چرا بیمه عمر در ایران نسبت به ثالث اینقدر عقب مانده است؛ البته بحث‌های دیگر نیز همین شرایط را داشتند؛ ولی تفاوت بیمه عمر بسیار بیشتر بود؛ در حالی که مدل سرمایهگذاری ایرانی‌ها مدل حرفه‌ای‌تری‌ست؛ یعنی اگر در دنیا مردم کار می‌کنند بسیار راحت جایی پس‌انداز می‌کنند و دغدغه‌ای ندارند در ایران در هر جمع خانوادگی صحبت از این است که پول‌مان را دلار بخریم یا زمین بخریم یا ملک بخریم و شرایط دیگر و این نشان می‌دهد که این دغدغه هست و شاید به دلیل تورم و مباحث دیگر این مباحث ایجاد می‌شوند.
این فکر از آن زمان وارد ذهن من شد و سعی کردم کل دنیا را جست‌وجو کنم که آیا چنین شرایط یا مقوله‌ای در دنیا وجود دارد و از این بحث به یونیت‌لینک‌ها رسیدم که در نقاط مختلف دنیا مدل‌های متفاوتی دارند. یکی از دلایلی که در جست‌جو‌های‌مان در مورد یونیت‌لینک‌ها اطلاعات زیادی به دست نمی‌آوریم به این دلیل است که در کشورهای مختلف با مدل‌های متفاوتی شناخته می‌شوند؛ مثلاً در کانادا مطرح است که تقریباً همین مدل کار می‌کند. در کشورهای انگلستان و کشورهای تابعه مثل استرالیا یک شبیه هم ایجاد شد یا هند که زمانی مستعمره انگلستان بود.
این دغدغه باعث شد تا تز دکترایم را به یونیت‌لینک‌ها و مدل‌های آن اختصاص دادم و از دو استاد راهنما یکی دکتر همتی و دیگری دکتر غدیرمهدوی راهنمایی گرفتم. همایشی هم در مورد ابزارهای جدید مالی برگزار شد. آقای ضرابیه نیز دبیر این همایش بودند و به این موضوع علاقه‌مند شدند. خوشحالم که بیمه سامان به عنوان اولین شرکت بیمه این مدل را شکل داد.
آنچه در آن زمان در ذهن داشتم این بود که چرا بیمه عمر در ایران به شکل گسترده نیست و اکثر پاسخ‌ها به این دلیل بود که نرخ تورم بالاست و مردم ترجیح می‌دهند پول خود را به سایر دارایی‌ها اختصاص دهند. یونیت‌لینک‌ها شاخص‌هایی دارند و بر اساس آن شاخص‌ها مخاطب را نسبت به آینده تضمین می‌کنند. مضاف بر این ریسک مرگ و میر از جهتی به مباحث بیمهای مربوط است؛ بنابراین یونیت‌لینک‌ها می‌توانند محصول جذابی برای جامعة ایرانی باشند و در تزم این نتیجه را ثابت کردم.
* همان‌طور که بیان کردید طبق پژوهش‌های شما بحث تورم مانع خرید بیمه عمر میشود آیا یونیت‌لینک‌ها می‌توانند این تورم را پوشش دهند؟ پژوهش‌ها در این رابطه چه می‌گویند؟
یاری: مخاطب به جای دریافت ریال بعد از 30 سال یا بعد از موعد مقرر میتواند یکی از شاخص‌ها را انتخاب کند و بر اساس آن دریافت داشته باشد؛ از جمله شاخص‌ها می‌توان به شاخص صنایع مختلف بورس یا شاخص اصلی سهام یا شاخصی بر اساس ملک و … نام برد هر کدام از این شاخص‌ها قابل استفاده هستند.
* آقای تشت‌زر شما اکچوئر هستید؛ در کنار توضیحات درباره ادبیات موضوع، از زاویه یک اکچوئر به مسئله بپردازید
تشت‌زر: قبل از پرداختن به بحث یونیت‌لینک‌ها یک قدم به عقب بازمی‌گردم و سراغ سرمایه‌گذاری‌ها می‌روم. دانش‌های مختلف هر کدام یک متغیر مرکزی دارند؛ مثلاً متغیر مرکزی در زیست‌شناسی بقا و در جامعه‌شناسی و نهادها، قدرت است. در سرمایهگذاری و بازارهای مالی و اقتصادی نیز «نرخ بهره» متغیر مرکزی محسوب میشود. با نرخ بهره به عنوان تک شاخص می‌توان نتایج جالبی به دست آورد و مثلاً تاریخ را تحلیل کرد. در جنگ جهانی دوم نرخ بهره و تورم کشورهای داخل در جنگ بسیار بالا بود؛ همچنین کشورهای باثباتی مثل ژاپن پایین‌ترین نرخ بهره را دارند. نرخ بهره سنگ بنای مباحث مربوط به سرمایهگذاری است و شرکت‌های بیمه باید دربارة سرمایه‌گذاری‌شان برنامه‌ریزی کنند. همه می‌دانیم در قدیم واحد سرمایهگذاری شرکت‌های بیمه به اندازة امروز تخصصی نبود؛ ولی هنوز هم فاصله‌شان با شرکت‌هایی که به صورت ویژه کار سرمایهگذاری می‌کنند، بسیار زیاد است. شرکت‌های بیمه به ویژه شرکت‌های بیمهای که بیمه عمر می‌فروشند و ذخایر بالا دارند به واحدهای تخصصی سرمایهگذاری نیاز دارند. در سال‌های 92 و 93 بین بازار بورس و بیمه اتصال معناداری وجود نداشت.
امروزه میبینیم که شرکت بیمه سامان وارد این مبحث شده است و بیمه باران و کاریزما در حال ورود به این موضوع هستند.
