پرونده بورس ۱۴۰۱ چگونه بسته می‌شود؟

 کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که عبور از دوران دستورالعمل تثبیت نرخ ارز (دلار ۲۸۵۰۰تومانی) و روی کار آمدن بازار حواله ارز و کشف قیمت بر حسب عرضه و تقاضا باعث شده مجددا توجه‌ها به بازار سهام و خرید و فروش سهام بازگردد. در هفته گذشته سهامداران نشان دادند به دلیل آنچه در هفته‌های گذشته در بازار سهام رخ داده است، معاملات سهامی تا حدودی از رخوت قبل فاصله گرفته است. به این ترتیب در سومین هفته اسفند و در حالی که بازارهای رقیب ایست قیمتی را تجربه کردند شاخص هم‌وزن توانست از روند نزولی خارج شود.

در جریان داد‌‌وستدهای بازار سهام، شاخص کل وضعیت متفاوتی را از این نماگر اصلی بورس تهران به ‌ثبت رساند و در سطح یک‌میلیون و ۸۱۷هزارواحدی قرار گرفت. اغلب تحلیلگران معتقدند تا پایان امسال و تا اردیبهشت ۱۴۰۲ نماگرهای سهامی در بهترین حالت خود خواهند بود و وضعیت شاخص تورم همانند سال جاری خواهد بود. آمارها نشان می‌دهد چشم‌انداز تورمی، نوسانات احتمالی نرخ ارز و ریسک‌های سیاسی، در ماه‌های آتی رشد آمارهای پولی و افزایش نقدینگی را به دنبال خواهد داشت.

این وضعیت می‌تواند بازار سهام را از جاماندگی عظیم آن از تورم خلاص کند. در آخرین روز معاملاتی هفته قبل نیز ورود پول ۱۱۶میلیارد تومانی به چرخه دادوستدها حاکی از یک نکته مهم بود: «در اسفند بازدهی ماهانه بورس می‌تواند افزایشی باشد.» اگرچه سهامداران «یخبندان بورس با بازدهی منفی ۹درصد» در بهمن را رخدادی تراژیک نام می‌برند اما گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد در روزهای پایانی سال و در فروردین نقدینگی با ثبات بازارها به سمت بازار سهام سرازیر خواهد شد، آن هم در شرایطی که وضعیت بازار مذکور به سمت چارچوب‌شکنی‌های قبلی است. دور شدن از فضای مبهم سیاستگذاری‌هایی نظیر نرخ سود سپرده بانکی، کلاف سردرگم عرضه خودرو، فروکش کردن حواشی ایجاد‌شده از سوی شورای رقابت و کاهش فاصله دو نرخ ارز نیما و بازار آزاد، به‌طور واضح سودآوری صنایع و شرکت‌های بورسی را تحت‌تاثیر مثبت قرار خواهد داد.

برگشت به عقب ممنوع

رفتارشناسی سهامداران حاکی از آن است که معامله‌گرانی که ماه‌های قبل تمایل چندانی به افزایش تحرک در سمت تقاضای موثر سهامی نداشتند هم‌اکنون تغییر استراتژی معاملاتی را در دستور کار قرار داده‌اند. ارزیابی پارامتر‌‌‌‌‌هایی از جمله خالص تغییر مالکیت و ارزش معاملات خرد (سهام و حق‌تقدم) در بازار روز سه‌شنبه از یک نکته مهم پرده برمی‌دارد. بر اساس این مهم کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند ادامه معاملات سهامی با چاشنی هیجان همراه شود. گرچه نقش حقوقی‌ها در وضعیت گردونه معاملات نقشی مهم محسوب می‌شود اما خروج سرمایه‌گذاران از لاک دفاعی زمینه خرید و فروش سهام ناشی از برون‌رفت از بروز شوک‌های ناگهانی را به حداقل ممکن خواهد رساند.

