چالش‌ها و الزامات سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه / سید مرتضی حسنی عقدا
در چهار مرحله تدوین و اصلاح آیین‌نامۀ سرمایه‌گذاری‌ها، همواره توجه به شرایط جدید بازار و تنوع سرمایه‌گذاری‌ها لحاظ شده است لیکن با وجود اشاره به تفکیک درآمد سرمایه‌گذاری از محل منابع بیمه‌های زندگی از سایر منابع، روش کامل و جامعِ اجرایی، برای این موضوع ارائه نشده است. مهم‌ترین دلیل بر این ادعا عملکرد واقعی شرکت‌هاست که با وجود تنوع تفکرات مدیریتی، ویژگی‌ها و ترکیب پرتفوی بیمه‌ای متفاوت و سایر عوامل مؤثر بر منابع سرمایه‌گذاری در طبقه‌بندی و تنوع سرمایه‌گذاری‌ها و بازدهی هر بخش اختلاف ملموسی حس نمی‌شود.
بررسی چالش ها و الزامات سرمایه گذاری در صنعت بیمه به ویژه در حوزه بیمه زندگی از اهمیت حیاتی برخوردار است. در مقاله ای که سید مرتضی عقدا معاونت اقتصادی و پشتیباتی بیمه پاسارگاد ارایه کرده به تبیین برخی از این الزامات و چالش ها پرداخته شده است.
وی در ابتدا شش سوال اساسی را مطرح می کند و در ادامه مقاله بدان پاسخ می دهد. منبع اطلاعات امار مندرج در نمودارها از سالنامه امار سال 97 استخراج شده است.
چند سؤال
* چرا از شرکت‌های بیمه به عنوان مؤسسة مالی یاد می‌شود؟
* در چرخة فعالیت شرکت‌های بیمه چه منابعی بکارگیری می‌شود؟
* در فرایند عملیاتی شرکت‌های بیمه چه منابع جدیدی تولید می‌شود؟
* منابع جدید شرکت‌های بیمه چگونه مدیریت می‌شوند؟
* ذی‌نفعان درآمد حاصل از منابع جدید چه گروه‌هایی هستند؟
* چه راهکاری برای حصول اطمینان از حداکثر بازدهی منابع وجود دارد؟
نیروی انسانی
گروه اول) کارکنان مستقیم شرکت‌های بیمه در دو بخش ستاد و صف (شعب) قرار دارند که رابطۀ استخدامی با شرکت‌ها دارند و هزینه‌های مرتبط با آنها در سرفصل هزینه‌های اداری و پرسنلی طبقه‌بندی می‌شود.
گروه دوم) نمایندگان، کارگزاران و ارزیابان خسارت هستند که در سال‌های اخیر بیشترین سهم را در تولید حق بیمه بر عهده داشتند و هیچ رابطۀ استخدامی با شرکت‌ها ندارند و هزینه‌های آنها در قالب قرارداد به صورت کارمزد جبران می‌شود. به این دلیل که برخی از نمایندگان دارای شخصیت حقوقی هستند و حتی نمایندگان حقیقی نیز دارای محل فعالیت هستند انتظار می‌رود افراد شاغل در این گروه بسیار بیشتر از آمار تعداد نمایندگان و کارگزاران و ارزیابان خسارت باشد.
گروه سوم) بازاریابانی هستند که رابطۀ استخدامی و قراردادی با شرکت‌های بیمه ندارند و تعامل آنها در ارتباط با نمایندگان و کارگزاران تعریف شده است. این بخش غیر رسمی نیز تأثیر قابل توجهی در تولید پرتفوی دارند؛ ولی اطلاعات دقیقی از آمار آنها وجود ندارد؛ بنابراین در جداول آماری این بخش مغفول است.
الزامات سرمایه‌گذاری منابع در اختیار (IAIS – انجمن بین‌المللی ناظران بیمه)
امنیت ـ بیمه‌گر باید به روشی سرمایه‌گذاری کند که به اندازۀ کافی دارای امنیت باشد و ارزش دارایی‌ها با گذر زمان حفظ شود.
نقدشوندگی ـ بیمه‌گر باید دارایی‌ها را به نحوی سرمایه‌گذاری کند که دارای قدرت نقدینگی لازم برای پرداخت تعهدات و جبران خسارت و سرویس‌دهی مناسب به بیمه‌گذاران و سایر ذی‌نفعان باشد.
متنوع‌سازی ـ بیمه‌گر باید بر اساس مبانی نظری و با شناخت کافی از بازار و همچنین در چارچوب قوانین و مقررات سبد متنوعی از سرمایه‌گذاری‌ها تشکیل دهد.
منابع سرمایه‌گذاری
حقوق صاحبان سهام ـ این منبع متشکل از آوردۀ نقدی و غیر نقدی سهامداران به عنوان سرمایه و همچنین آثار تصمیم مجامع عمومی در قالب اندوخته‌های قانونی، سرمایه‌ای، احتیاطی و سود و زیان انباشته است. ذخایر تسعیر ارز و مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها که طی فرایند قانونی به شکل افزایش سرمایه قابل انتقال به سرمایۀ ثبت‌شده هستند نیز در این گروه قرار دارند.
