فاصله ۱۰۲‌درصدی شاخص هم‏‏‏‏‏‌وزن با کف آبان سال‌گذشته

علی عبدالمحمدی: بورس تهران در حالی هفته معاملاتی منتهی به چهارشنبه (۵مهر سال‌جاری) را به اتمام رساند که بررسی اعداد و ارقام مرتبط با بازار سهام گویای این نکته است که بورس تهران در جدال با کم‌‌‌‌‌‌ریسک‌ترین کلاس‌‌‌‌‌‌های دارایی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری (اوراق‌بهادار بادرآمد ثابت مانند سپرده بانکی، اسناد خزانه، اوراق دولتی و صندوق‌های بادرآمد ثابت) نیز قافیه را به سختی واگذار کرده‌است. بازدهی شاخص‌کل بورس تهران تا پایان روز معاملاتی چهارشنبه هفته گذشته، تقریبا ۷‌درصد بوده‌است. اگر اوراق‌بهادار با درآمد ثابت به‌صورت ماهانه ۲‌درصد بازدهی را برای صاحبان خود به ارمغان آورده‌باشند، می‌توان گفت که بدون مرکب‌‌‌‌‌‌کردن سود کسب‌‌‌‌‌‌شده در این کلاس‌‌‌‌‌‌های دارایی، بازدهی اکتسابی ساده در این اوراق تا پایان شهریور سال‌جاری ۱۲‌درصد بوده‌ که روایتگر این نتیجه است که بورس تهران (به‌عنوان یک بازار پرریسک) در جدال با اوراق بدون‌ریسک، شکست سختی را متحمل شده‌است.

جاماندگی بورس از کم‌‌‌‌‌‌ریسک‌ها

سرمایه‌گذاران با توجه به ذائقه سرمایه‌گذاری خود راهی بازارهای دارایی مختلف می‌شوند. اگر سرمایه‌گذاران دارای روحیه ریسک‌‌‌‌‌‌پذیری باشند، روانه بازارهای پرریسکی مانند بازار سهام می‌شوند. اگر سرمایه‌گذاران خاصیت ریسک‌گریزی داشته باشند، اوراق بادرآمد ثابت مانند سپرده‌‌‌‌‌‌های بانکی، اوراق دولتی، اوراق مشارکت، واحدهای صندوق‌های بادرآمد ثابت و اسناد خزانه را به‌عنوان مأمن سرمایه خود انتخاب می‌کنند. وقتی سرمایه‌گذاری در بازاری مثل بازار سهام سرمایه‌گذاری می‌کند، ریسک زیادی متوجه سرمایه وی می‌شود و طبیعتا با توجه به میزان بالای این ریسک، فرد توقع کسب بازده بالاتری نسبت به سایر بازارهای دارایی و به‌خصوص بازار اوراق بادرآمد ثابت را دارد. لازم به ذکر است که بازار اوراق بادرآمد ثابت مناسب افراد ریسک‌‌‌‌‌‌گریز است و هیچ ریسکی در این اوراق متوجه سرمایه افراد نیست.

حال در مقام واقعیت و پس از گذشت ۶ ماه از سال‌جاری، اعداد و ارقام گویای این نکته هستند که حقیقت رنگ دیگری به خود گرفته و برخلاف انتظارات عمل کرده‌است. بورس تهران که در ابتدای سال، انتظارات فوق‌مثبتی را فراروی خود ترسیم کرده‌ و فعالان این بازار به‌دستیابی به قلل بالاتر امیدوار بودند، به یکباره با رنگ‌باختن آرزوها و آمال خود در میانه‌های بهار مواجه شدند و روند بازار دگرگون شد و معاملات بازار سهام با عقب‌نشینی از کانال دو‌میلیون و ۵۰۰‌هزار‌واحدی (بالاترین کانال تجربه‌‌‌‌‌‌شده شاخص‌کل) توام شد و در مقاطعی حتی نماگر اصلی بازار سهام، کانال یک‌میلیون و ۹۰۰‌هزار‌واحدی را نیز ملاقات کرد. بازار سرمایه‌ای که با توجه به ریسک بالایی که در دل خود دارد، بازدهی‌‌‌‌‌‌های بیشتری را نصیب سرمایه‌گذاران می‌کرد، نتوانست انتظارات را برآورده سازد و ریسک اهالی و فعالان این بازار در بازه ۶ماهه نخست سال‌جاری، پاداش خاصی را نصیب این گروه نکرد، تا بسیاری از این افراد عطای بازار سهام را به لقای آن ببخشند و در مسیر خروج از بازار سهام نیز دودستگی دیگری بین این افراد شکل‌گرفت. گروهی با وجود اینکه در بازارهای موازی دیگر مثل ارز و طلا، روند خاصی مشهود نبود، راهی این بازارها شدند و گروه دیگری نیز پول خود را در اوراق‌بهادار بادرآمد ثابتی که انواع آن در بالاتر ذکر شد، سرمایه‌گذاری کردند که اکنون پس از سپری‌شدن ۶ ماه از سال‌جاری، آمار گویای این است که این افراد حداقل تا بدین جای کار، استراتژی و مسیر بهتری در قیاس با فعالان بورس تهران انتخاب کرده‌‌‌‌‌‌اند. به‌رغم اینکه بازار سهام به‌عنوان یک بازار پرریسک، صرفا ریسک (بازدهی مازاد بر نرخ بدون‌ریسک) بیشتری را برای سرمایه سرمایه‌گذار مطالبه می‌کند، اما در نیمه نخست سال‌جاری این مهم محقق‌نشده و بورس تهران حتی از کم‌‌‌‌‌‌ریسک‌‌‌‌‌‌ترین کلاس‌‌‌‌‌‌های دارایی نیز جامانده است.