چرا وارد بحث نرخ بهره و سرمایهگذاری شدم؛ چون ما در یک شرایط تورمی زندگی می‌کنیم و اگر تاریخچة نرخ بهره‌های فنی بیمه را مرور کنیم متوجه میشویم که اصولاً محاسبات حرفه‌ای در اینجا نداشته ایم؛ مثلاً طبق آیین‌نامه، مبنا و نحوة محاسبة نرخ سود فنی 16،13،10 درصد برای من روشن نیست. بانک‌ها در گذشته نرخ پنج ساله ارائه می‌کردند؛ اما امروز ارائة این نرخ یک ساله شده است. نرخ بهره فنی قبل از انقلاب شش درصد بود و به هشت درصد تبدیل شد و امروز به 16،13،10 تبدیل شده است و در واقع مسیر طولانی‌ای طی کرده است؛ ولی با همة این حرف‌ها فاصله‌اش با آنچه در بازار اتفاق می‌افتد بسیار زیاد است؛ به ویژه در شرایطی که امروز با آن مواجهیم؛ نکتة دیگر اینکه شرکت‌های بیمه اصولاً به جز چند شرکتی که بیان کردم نرخ سرمایهگذاری مشتری را تضمین می‌کنند و به جز بیمه سامان که از قدیم چهار سبد سرمایهگذاری داشت تضمین بقیة شرکت‌ها بر طبق آیین‌نامه مشخص است و انتخاب نرخ و نحوه سرمایهگذاری را به مشتری ارائه نمی‌کنند و در نهایت مبلغ مشارکت استخراج می‌کنند.
* یعنی مشتری اصولاً نمی‌دانست پول او در کدام نقاط سرمایهگذاری میشود؟
تشت‌زر: بله درست است. یکی از دوستان محصولات مستمری در خارج از کشور می‌فروشد و همان‌طور که می‌دانید مستمری‌ها از نظر سرمایهگذاری دو نوع‌اند؛ ثابت و متغیر. در مستمریهای متغیر شما امکان انتخاب سبد سرمایهگذاری دارید؛ مثلاً آقای دکتر یاری که در بازار بورس حضور دارد، میتواند به عنوان مشاور سرمایهگذاری شرکت بگوید: پیشنهاد می‌کنم که این مقدار از سرمایه‌تان را در بخش خودرو و این مقدار از سرمایه‌تان را در بخش پتروشیمی و … سرمایهگذاری کنید و در این شرایط حدس می‌زنم که این مقدار سود دریافت کنید. اگر این را نخواهید سبدهای دیگری دارم؛ یکی کانی‌ها و دیگری پتروشیمی‌ها. اگر نه سبد دیگری دارم.
نکتة جالب اینکه بیمه‌نامه‌ای دریافت کردم که 150 صفحه از آن به انواع سبدهای سرمایهگذاری اختصاص داشت و جالب اینکه هزینة سربار هر کدام از آنها متفاوت از یکدیگر بود. بعضی از آنها گران‌تر از بعضی دیگر بودند. ما در مستمری‌ها به طور خاص آیین‌نامه‌ای نداریم؛ البته آیین‌نامة عمر داریم اما با وجود یک تبصره، دست ما برای این موضوع بسته است. در بیمه عمر نیز تا چند سال اخیر این اتفاق در حوزه سرمایهگذاری نیفتاده بود که خوشبختانه یونیت‌لینک‌ها قسمتی از این فقدان را مرتفع کرده است. ما امکان ابداع انواع محصولات را در متصل به شاخص و سهام در اختیار داریم؛ به نظرم این یک پتانسیل و بازار بسیار بکر و خوبی برای شرکت‌های بیمه است در صورتی که هم قوانین پشتیبانی کنند و هم از فناوری استفاده شود؛ مثلاً امروز این امکان وجود دارد که برای مشتری‌های‌مان زیرحساب ایجاد کنیم. در حالی که امروز در این مسیر قرار داریم با مشکلاتی در حوزه محاسبات نیز روبه‌رو هستیم. در هر حال اگر این اتفاق رخ دهد اتفاق بسیار خجسته‌ای است؛ البته به دو شرط یکی اینکه واحدهای سرمایهگذاری شرکت‌های بیمه تخصصی‌تر از آنچه امروز هستند، بشوند. در دنیا اصولاً بیمه‌ها به طور تخصصی سرمایهگذاری می‌کنند. اصولاً ریسک‌های بیمههای زندگی را به سه دستة ریسک مالی، ریسک عملیاتی و ریسک بیمهای تقسیم می‌کنیم و در ریسک مالی داشتن برنامه جدی اهمیت بسیاری دارد و شرکت‌های بیمه باید در این بخش فعالیت بیشتری داشته باشند. شرط دوم اینکه مشتری باید با این قضیه آشنا شود و البته نکتة دیگر اینکه قوانین از این موضوع پشتیبانی کند.
در حال حاضر اینکه مشتری خود انتخاب کند که سرمایه‌اش در کدام بازار سرمایهگذاری شود و ریسک آن را هم بپذیرد مقدور نیست و با شرایطی که بر جامعه حاکم است فروش بیمه‌نامة عمر بسیار دشوار است. اینکه بگوییم 10 درصد بعد از پنج سال سود می‌دهیم در بازار تورمی حال حاضر اصلاً پذیرا ندارد؛ چون در این حالت سرمایه به شدت کوچک میشود.
