ریسک نیوز : میثم میرزازاده پژوهشگر حوزه نوآوری در مقاله ای در نشریه بیمه داری نوین زنجیره ارزش و اکوسیستم صنعت بیمه و بررسی فرصت‌های همکاری با صنعت بانکداری را بررسی کرد :
بیمه‌گری مکانیزم یا خدمتی است برای انتقال ریسک‌های معین خسارت مالی، درقبال پرداخت مبلغ ثابت توافق شده به شخصی که بیمه‌گر خوانده می‌شود. با این تعریف محور اصلی در صنعت بیمه ریسک است. به این معنی که یک خسارت احتمالی که در آینده ممکن است یک مال یا یک شخص را تهدید کند، شرکت‌های بیمه این ریسک را خریداری نموده و در ازای دریافت مبلغی با نام حق بیمه، ریسک را به شرکت بیمه انتقال می‌دهند. با توجه به ماهیت احتمالی که در بحث خسارت و ریسک وجود دارد، بحث دیتا و علم تحلیل داده و اکچوئری از شاخص‌ها و پایه‌های مهم صنعت بیمه برای تخمین ابعاد مختلف ریسکی است که قرار است در آینده به وجود آید. شرکت‌های بیمه از محل حق‌بیمه‌های دریافتی، اقدام به پرداخت خسارت‌ها و پوشش هزینه‌های اداری و بیمه‌گری خود کرده و از محل سرمایه‌گذاری این منابع منافعی را کسب می‌کنند. لذا مدیریت مناسب ریسک، سرمایه‌گذاری کارآمد و عملیات بهره‌ور کلید ارزش‌آفرینی در شرکت‌های بیمه به شمار می‌رود.
قانونی در صنعت بیمه وجود دارد به نام قانون اعداد بزرگ که بر اساس این قانون، شرکت‌های بیمه از مشتریان مختلف حق بیمه‌ها را دریافت نموده و هنگام وقوع یک خسارت از محل این حق بیمه‌ها، خسارت‌ها را پرداخت می‌کنند. بر اساس این قانون احتمالی، امید ریاضی خسارت‌های احتمالی پرداختی که تکرار‌پذیری کمتری دارند در یک موضوع بیمه با حق بیمه‌های دریافتی از آن برابری نسبی دارد. بخشی از نقدینگی و عایدی شرکت‌های بیمه از محل حق بیمه صرف سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت یا کوتاه‌مدت می‌گردد که این منابع براساس آیین‌نامه‌های بیمه مرکزی در سپرده‌های بانکی و بخشی در حوزه املاک و ساختمان و بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری می‌شود و لذا ریسک نقدینگی جهت پرداخت تعهدات مربوط به خسارت‌ها از دیگر موضوعات آن صنعت به شمار می‌رود.
مجموع ریسکی که شرکت‌های بیمه می‌پذیرند می‌بایست متناسب با ظرفیت نگهداری شرکت باشد که این ظرفیت مرتبط با ساختار و توانمندی مالی شرکت است. شرکت‌های بیمه می‌بایست بخشی از ریسک‌های دریافتی را براساس قانون به بیمه مرکزی واگذار کنند که به عنوان اتکائی اجباری شناخته می‌شود. واگذاری ریسک به این معنی است که بخشی از حق بیمه را به بیمه مرکزی یا شرکت اتکائی داده و اگر خسارتی رخ دهد، آن شرکت بخشی از خسارت را به شرکت بیمه اصلی پرداخت می‌کند و بدین صورت در ریسک شریک است. مکانیزم اتکائی در صنعت بیمه به این منظور است تا ریسک تجمیع نشده و در صورت وقوع خسارت‌های بزرگ، آن ریسک بیشتر از تحمل مالی یک یا چند شرکت نباشد.