بررسی اعداد و ارقام بازار سهام در ۶ ماهه نخست سال‌جاری نمایانگر عدد ۲/ ۸‌درصد در مقابل بازدهی نماگر اصلی بازار سهام است. شاخص‌های بازار سهام، بعد از تجربه سه‌فصل متوالی مثبت یعنی پاییز و زمستان سال‌گذشته و بهار سال‌جاری، تابستان سال‌جاری را در محدوده سرخ تابلوی معاملاتی به اتمام رساندند. بدبینی مفرطی که از میانه‌های بهار در صحنه معاملات تالار شیشه‌ای شکل‌گرفت، به جریان معاملات گرم‌ترین فصل سال‌نیز رسوخ و سرایت کرد و سبب شد تا این فصل، هر سه شاخص اصلی بازار سهام با بازدهی منفی همراه شوند. حال باید دید که بازار سهام در فصل خزان به کدامین سمت و سو متمایل خواهد شد و آیا بازار خواهد توانست به مانند سال‌گذشته در مدار صعودی قرار بگیرد و سقف‌های تجربه‌‌‌‌‌‌شده در بهار سال‌جاری را مجددا لمس کند یا خیر.

به کرات در گزارش‌های قبلی «دنیای‌اقتصاد» در شماره‌‌‌‌‌‌های مختلف اشاره‌شده که بورس تهران در شرایط کنونی به تزریق اخبار مختلفی در کلیت خود و پیرامون صنایع مختلف نیازمند است تا بتواند استوارتر گام برداشته و خود را به قلل بالاتر برساند. محرک‌هایی که در مقطع کنونی، فقدان آنها در بازار سرمایه بیش از هر زمان دیگری مشهود و قابل‌ردیابی است. در سال‌گذشته، وقوع بحران و جهش ارزی که از اوایل مهر آغاز شد، قطار قیمت‌های بورس تهران را به ایستگاه‌‌‌‌‌‌های جلوتر هدایت کرد و سبب شد تا بازار سهام نیز با رشد پرشتابی در بازه اسفند سال‌گذشته تا میانه‌های سال‌جاری همراه شود، اما با توجه به شرایطی که این روزها بر صحنه و صفحه اقتصاد کلان کشور جاری و ساری است، می‌توان پیش‌بینی کرد؛ نرخ ارز تا پایان سال ‌به نوسان محدود خود در محدوده‌‌‌‌‌‌های کنونی ادامه دهد و در نتیجه نمی‌توان از این ناحیه برای بازار سهام چشم‌‌‌‌‌‌انداز روشنی را متصور شد. گفتنی است که بازار سهام با وجود فاصله‌‌‌‌‌‌گرفتن شاخص‌ها از قله‌‌‌‌‌‌های تاریخی خود، همچنان اختلاف فاحشی با مقادیر شاخص‌‌‌‌‌‌ها در آبان سال‌گذشته دارد. شاخص‌کل بورس تهران اکنون، ۶۹‌درصد و شاخص هم‌‌‌‌‌‌وزن نیز ۱۰۲‌درصد بالاتر از کف آبان سال‌گذشته جای گرفته‌‌‌‌‌‌اند. در هفته گذشته شاخص‌کل با افت ۱/ ۱‌درصدی همراه شد و نماگر هم‌‌‌‌‌‌وزن نیز ۴۴/ ۰‌درصد از ارتفاع خود را از دست داد. میانگین هفتگی ارزش معاملات نیز در محدوده ۳‌هزار و ۹۸۲‌میلیارد‌تومان قرارگرفت و‌هزار و ۱۲۱‌میلیارد‌تومان پول نیز از گردونه معاملات خارج شد.