* خانم آراء شرکت بیمه سامان در بحث یونیت‌لینک‌ها پیشروست؛ بنابراین لطفاً به مطالعات‌تان بپردازید که چه چیزهایی را بیشتر مدنظر قرار دادید تا به این نقطه برسیم که این اتصال چقدر میتواند بین بیمه و بورس و بیمه زندگی و نهایتاً حفظ ذخایر به صورت قوی شکل بگیرد؟
آراء: بسیار خوشحالم که در جمع شما بزرگواران حضور دارم؛ اگر اجازه دهید به تاریخچه‌ای در مورد آنچه در بیمه سامان اتفاق افتاد، اشاره کنم. در دهة 80 یک شرکت بیمه خصوصی بحث یونیورسال لایف‌ها را مطرح کرد و به سرعت این محصول در سایر شرکت‌ها نیز با تغییرات اندکی طراحی و ارائه شد و با توسعة شبکه فروش، استقبال خوبی به نسبت بیمه‌نامه‌های عمر سنتی از این طرح صورت گرفت؛ وقتی بیمه سامان شروع به فروش این نوع بیمه‌نامه‌ها کرد اعتقادمان بر این بود که نرخ تضمین بالا میتواند هم برای ما و هم برای مشتری مطلوب نباشد. از این جهت که ما به عنوان شرکت بیمه آزادی عمل نداریم تا در بازارهای به نسبت پرریسک که میتواند بهره و سود خوبی برای مشتری داشته باشد سرمایهگذاری کنیم، از طرف دیگر ممکن است بعد از چند سال به سود 10 درصد اکتفا و تلاشی برای ارائة سود بهتر به مشتری نکنیم. بنابراین به صورت مجازی چند صندوق سرمایهگذاری با تضمین‌های مختلف ایجاد کردیم که یکی از تضمین‌ها حداکثری بود که در آیین‌نامه مجاز بود و بقیه نرخ‌های تضمین کمتر بود که اتفاقا با توجه به نرخ مشارکت مناسب صندوق‌ها و عملکرد سرمایهگذاری، استقبال خوبی از سمت بازار از این سبدها صورت گرفت.
در این میان با چالشی مواجه شدیم که تصور می‌کنم این چالش متعلق به کل صنعت بیمه است و آن اینکه کسی که این بیمه‌نامه را خریداری می‌کند در مورد جزئیات سرمایهگذاری آن هیچ اطلاعی ندارد و نرخ مشارکت صرفاً درصدی است که شرکت آخر سال و بعد از مجمع آن را اطلاع‌رسانی می‌کند و بیمه‌گذار اطلاع زیادی از جزئیات آن ندارد. این عدم شفافیت میتواند در بلندمدت برای مشتری ابهام ایجاد کند که آیا بیمهای که خریداری کرده‌ام مناسب است و اگر در مقایسه با بازارهای مالی دیگر پولم را جای دیگری سرمایهگذاری می‌کردم بازدهی بهتری نداشتم؟ شرکت بیمه با پول من چه کار می‌کند؟ و هزاران سؤال دیگر. تمام این مسائل باعث شد تا به فکر طراحی بیمه‌نامه‌های یونیت‌لینک برویم؛ ما ابزار سرمایهگذاری آن را که صندوق رشد بود و درسال 92 تأسیس شده بود را در اختیار داشتیم و بیمه‌نامه‌ای طراحی کردیم که قسمت سرمایه‌گذاری‌اش به صندوق رشد سامان و متصل و محاسبات برمبنای یونیت بود.
با وجود چالش‌های موجود طرح‌نامه را نوشتیم و محاسبات را انجام دادیم و موفق به اخذ مجوز از بیمه مرکزی شدیم و بعد از فراهم کردن زیرساخت نرم‌افزاری طرح را وارد بازار کردیم با وجود اینکه این طرح همزمان با رکود بورس وارد بازار شد؛ استقبال نسبتاً خوبی از آن صورت گرفت.
* اتفاقات بورس در سال 1400 برای شما به فرصت تبدیل شد یا به تهدید؟
آراء: در این محصول به دلیل دغدغه‌های نهاد قانون‌گذار که کاملاً به‌جاست درصد بسیار کمی تضمین می‌دهیم تا اصل پول حفظ شود؛ بنابراین اگر کسی قصد خرید این محصول را داشته باشد و مقایسة کوچکی بین این محصول و یونیت صندوق کند متوجه میشود که حداقل در این محصول ارزش پول‌اش حفظ میشود و بیمه سامان آن را تضمین می‌کند.
مزیتی که بیمههای یونیت‌لینک دارند این است که ارتباطی که شرکت بیمه ایجاد می‌کند به مشتری امکان می‌دهد تا پول‌های خرد خود را سرمایهگذاری کند؛ یعنی میتواند عدد کمتری از یک یونیت را خریداری کند و آن را داشته باشد؛ ولی این فرصت در بورس فراهم نیست؛ یعنی در طول زمان اندوخته‌ای را که برای او بر مبنای یونیت‌ها تشکیل میشود با خود صندوق مقایسه کنیم متوجه میشویم که یونیت‌ها در طول زمان برای مشتری بهتر هستند؛ چون مشتری میتواند پول‌های خرد خود را وارد و از آنها استفاده کند.
چند نکته دیگر نیز وجود دارد؛ اول اینکه برای کسانی که تخصص سرمایهگذاری در سهام را ندارند شرکت‌های بیمه در این‌گونه محصولات نقش مشاور مالی آنها را ایفا می‌کنند و قطعاً این شرکت باید واحد سرمایهگذاری متخصص در این زمینه داشته باشد تا به مردم اطمینان دهد که قادر است پول آنها را در بازار سرمایه و بورس به صورت مناسبی سرمایهگذاری کند و بازدهی بهتری برای آنها بسازد. دوم اینکه با طراحی محصولات متنوع مبتنی بر بازارهای سرمایه‌ای گوناگون و مدیریت صحیح سبد پرتفوی بیمه‌گذار به شخص این اطمینان را می‌دهند که در طول زمان می‌توانند به بازدهی خوبی برسند. سوم اینکه وقت گذر از بیمه‌نامه‌های سنتی عمر است و اگر بیمه‌ها قصد دارند در این بازار فعالیت‌شان تداوم داشته باشد باید محصولات جذاب‌تری ارائه دهند.