ویژگی‌های صنعت بیمه
یکی از ویژگی‌های صنعت بیمه، گستره محصولات و فعالیت‌های آن در صنایع مختلف است. اکثر صنایع فعال اقتصاد در اسکوپ معینی از کسب‌وکار فعالیت دارند، اما صنعت بیمه بدلیل ماهیت آن که ریسک را در هر صنعتی پوشش می‌دهد، مجبور به ارتباط فنی، داده‌ای و فرآیندی با صنایع مختلف است. به طور کلی محصولات بیمه یا در حوزه اموال مانند بیمه‌های خودرو، باربری، آتش‌سوزی، کشتی، هواپیما و غیره بوده یا در حوزه پوشش ریسک اشخاص مانند بیمه نامه‌های درمان، حوادث و زندگی و یا در حوزه پوشش ریسک مسئولیت و یا ریسک‌های اعتباری هستند.
از لحاظ اکوسیستمی، تقریبا میتوان گفت صنعت بیمه از نظر دیتا، مالی و فرآیندی با اکثر صنایعی که در اقتصاد کشور فعال هستند، ارتباط و تعامل داردکه این موضوع صنعت بیمه را به یکی صنایع تخصصی و پیچیده فنی تبدیل کرده است.
اگر بخواهیم بطور خلاصه نگاهی به زنجیره ارش در صنعت بیمه داشته باشیم، شرکت‌های بیمه در ابتدای زنجیره ارزش موضوع تعریف و ارائه محصولات را دارند. محصولات صنعت بیمه بر اساس آیین‌نامه‌های ابلاغ شده بیمه مرکزی طراحی شده و شرکت‌ها نیز برای فروش هر محصول جدید و یا تغییر اساسی در محصولات خود، ملزم به دریافت مجوز از بیمه مرکزی به عنوان نهاد ناظر هستند.
یکی از ویژگی‌های صنعت بیمه نقش موثر شبکه فروش و بازاریابان در بازاریابی و فروش محصولات است. علاوه بر نمایندگان حقیقی و حقوقی که هویتی نسبتا مستقل از شرکت‌ها دارند، تعداد زیادی بازاریاب در صنعت بیمه فعال هستند که‌بخش زیادی از این بازاریابان در حوزه فروش بیمه‌های زندگی و عمر مشغول به فعالیت بوده و در برخی شرکت‌ها به صورت شبکه‌ای اداره می‌شوند.
مهم‌ترین خدمات پس از فروش در صنعت بیمه مربوط به پذیرش و ثبت خسارت‌ها، ارزیابی و پرداخت آن به مشتریان است که یکی از فعالیت‌های کلیدی صنعت محسوب می‌شود. در حوزه ارائه خدمات خسارت، شعب شرکت‌های بیمه و ارزیابان خسارت مستقل، مسئولیت جمع‌آوری مدارک، ارزیابی و تکمیل پرونده را دارند. شعب شرکت‌های بیمه بخشی از سازمان آن شرکت هستند که در محدوده جغرافیایی خاص عملیات بیمه‌گری را انجام می‌دهند. نمایندگان یک شرکت در عین اینکه نهادی مستقل هستند اما تحت نظارت یک شرکت خاص مجوز گرفته و فعالیت می‌کنند. کارگزاران نیز نهاد مستقلی هستند که تحت نظارت و با مجوز بیمه مرکزی که در صنعت بیمه به توسعه فروش شرکت‌ها کمک می‌کنند و به نحوی مشاور مشتری در صنعت بیمه بوده و به مشتری کمک می‌کنند تا از بین شرکت‌ها و محصولاتی که در صنعت بیمه هست بهترین محصول را متناسب با نیاز خود انتخاب کنند.
مهم‌ترین نهاد ناظر در صنعت بیمه، بیمه مرکزی و شورای عالی بیمه بوده که آیین‌نامه‌های اجرایی را ابلاغ کرده و شرکت‌ها نیز تحت نظارت بیمه مرکزی فعالیت می‌کنند.
شرکت‌های بیمه با نهادهای مالی مختلفی از جمله بانک‌ها، pspها، پرداخت‌یار‌ها و شرکت‌های سبدگردان در ارتباط هستند. بدلیل این تنوع فعالیت در صنعت، شرکت‌های بیمه با نهادهای حاکمیتی بسیاری ازجمله گمرک و ناجا، وزارت خارجه و وزارت بهداشت، ثبت احوال، قوه قضائیه، پزشکی قانونی، وزارت راه و صندوق تامین خسارت‌های بدنی نیز در ارتباط هستند.