در باب علل ‌امکان بازگشت رونق از سوی حقیقی‌ها به بازار سهام اظهارات گوناگونی مطرح است. در این خصوص احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» گفت: توقف روند افزایشی قیمت‌ها در سه بازار ارز، طلا و مسکن و تلطیف تضادهای متنوع در روابط متقابل ایران و کشورهای اتحادیه اروپا وضعیتی را سبب شده تا نشانه‌‌‌هایی از بر‌طرف شدن ابهام تاکتیکی از رفتار معامله‌گران بورسی نمایان شود.

اگرچه بازار سهام پس از چند هفته رکود از ابتدای اسفند، رشد ارزش معاملات را به خود دید اما به تعادل نرسیدن بازار در این مقطع موضوع مهمی است که نمی‌توان از کنار آن به‌سادگی عبور کرد. در هفته‌های اخیر بازگشت رغبت سرمایه‌گذاران به خرید سهام موضوعی است که معاملات آتی بازار را از بدبینی‌های قبل رهانیده است؛ با این حال در مورد روند آتی بازار سهام اما‌واگرهای فراوانی وجود دارد. به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران به این نتیجه رسیده‌اند که شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در روز‌‌های پایانی ماه جاری و فروردین مقاومت چندانی برای از دست دادن کانال فعلی ندارد. به‌ این ترتیب پیش‌بینی می‌شود در اکثر روزهای معاملاتی پیش ‌رو شاهد سبزپوشی شاخص‌‌های سهامی و پیشی گرفتن متقاضیان سهام از عرضه‌کنندگان باشیم.

به گفته این کارشناس، افزایش ریسک‌های سیستماتیک در نیمسال دوم ۱۴۰۱ و ادبیات غافلگیرکننده اروپا در تقابل با ایران و همراهی نرخ تورم با جهش بهای اسکناس آمریکایی اثرات منفی بر بازار سهام به جا گذاشته است. از این‌رو فاصه گرفتن از این شرایط نامطلوب می‌تواند بازدهی را به بورس تهران بازگرداند. در ماه‌های گذشته عدم‌همراهی بورس با بازارهای رقیب سبب فرار سرمایه از بازار سهام به سمت بازارهای رقیب شده بود. افزایش حباب‌وار قیمت‌ها نتیجه و پیامد همین امر است. با افزایش فشار عرضه‌کنندگان در بورس در ماه‌های قبل و بالا رفتن سطح انتظارات تورمی در جامعه، نرخ‌های سکه طلا و دلار دچار نوسانات افزایشی چشمگیری شد، به گونه‌ای که بازارهای مذکور وارد کانال‌های تاریخی شدند. اما آنچه مسلم است آن است که این شرایط تداوم نخواهد یافت.

بورس تهران از ابتدای سال رکودهای عمیق و رونق‌‌‌‌‌‌‌های خوبی را به خود دیده است اما به نظر می‌رسد با اتمام سال، تالار شیشه‌ای نیز وارد فاز جدیدی از رونق خواهد شد. بازار سهام روزهای سبز و قرمز فراوانی دیده است و در مقایسه با سایر بازارها از التهاب بیشتری برخوردار بوده است. با این حال بررسی شواهد کلی حاکی از آن است که بازار سهام به سمت ارتفاعات بالاتر رغبت بیشتری دارد تا عقب‌نشینی.

با توجه به اینکه در خوشبینانه‌ترین حالت وضعیت تورمی کشور در محدوده فعلی خواهد بود، تمایل افراد نسبت به حفظ دارایی‌های خود در برابر موج‌های تورمی احتمالی، در جهت خلاف امسال به جای خرید کالا‌های سرمایه‌ای مانند سکه طلا و دلار به سمت خرید سهام حرکت خواهد کرد. این افزایش تقاضا سبب رشد بازار سرمایه خواهد شد.