* خانم مهرعلیزاده بیمه دی هم در این زمینه مطالعاتی داشته است لطفاً به مطالعات‌تان و زیست‌بومی که قرار است یونیت‌لینک‌ها در آن تنفس کنند و به فروش بروند و در واقع بیمه‌گذار احساس کند که قصد دارد ریسک کمتری بپذیرد تا اندوخته‌اش بهتر حفظ شود اشاره کنید.
مهرعلیزاده: با تشکر از شما بابت دعوت من به این میزگرد، می‌خواستم در ابتدا صحبت‌هایم را با بیان چند شاخص در صنعت بیمه آغاز کنم، حق بیمه صادره بازار بیمه در سال 1400 بالغ بر 115 هزار میلیارد تومان است که از این میزان 15 درصد به بیمههای زندگی اختصاص یافته است. ضریب نفوذ بیمه بر اساس این آمار2.5 درصد اعلام شده، این در حالی است که ضریب نفوذ بیمه در دنیا 7.5 درصد است که 46 الی 47 درصد آن مربوط به بیمههای زندگی است. همان‌طور که دوستان بیان کردند بخش عمدة عدم توازن و همچنین عدم استقبال از بیمههای عمر به این واسطه است که در کشور ما مردم بازدهی سرمایهگذاری منابع عمرشان را پایین‌تر از بازدهی سایر بازارهای سرمایه می‌بینند و احساس می‌کنند بازدهی صنعت بیمه، جوابگوی پوشش تورم نیست و ارزش پول‌شان کاهش می‌یابد.
در این راستا شرکت بیمه دی نیز وارد این حوزه شد و در سال 97 صندوق سرمایهگذاری درآمد ثابت تحت عنوان «گنجینه الماس بیمه دی» را تأسیس کرد و به صورت مجازی لینک بیمه‌نامه‌ها به صندوق مذکور را انجام داد و این موضوع ادامه‌دار بود تا اینکه اخیراً محصولی تولید کردیم با نام «عمر بهادار» که مستقیماً به یونیت‌های صادره صندوق‌های سرمایهگذاری لینک شده است.
یکی از دغدغه‌های بیمهگذاران در مورد بیمه‌نامه‌های عمر و سرمایهگذاری عدم شفافیت است که سؤالات گوناگونی به ذهن‌شان می‌رسد مبنی بر اینکه شرکت بیمه با پول آنها چه می‌کند؟ آیا پول‌ها صرف پرداخت خسارت میشود یا صرف خرید دارایی‌های بلندمدت؟ به عنوان مثال بعضی از شرکت‌ها اقدام به خرید ملک کردند و در بازخرید بیمههای عمر با مشکل مواجه شدند و به تعهدات‌شان دیر عمل کردند. این موارد از جمله ریسک‌هایی هستند که ما قصد داریم با ارائة محصولات جدید آنها را پوشش دهیم.
امروز شرکت بیمه دی دو صندوق با ماهیت سهامی و درآمد ثابت دارد و بیمه‌گذار عمر میتواند یکی از این دو صندوق و یا حتی ترکیبی از آنها را انتخاب کند. به طوری که با توجه به ریسک‌پذیری خود حین پر کردن فرم پیشنهاد بیمه‌نامه، مشخص کند که تمایل دارد چند درصد در هر کدام از دو صندوق سرمایهگذاری کند؛ به عنوان مثال بیمه‌گذار میتواند 10 درصد در صندوق درآمد ثابت و 90 درصد در صندوق سهامی باشد؛ حتی میتواند در ادامه و طی سال درصد ترکیب سرمایهگذاری خود را تغییر دهد. این بستر جذابیت این محصول را افزایش داده است که در این صورت با توجه به اینکه مشتری حق انتخاب دارد، می‌توانیم جامعه‌ای از بیمهگذاران با قدرت ریسک‌پذیری متفاوتی را جذب کنیم.
همان‌طور که بیان کردم بعضاً بسیاری از پول‌ها به دلیل عدم پوشش تورم به سمت بیمههای زندگی سوق داده نمی‌شود؛ در صورتی که اگر بازدهی صندوق‌ها متناظر با تورم باشد پول‌های بیشتری صرف خرید بیمههای عمر میشود چرا که بیمه‌گذار این اختیار را دارد که در بیمه‌نامة خود ذی‌نفع را شخصاً مشخص کند؛ بنابراین بر اساس قوانین مربوط به ارث و میراث، تقسیم پول و سرمایه فرد بین کسانی که تمایل ندارد صورت نخواهد گرفت؛ به همین دلیل این بیمه‌نامه‌ها میتواند برای بسیاری از بیمهگذاران جذاب باشد؛ البته نباید فراموش کنیم که ماهیت بیمههای عمر و زندگی در دنیا عمدتاً بر پوشش خطرات فوت و جرح و از کارافتادگی متمرکز است و بخش سرمایهگذاری آن محصول جانبی آن محسوب میشود؛ ولی در سال‌های اخیر در کشور ما به دلیل بالا بودن تورم بخش سرمایهگذاری آن پررنگ شده است.