صندوق تامین خسارت‌های بدنی یک نهاد مکمل است که توسط دولت ایجاد شده و وظیفه پرداخت خسارت‌های جانی برای کسانی را دارد که فاقد بیمه نامه بوده و شرکت‌های بیمه تعهدی در پرداخت خسارت به آنها ندارند.
طی چند سال اخیر و با پررنگ‌تر شدن حضور اینشورتک‌ها به خصوص اگریگیتورها در فضای دیجیتال، بیمه مرکزی نهاد جدیدی را ذیل آیین‌نامه 92 به نام کارگزاری آنلاین برای سایت‌هایی که بصورت آنلاین اقدام به مقایسه قیمت و فروش بیمه نامه می‌کردند نام‌گذاری کرد. کارگزاران آنلاین طبق تعریف بیمه مرکزی، وظیفه مقایسه و ارائه نرخ در فضای مجازی را دارند که البته آنها نیز ملزم به دریافت مجوز‌های لازم در این خصوص شده‌اند.
نهاد ناظر بیمه مرکزی سامانه‌ای را با نام سنهاب پیاده‌سازی و اجرایی کرده که وظیفه جمع‌آوری دیتا از کلیه شرکت‌های بیمه را دارد و بیمه مرکزی بر اساس داده‌های دریافتی بر شرکت‌های بیمه و فعالیت‌های آنها نظارت می‌کند. علاوه بر این حق بیمه اتکائی و صورت حساب‌ها و تسویه حساب‌ها با شرکت‌های بیمه از طریق این سامانه صورت می‌پذیرد. طبق ابلاغ بیمه مرکزی، شرکت‌ها موظف‌اند APIهای صدور بیمه نامه را در سوییچ بیمه مرکزی تجمیع کنند که این پروژه هنوز توفیق چندانی نداشته است. به همین جهت صنعت بیمه در صدور آنلاین بیمه‌نامه به دلیل موضوعات حاکمیتی و عدم وجود استانداردها و زیرساخت‌های فنی لازم در توسعه API موفق نبوده است.
ارزیابان خسارت نهادهای مستقلی در صنعت بیمه هستند که مجوز رسمی از بیمه مرکزی داشته و امور پردازش خسارت برعهده آنها می‌باشد. TPAها نقش واسطه و جمع‌آوری مدارک، تجمیع اطلاعات و ارتباط بین مراکز سرویس‌دهی و اکوسیستم را برقرار می‌کنند. درواقع پلتفرم‌هایی هستند که دیتای خسارت در آنجا ذخیره شده و در گردش است. در خصوص خسارت مراکز خدمات‌دهی متنوعی با شرکت‌های بیمه در ارتباط هستند که میتوان گفت در حوزه درمان، تمامی مراکز ارائه‌دهنده خدمات درمانی به نوعی با صنعت بیمه در تعامل هستند.
به طور کلی با توجه به ماهیت کسب‌وکار بیمه‌گری و شرایط و ساختارفعلی اقتصاد و صنعت بیمه ایران، صنعت بیمه دارای ویژگی‌هایی است که از جمله میتوان به اهم موارد ذیل اشاره نمود:
- دارای فرآیندهای کسب‌وکار متنوع و پیچیده
- قوانین بالادستی زیاد (High Regulated)
- وابستگی زیاد به داده‌ها و تحلیل داده
- مبتنی بر شبکه‌فروش و هزینه‌های بالادستی زیاد برای فروش
- ارتباطات فرآیندی و داده‌ای با بسیاری از اکوسیستم‌های بیرونی
- سطح پایین استاندارد‌سازی فرآیندها (در ایران)
- نوآوری کم درارائه محصولات جدید و شخصی‌سازی محصولات
- ضعف در زیرساخت‌های فن‌آوری و نیازمندی به حرکت به سوی تحول دیجیتال
تحولات عمیقی که در حوزه فناوری شکل گرفته، صنعت بیمه را نیز همانند سایر صنایع تحت تاثیر خود قرار داده است. فراگیر شدن پلتفرم‌ها و ظهور اقتصاد اشتراکی، تغییرات سبک زندگی و توسعه فن‌آوری‌های تحول‌آفرین در کسب‌وکارها در صنعت بیمه نیز تاثیر گذار بوده است و فرآیندها و مدل‌های کسب‌وکار بیمه با تکنولوژی در حال تغییر است. IOT، حضور پلتفرم‌ها، توسعه سنسورها و منابع داده‌ای، هوش مصنوعی و تحلیل دیتا، چت بات‌ها، بلاکچین و توکن‌های دیجیتال، تغییرات جدی را در عملیات بیمه‌گری در آینده نزدیک ایجاد خواهد کرد.