ذخایر فنی به استثناء ذخیرۀ ریاضی ـ ذخایر فنی عمده‌ترین منابعی هستند که بخشی از آن متأثر از اجرای اصول حسابداری به عنوان ذخیرۀ حق بیمه (حق بیمۀ عایدنشده)، ذخیرۀ خسارت معوق … و بخشی نیز ذخایر جمع‌شونده مانند ذخیرۀ تکمیلی و حوادث طبیعی است که بر اساس ویژگی‌های صنعت بیمه محاسبه می‌شود. این گروه از ذخایر به همۀ رشته‌های بیمه‌ای اختصاص دارد و نحوۀ محاسبۀ آنها را مراجع قانونی مشخص می‌کنند.
ذخایر ریاضی ـ ذخایر ریاضی بخش تخصصی ذخایر فنی است که عمدتاً در بیمه‌های عمر و پس‌انداز با ماهیت اندوخته‌سازی برای بیمه‌گذاران طراحی و توسط محاسبان فنی و مستند به اطلاعات آماری محاسبه می‌شود. صرف نظر از مکانیزم طراحی‌شده برای پوشش‌های بیمه‌ای بیمه‌گذاران، چارچوب عمومی بخشِ پس‌اندازی انواع زندگی مشابه سپرده‌گذاری یا سرمایه‌گذاری بدون ریسک با حداقل بازدهی مورد انتظار است و در شرایطی که منافع حاصل از سرمایه‌گذاری‌های این بخش مازاد بر نرخ‌های فنی باشد، بخش عمدۀ آن در قالب مشارکت در منافع به بیمه‌گذاران تخصیص می‌یابد.
آثار یک برنامۀ سرمایه‌گذاری منسجم و پویا
صاحبان حقوق سهام از طریق کسب سود سهام و افزایش ارزش افزودۀ سهام در مالکیت بیمه‌گذاران عمومی که در طول پوشش بیمه‌ای خود از توانگری مالی بیمه‌گر خود اطمینان دارند و با دریافت خدمات بیمه‌ای مناسب در صورت اعمال مدیریت صحیح از کاهش نرخ خدمات به شکل کاهش حق بیمه، فرانشیز و … می‌توانند بهره‌مند شوند.
بیمه‌گذاران بیمه‌های زندگی که در واقع مشتریان وفادار شرکت هستند صرف نظر از امنیت خاطر از تداوم فعالیت شرکت و امنیت سرمایه‌گذاری بلندمدت خود با بهره‌گیری از مشارکت در منافع سالیانه و دریافت آن به عنوان تأمین بخشی از نیازهای روزمره یا افزودن آن به ذخایر ریاضی، مشمول کسب بازدهی خواهند شد.
آثار یک برنامۀ سرمایه‌گذاری منسجم و پویا
ذی‌نفعان بیمه‌نامه‌های صادره اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی و همچنین بخش خصوصی و دولتی با اطمینان به شرکت بیمۀ معتبر با پشتوانۀ سرمایه‌گذاری بهینه، اطمینان خاطر بیشتری به مشتریان دارای پوشش بیمه‌ای خواهند داشت.
کارکنان و فعالان صنعت بیمه که مهم‌ترین سرمایۀ شرکت‌ها تلقی می‌شوند با بهره‌گیری از حقوق و مزایای مناسب یا کارمزد متناسب با فعالیت، با امید به آیندۀ بهتر برای پویایی شرکت و رشد مستمر آن تلاش کرده و جایگاه برتری برای خود تصور خواهند کرد.
شرکت‌های بیمه که بتوانند جایگاه مناسبی در اقتصاد کلان کشور ایجاد کنند با مشارکت در همۀ عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی همواره الگوی سایر فعالان اجتماعی و اقتصادی در سطح ملی خواهند بود.
جمع‌بندی
در چهار مرحله تدوین و اصلاح آیین‌نامۀ سرمایه‌گذاری‌ها، همواره توجه به شرایط جدید بازار و تنوع سرمایه‌گذاری‌ها لحاظ شده است لیکن با وجود اشاره به تفکیک درآمد سرمایه‌گذاری از محل منابع بیمه‌های زندگی از سایر منابع، روش کامل و جامعِ اجرایی، برای این موضوع ارائه نشده است. مهم‌ترین دلیل بر این ادعا عملکرد واقعی شرکت‌هاست که با وجود تنوع تفکرات مدیریتی، ویژگی‌ها و ترکیب پرتفوی بیمه‌ای متفاوت و سایر عوامل مؤثر بر منابع سرمایه‌گذاری در طبقه‌بندی و تنوع سرمایه‌گذاری‌ها و بازدهی هر بخش اختلاف ملموسی حس نمی‌شود.