* از چه زمانی این کار را انجام می‌دهید؟
مهرعلیزاده: شرکت بیمه دی در حال حاضر مجوز این محصول را از بیمه مرکزی دریافت کرده است. با توجه به اینکه یونیت‌های صندوق‌های مربوطه را به عنوان پشتوانه بیمه‌نامه‌ها خریداری کرده‌ایم؛ بنابراین ظرف چند روز آینده محصول شرکت با عنوان بیمههای عمر بهادار در بازار عرضه خواهد شد.
* محصول شما چه تفاوتی با سایر محصولات مشابه دارد؟
مهرعلیزاده: مشتریان ما در محصول بیمه دی حق انتخاب درصد ترکیب سرمایهگذاری را دارند و این امکان را ایجاد می‌کند که وقتی بازار با تلاطم روبه‌رو میشود، در صورت لینک بودن منابع به صندوق‌های سهامی، بیمه‌گذار چاره‌ای جز ابطال بیمه‌نامه‌اش برای مدیریت منابع‌اش ندارد، در حالی که در این بیمه‌نامه به جای ابطال بیمه‌نامه به راحتی وارد سامانه میشود و ترکیب سرمایه‌اش را به سمت صندوق با درآمد ثابت تغییر داده و به سمت سرمایهگذاری کم ریسک متمایل میشود و به این ترتیب دغدغه‌اش مرتفع میشود.
دیگر اینکه مشتری‌های ما در همان ابتدا دقیقاً متوجه می‌شوند که چه صندوقی را خریداری می‌کنند؛ در واقع مشخصات کامل صندوق‌ها با جزئیات کامل مشخص است با توجه به عدم وجود محدودیت در این محصول، اضافه کردن صندوق‌های مختلف، در حال بررسی است به طوری که درصدد هستیم صندوق‌های طلا و شاید مسکن را به عنوان سایر گزینه‌های انتخابی برای بیمه‌گذار، به این محصول لینک کنیم.
همان‌طور که مستحضرید بسته به شرایط اقتصادی و سیاسی کشور بازدهی بخش‌های مختلف سرمایهگذاری اعم از طلا، بورس، درآمد ثابت یا مسکن متفاوت بوده و ما باید بستر سرمایهگذاری در هر یک از ابزارهای مالی را به بیمهگذاران برای پوشش بخشی از تورم جامعه یا اخذ بازدهی متناسب با ریسک پذیرفته شده را به مشتریان خود فراهم آوریم. به طوری که از ابتدای سال، طلا و دلار تا کنون 30 درصد رشد داشته؛ ولی بازار سرمایه فقط 11 درصد بازدهی داشته است که با تنوع‌بخشی در پرتفوی سرمایهگذاری در محصولات بیمههای عمر، بیمهگذاران را از بازدهی کلیه ابزارهای مالی منتفع می‌کنیم.
موضوع بعدی که در واقع اجحاف در حق بیمهگذاران عمر است عدم پرداخت سود مشارکت از سوی شرکت‌های بیمهای به بیمه‌گذارانی است که قصد دارند قبل از قطعی شدن سود مشارکت سال مالی گذشته، بیمه‌نامه‌شان را به هر دلیلی ابطال کنند که در این صورت سود مشارکت به آنها تعلق نمی‌گیرد؛ چرا که در پایان سال مالی، بیمه‌گذار آن شرکت بیمه نبوده‌اند. این در حالی است که در این محصول جدید شرکت بیمه دی که «عمر بهادار» نام دارد سود مشارکت در منافع به صورت روزانه با احتساب NAV (خالص ارزش روز دارایی) در سامانه برای بیمهگذاران ما قابل رؤیت است که در صورت تمایل به ابطال بیمه‌نامه در هر مقطعی از سال، سود مشارکت بر منافع بر اساس خالص ارزش روز دارایی، محاسبه و پرداخت میشود که این امر کمک می‌کند تا جذابیت بیمههای عمر افزایش یابد.
* بنابراین محدود به بازار سهام نیست؟
مهرعلیزاده: در حال حاضر محصول عمر بهادار بیمه دی به دو صندوق سهامی و با درآمد ثابت لینک است؛ ولی همان‌طور که عرض کردم تلاش می‌کنیم طلا و شاید مسکن را نیز به صندوق‌های فوق بیفزاییم و محدودیتی در این‌باره نداریم؛ حتی قصد داریم به PRXها متصل کنیم تا مشتری خود انتخاب کند که پولش در چه صنایعی سرمایهگذاری شود.
طی مطالعاتی که داشتیم بیمه‌نامه‌های عمر و سرمایهگذاری کشور ما متناظر با بیمههای عمر (Universal life) کشورهای پیشرفته نیست؛ به طوری که در کشورهای پیشرفته بیمه‌نامه عمر و سرمایهگذاری طی دو نوع قرارداد به مشتریان ارائه میشود؛ یک قرارداد که شامل پوشش بیمهای و یک قرارداد بخش سرمایهگذاری است و فرد میتواند بخش سرمایهگذاری خود را در بازارهای مشتقه بفروشد؛ ولی پوشش‌های بیمههای عمر خود را نگه دارد؛ در حالی که بیمه‌نامه‌ای به این معنا در ایران وجود ندارد؛ ولی با همه این محدودیت‌ها آغاز خوبی داشتیم و با اینکه در تحریم‌ها هستیم و نمی‌توانیم بسیاری از ریسک‌ها را به سایر کشورها منتقل کنیم در این شرایط شرکت‌هایی که در حوزة بیمههای زندگی فعالیت بیشتری می‌کنند موفق‌تر هستند؛ برای اینکه این پول هوشمند را وارد بازار بیمه کشور کنیم باید محصولات بیمههای عمر جذابی طراحی کنیم؛ چرا که سود 16 درصد برای کسی جذابیت ندارد و این اقدامات میتواند به پوشش بخشی از تورم کمک کنند.