صنعت بیمه و بانکداری
صنعت بیمه به عنوان یک بازار بالقوه تراکنش در صنعت بانکداری محسوب می‌شود. بر اساس آمار در سال 1400، صدور حدود 70 میلیون فقره بیمه نامه، 50 میلیون فقره پرداخت خسارت و 130 هزار شبکه فروش در صنعت بیمه فعالیت داشتند که حداقل ماهانه یکبار پرداخت کارمزد را داشته‌اند. لذا در حدود بیش از 200 میلیون تراکنش در صنعت بیمه سالانه انجام می‌گیرد که انواع روش‌های پرداخت در این صنعت به کار می‌رود. به خصوص در حوزه خسارت و خسارت‌های خرد در درمان با توجه به اهمیت پرداخت‌های به‌روز، پرداخت می‌تواند از طریق زیرساخت‌های نرم‌افزاری و APIها صورت گیرد.
در حوزه تعریف محصولات مشترک، محصولات مکمل بسیاری را میتوان بین زنجیره ارزش بانک و بیمه تعریف کرد. ارائه تسهیلات خرد برای خرید بیمه نامه به مشتریان، صدور بیمه‌های عمر از محل تسهیلات بانکی و ترهین بیمه‌نامه به عنوان وثیقه، برداشت روزانه حق بیمه عمر از حساب‌های بانکی از طرح‌های موفق ناشی از همکاری مشترک بانک‌ها و بیمه‌ها در سال‌های اخیر در صنعت بیمه بوده است.
در حوزه بیمه‌های اعتباری، شرکت‌های بیمه و بانک می‌توانند مکمل یکدیگر باشند. شرکت‌های بیمه می‌توانند ریسک اعتباری مشتریان بانک‌ها را پوشش داده و بانک‌ها را بیمه کنند. لندتک‌ها و BNPLهایی که در حوزه پرداخت اعتباری فعالیت دارند به کمک شرکت‌های بیمه می‌توانند بازار خود را توسعه داده و از ریسک خود بکاهند. هر چند در ایران به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب اطلاعاتی و ریسک‌گریزی شرکت‌ها در این حوزه، بیمه‌های اعتباری توسعه چشم‌گیری نداشته‌اند اما در دنیا به عنوان یکی از محصولات جدی شرکت‌های بیمه محسوب شده و جای خالی آن در کشور ما نیز مشاهده می‌شود.
نتيجه‌گيري
بسیاری از بانک‌ها به سمت ایجاد سوپرمارکت‌های مالی فراگیر در قالب پلتفرم‌ها رفته‌اند و بیمه می‌تواند مکمل مجموعه محصولات و خدماتی باشد که در این پلتفرم‌ها ارائه می‌شود. همچنین بسیاری از فین‌تک‌ها به‌دنبال اضافه کردن پوشش ریسک در قالب محصولات خود و یا فروش بیمه نامه به عنوان محصول هستند که صنعت بیمه می‌تواند در این زمینه با ارائه محصولات به توسعه فین‌تک‌ها و پلتفرم‌ها کمک کند.
بانک‌ها و بیمه‌ها اطلاعات ارزشمندی از مشتریان خود از ابعاد مختلف در اختیار دارند و از طریق اتصال باشگاه‌های مشتریان و طرح‌ریزی کمپین‌هاي مشترک می‌توانند این اطلاعات را به اشتراک گذاشته و ارزش‌آفرینی کنند. بیش‌فروشی و مکمل‌فروشی محصولات بانک و بیمه به کمک طرح‌های خلاقانه می‌تواند بازار بانک و بیمه را توسعه دهد.