آخرین نکته اینکه از منظر آیین‌نامة سرمایهگذاری شورای عالی بیمه است درست است که آیین‌نامه سرمایهگذاری از شماره 60 به 97 تغییراتی داشت و منابع ذخایر فنی از ذخایر ریاضی تفکیک شده است و یک سری بهبودهایی حاصل شده ولی باز هم این آیین‌نامه انعطاف لازم را ندارد. به عنوان مثال سرمایهگذاری در صندوق‌های بادرآمد ثابت با توجه به اینکه دارای حد نصاب‌هایی برای سرمایهگذاری در بخش سپرده بانکی و بورسی و اوراق دارند و دارای متولی و حسابرس هستند و زیرنظر سازمان بورس فعالیت می‌کنند و بازدهی مناسب‌تر از سپرده بانکی را نصیب بیمه‌گذار می‌کنند و همچنین به نظر می‌رسد که ریسکی را متوجه بیمه‌شدگان نمی‌کند؛ ولی با وجود این سرمایهگذاری بیش از حد نصاب شرکت‌های بیمهای در این صندوق‌ها مورد نقد بیمه مرکزی قرار می‌گیرد.
* خانم درواری لطفاً به تجربة بیمه باران در این زمینه اشاره کنید. بیمه باران تلاش کرده قسمت بورسی فعالیت‌های خود را پر رنگ‌تر کند. به طور کلی به عمق مطالعات‌تان و نتایج حاصل از آن و زیست‌بوم بیمهای که قرار است باران در ایران برای خود شکل دهد اشاره کنید.
درواری: خوشحالم در جمعی حضور دارم که به دانشم اضافه می‌کند. بیمه باران به صورت تخصصی در بیمههای زندگی وارد صنعت بیمه کشور شد. در زمان تأسیس شرکت بیمه باران و طراحی محصولات بیمه زندگی، توجه به نیاز مردم به حفظ ارزش پول و میل به سرمایهگذاری به واسطۀ محصولات بیمهای تا جای ممکن مد نظر قرار گرفت. جای خالی محصول برطرف کنندۀ این نیاز در صنعت بیمه کاملاً مشهود بود. نارضایتی و گله‌مندی شبکۀ فروش و بیمهگذاران بیمههای زندگی از صنعت بیمه در مورد عدم شفافیت عملکرد در بخش سرمایهگذاری، عدم توزیع سود مشارکت، عدم تنوع محصولات بیمهای و … که در سال‌های گذشته وجود داشت نیز نکتۀ بسیار حائز اهمیتی بود.
با توجه به دانش و تخصص سرمایه گذاری که در بخش سهامداران این شرکت بود سراغ محصولی رفتیم که وزنة سرمایهگذاری سنگین‌تری را در قالب یک محصول بیمهای داشته باشد؛ بنابراین نیاز داشتیم تا یک گام از محصولات موجود در سبد محصولات بیمه زندگی فراتر رویم؛ بنابراین سراغ بیمه به شرط حیات رفتیم که تا آن زمان کمتر مورد اهمیت صنعت بیمه بود؛ ولی با سبک و سیاق جدید و با نیاز روز بیمه‌گذار در بیمه‌نامه‌های به شرط حیات با بیمهگذاران و دسته‌ای از مشتریان مواجهیم که یا بیمه‌نامة خطر فوت‌شان از جای دیگری تأمین است یا اساساً پوشش خطر فوت مورد نیازشان نیست، دانش سرمایهگذاری خیلی بالایی ندارند و از طرفی چندان هم ریسک‌پذیری بالایی ندارند؛ اما علاقه دارند این پول را در جایی سرمایهگذاری کنند که بازده نسبتاً مطلوب اما قطعی را با ریسک معقولی برایشان ایجاد کند. به این ترتیب این محصول در گام نخست در قالب محصول به شرط حیات طراحی شد؛ اما با بیمه عمر به شرط حیات برای برخی از این مشتریان احتمالاً با نقاط ضعفی مواجه بود؛ مثل اینکه اگر بیمه‌شده در این بین فوت کند چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا پول او باید عودت داده شود؟ به این ترتیب به این محصول پوششی با عنوان امکان برگشت حق بیمه در صورت فوت بیمه‌شده اضافه کردیم و محصول به صورت تکامل یافتهتری وارد بازار شد. پس از عرضه این بیمه‌نامه‌ها به بازار به دنبال آن بودیم که چگونه بازده حاصل از سرمایهگذاری را برای مشتریان عادلانه، شفاف و قابل درک تشریح و توزیع کنیم؟
آیا به بیمه‌گذاری که در ابتدای سال مالی به ما پیوسته است در مقایسه با با بیمه‌گذاری که در انتهای سال وارد این سرمایهگذاری شده باید به روش رایج موجود، بازده یکسان را بدهیم؟ در حالی که در نیمه اول و ماه‌های ابتدایی سال بازدهی بازار به مراتب بالاتر و بهتر کسب کردیم در انتهای سال به طور مثال هیچ بازده مازادی بر نرخ بهره فنی حاصل نشده است؟
تصمیم بر آن شد مقاطع اعلام و اعمال سود مشارکت را کوچک‌تر از بازه سالانه کنیم؛ چون معتقد بودیم کسی که از ابتدای سال همراه ماست و سرمایه وی میتواند در فرصت‌هایی متفاوت سرمایهگذاری شود باید بازده متفاوتی دریافت کند و بیمه‌گذارانی که در نیمه دوم سال به ما پیوستند بنا به شرایط سرمایهگذاری همان بازه، بازده متفاوتی را دریافت کنند.
ما توزیع سود مشارکت را به بازه‌های کوچک‌تر تقسیم کردیم که چالش‌های خود را داشت و هنوز هم به دلیل نگرشی که به بیمههای زندگی و نحوة توزیع سود وجود دارد با این چالش‌ها مواجهیم؛ زمانی که نیاز به محصولات جدید در بازار ایجاد میشود و شرکت‌هایی همچون بیمه سامان به‌رغم داشتن پرتفوی موجود اقدام به ارائه محصولات جدید می‌کنند به این نتیجه می‌رسیم که لاجرم بازبینی برخی از آییننامههای موجود نیاز است.
* به دلیل کمبود آییننامههای مرتبط به این شکل است؟
درواری: بله درست است. من فکر می‌کنم علاوه بر نرخ بهره که همکاران به درستی اشاره کردند به بازنگری برخی از آیین‌نامه ها نیاز داریم که در حال حاضر در برخی موارد در قالب اخذ مجوز از نهاد ناظر عمل می‌کنیم؛ محصولاتی که بخواهند حفظ ارزش سرمایۀ مشتریان را برعهده بگیرند در حال حاضر با چالش‌های زیادی مواجه هستند.
* آقای دکتر یاری شما می‌توانید فراتر از شرکت‌های بیمه به این موضوع بپردازید. در دور اول به تلاش شرکت‌های بیمه کلیت محصول که هدفش کاهش ریسک سرمایهگذاری در قالب عمر است برای مشتری پرداختیم و این دور قصد داریم به ریسک‌هایی که شرکت‌های بیمه می‌پذیرند اشاره کنیم.به عبارت دیگر دور اول میزگرد به ریسک‌های مرتبط با بیمه‌گذار پرداختیم این دور به ریسک‌های بیمه‌گری خواهیم پرداخت.
یاری: دوستان در نقاطی به ریسک‌ها اشاره کردند؛ اما من کمی فراتر می‌روم و اقتصادی‌تر می‌بینم. ریسک‌هایی که در فضای یونیت‌لینک‌ها وجود دارد در دنیا هم مطرح هستند؛ مثلاً هنوز در بحث قیمت‌گذاری یونیت‌لینک‌ها در کل دنیا بحث وجود دارد؛ چون بر اساس آپشن و بر اساس آن شرایط پیش می‌رفت. در آپشن پرایسینگ که از مدل‌های قیمت‌گذاری استفاده می‌کنید بیشتر مدل قیمت‌گذاری‌ها بازه‌های زمانی کوتاه است. در آپشن بازه‌ها معمولاً دو الی سه ساله هستند؛ در حالی که وقتی وارد بازارهای بیمه می‌شوید می‌خواهید فضایی برای 30 سال در نظر بگیرید و این ریسکی است که هنوز برای یونیت‌لینک‌ها در دنیا مطرح است؛ چون نرخ‌های بهره تغییر می‌کنند. ما باید ترم‌های جدید را ببینیم واقعیت اینکه من چند سال گذشته را مطالعه نکردم تا از مدل‌ها اطلاع داشته باشم.
نکتة دیگر اینکه در دنیا معمولاً حساب شرکت‌ها جداست؛ مثلاً شرکت بیمه باران به صورت تخصصی در حوزة زندگی فعالیت می‌کند؛ ولی شرکت‌های دیگر مختلط هستند؛ بنابراین معمولا در دنیا حساب‌ها را جدا می‌کنند. وقتی حساب‌ها تفکیک می‌شوند به نوعی ریسک‌ها تفکیک می‌شوند. نهادهای نظارتی معمولاً به دلیل اینکه حامی سهامدار خرد، حامی بیمه‌گذار و حامی سرمایه‌گذار خرد هستند مقابل شرکت‌ها می‌ایستند و سعی می‌کنند آنها را مدیریت کنند؛ چون اگر مدیریت نباشد در آینده با دردسرهای خاصی مواجه می‌شوند؛ مثلاً بحران 2008 ناشی از باگ‌هایی است که در نهادهای نظارتی رخ داد.
فردی که به سمت محصول ریسکی حرکت می‌کند خود از این موضوع آگاه است؛ وقتی در بازار سرمایه به شما می‌گویند شما می‌توانید فیکس‌اینکام یا صندوق‌های سهامی یا صندوق‌های مختلط بگیرید کاملاً مشخص است وقتی ریسک کمتری داشته باشم فیکس اینکام می‌گیرم و اگر قصد داشته باشم سود بالایی بگیرم که در مقابل ممکن است زیان بالایی هم داشته باشد به سمت صندوق‌های سهامی می‌روم و اگر قصد داشته باشم ریسک بالایی کنم وارد بازارهایی می‌شوم که اهرم‌های بالایی داشته باشند و من را بالا ببرند یا زمین بزنند.
دوستان به برخی ریسک‌ها اشاره کردند؛ مثلاً قسمتی از ریسک‌ها به آیین‌نامة 97، 1/97 بازمی‌گردد که مباحثی که در آنها مطرح میشود، نمی‌تواند بیمه‌نامة جدید را پوشش دهد.
نکتة دیگر اینکه این بیمه‌نامه کجا میتواند موفق باشد؟ بیمه‌نامه وقتی میتواند موفق باشد که بر اساس قانون اعداد بزرگ بیشتر بفروشد تا موفق باشد؛ اگر کم بفروشد، موفق نخواهد بود؛ اگر قرار است با 100 بیمه‌نامه فعالیت کند ریسک به سمت شرکت بیمه می‌آید و شرکت بیمه را دچار لطماتی می‌کند؛ قبل از انقلاب، بیمه‌نامه‌ای داشتیم که بر اساس مسکن شروع به کار کرد چنین چیزی در آن زمان در هیچ کجای دنیا مطرح نبود؛ یعنی در ایران هم چنین شرایطی وجود داشت؛ اما وقتی موفق نشود با ریسک بزرگی مواجه میشود و نمی‌تواند پیش‌بینی‌های لازم را کند؛ بنابراین شکست می‌خورد و ممکن است با لطماتی مواجه شود.
امروز چند شرکت وارد این حوزه شده‌اند و کار را آغاز کرده‌اند و اگر این حوزه لطمه بخورد مجدداً به نقطة صفر بازمی‌گردیم و دوباره وزیر در همایش بیمه و توسعه بیان می‌کند که چرا بیمه‌نامه عمر آنقدر کم است؟ یکی از دلایل آن همین موضوع است. شما باید این قدرت را داشته باشید و این ریسک را بکنید حداقل آیین‌نامه را تغییر نمی‌دهید برای این بیمه‌نامه آیین‌نامة جداگانه‌ای ایجاد کنید. آیین‌نامه 97 میتواند به ریسک‌های مختلط و ریسک‌های عادی اختصاص یابد. بیمه مرکزی آیین‌نامة مشخصی ایجاد کرده است؛ ولی همه جای دنیا بخش‌نامه‌ها تغییر می‌کنند؛ متأسفانه نهاد ناظر در ایران به جای پیشروتر بودن از صنعت بیمه، عقب‌مانده‌تر از آن عمل می‌کند. این محصول به نوعی بین نهاد ناظرِ بورس و بیمه و یک محصول مشترک است.
* آیا نشست مشترکی با آنها برگزار کرده‌اید؟
یاری: در دوره‌ای چنین فضایی را در پژوهشکده در سال 98 فراهم کردیم؛ ولی متأسفانه پیش نرفت.
* از بیمه مرکزی چه کسانی حضور داشتند؟
یاری: آقای امراللهی و آقای افتخاری و … پژوهشکدة بیمه نمایندة بیمه مرکزی بود و قرار بر این شد که کار پژوهشی انجام دهد و داکیومتی ایجاد کند و این سند را به عنوان یک سند (Document) پشتیبان دانشی به بیمه مرکزی ارائه دهد. من چند جلسه شرکت کردم ولی دیگر برگزار نشد.
* آقای یاری به بحث تفکیک حساب‌ها اشاره کردید که بحث مهمی محسوب میشود. شرکت‌های جنرال بیان می‌کنند که حساب‌های‌شان را تفکیک کرده‌اند؛ ولی صراحتاً از آقای خسروشاهی شنیدم که این تفکیک واقعی نیست. حال شرکت‌های مختلطی که هنوز بحث تفکیک حساب‌ها را به طور کامل انجام نداده‌اند و وارد این حوزه می‌شوند چه مشکلاتی برایشان ایجاد میشود؟
یاری: 100 درصد برایشان چالش ایجاد می‌کند؛ چون مشخص نمی‌شود که برای چه کاری چه ریسکی ایجاد میشود؛ مثلاً در مجموعه‌ای که محصولات مختلف تولید می‌کند حسابرسی ویژه انجام می‌دهیم و متوجه می‌شوید که برخی محصولات سال‌هاست زیان‌ده هستند. معمولاً شرکت‌ها معتقدند که برخی محصولات را برای ویترین خود ایجاد می‌کنند تا محصولات دیگرشان را به فروش برسانند؛ متأسفانه شرکت‌های بیمه چنین وضعیتی دارند و این نگاه کاملاً سنتی است و ریسک‌هایی دارد که به شرکت‌های بیمه منتقل میشود. حتماً نیاز نیست که نهاد ناظر حساب‌ها را تفکیک کند.
این محصول که یک محصول ریسکی است اگر بر اساس حساب‌های جدا جلو برود و بر آن اساس، آیین‌نامه‌هایش دیده شود، به نوعی پررنگ میشود و می‌توان آن را تبلیغ کرد و با تبلیغات افراد مختلف به سمت آن می‌آیند. این محصول چند سالی است وارد بازار شده است و شرکت‌های مختلف از جمله سامان آن را ارائه کرده‌اند؛ اما خیلی در میان مردم شناخته‌شده نیست. این محصول مزیتی دارد که خانم آراء به آن اشاره کردند و آن اینکه بیمه‌گذاری که قصد دارد از بازار سرمایه سهام خریداری کند و با ریسک‌های مختلف مواجه شود، میتواند از طریق این محصول هم از مزیت بازار سهام استفاده کند و هم از مزیت بازار بیمه استفاده کند تا اگر اتفاقی افتاد وضعیت خود را حفظ کند.
بیمه مرکزی چند سالی است که در مورد بیمههای نوین کارهای مثبتی انجام داده است؛ ولی در مورد زیرساخت‌های این محصول اقداماتی انجام نداده است و میتواند در مورد این نوع بیمه‌نامه آیین‌نامة جدیدی بنویسد. بیمه مرکزی نمی‌تواند آیین‌نامة قبلی را از دست بدهد؛ چون این آیین‌نامه با تغییرات بسیار به این حد رسیده است و نمی‌تواند به دلیل یک بیمه‌نامة جدید آیین‌نامة خود را تغییر دهد؛ ولی میتواند آیین‌نامة تخصصی‌تری برای این بیمه‌نامه تدوین کند و شرکت‌های بیمه را ملزم کند تا حساب این آیین‌نامه را جدا از بیمه‌نامه‌های دیگر خود داشته باشند و این شرایط را نشان دهند؛ وقتی این شرایط اتفاق بیفتد مطمئناً با فروش بالاتری که شرکت‌های بیمه می‌توانند داشته باشند، میتواند این ریسک را کاور کند.