روند صعودی متعادل

احمد اشتیاقی در ادامه با اشاره به معاملات هفته قبل و رفتارشناسی بازار در روزهای آینده افزود: معاملات روز سه‌شنبه نشان داد بازار تحت عواملی همچون فروش حقوقی‌ها تحت فشار عرضه قرار دارد. اما از سوی دیگر به دلیل اینکه بنگاه‌های بورسی با دلار ۲۸۵۰۰تومانی نیمایی سر‌و‌کار ندارند، فشار عرضه در روزهای پایانی سال نباید هراس سرمایه‌گذاران را به دنبال داشته باشد. قیمت دلار در محدوده ۴۰هزار تومان، موضوعی مهم است و به نظر می‌رسد اثرات مثبتی در روزهای آینده بر بازار داشته باشد. روند بازار تعادلی رو به بالا در حالی محتمل است که سیاستگذار تصمیمات جدیدی در حوزه ارز اتخاذ نکند. با توجه به اینکه دلار یک محرک جدی در به حرکت درآمدن همه صنایع محسوب می‌شود، شرایط کنونی نوید افزایش سودسازی شرکت‌ها را می‌دهد.

رشد همه‌جانبه در همه گروه‌ها با لیدری صنایع فلزی، پتروشیمی و معدنی در حقیقت راهی مشخص تا پایان سال است. اما این وضعیت می‌تواند حتی تا اردیبهشت نیز ادامه یابد. براساس آمارها بازار سهام به طور سنتی در ماه اول سال بازار با ورود پول جدید روبه‌روست. برآوردها نشان می‌دهد به دلیل آنچه از سوی سیاستگذار بر مبنای سیاست ارزی تاکید می‌‌شود (نوسان دلار در کانال ۴۰هزار تومان) و تخلیه حباب در بازارهای خودرو و مسکن، نقدینگی از بازارهای فوق به سمت بورس کوچ کند. افزون بر آن گزارش عملکرد شرکت‌ها در اسفند که با سودسازی صنایع همراه است روند صعودی ورود پول به صورت متعادل و نه شارپی را به بازار سهام تقویت خواهد کرد. بررسی متغیرهای اثرگذار بر بازار و اثرپذیری بورس تهران از این متغیر‌ها به‌روشنی نشان می‌دهد نماگر اصلی بورس تا اوایل تابستان حداقل ۶ تا ۷ کانال پرواز کند. شرایط بازارهای موازی نیز حاکی از آن است که پول قابل‌توجهی از بورس به سمت این بازارها حرکت نکند.

این مساله از آن جهت اهمیت دارد که وزن روانی دلار در اذهان فعالان اقتصادی به‌خصوص اهالی بازار سهام بسیار زیاد است؛ از این‌رو اصلا بعید نیست که با از بین رفتن شکاف قیمتی ارز نیمایی و بازار آزاد، حال و روز بورس حتی مساعدتر شود. ناگفته پیداست یکی از پیامدهای تحقق این مهم (عقب‌نشینی بانک مرکزی از نرخ تثبیتی دلار با توجه به متغیرهای اقتصادی) آن است که صاحبان سرمایه به‌دنبال پناهگاهی برای جبران کاهش ارزش دارایی‌های ریالی خود باشند. از این منظر این رخداد باز هم به نفع بورسی‌‌‌‌‌‌‌‌ها تمام خواهد شد. بورس اگر موفق به عبور از ابرکانال ۲میلیون‌واحدی شود با وضعیت متفاوتی روبه‌رو خواهد شد. نقطه عطف بازار همین اعداد و ارقام است که با جدیت از سوی سرمایه‌گذاران پیگیری می‌شود. با توجه به بررسی این عوامل شاید بتوان گفت کانال ۸/ ۱میلیون واحد کف جدید شاخص باشد. سهامداران براین امر واقفند که با کف فعلی شاخص می‌توانند تا حدودی از بی‌اعتمادی ماه‌های گذشته فاصله بگیرند. با این توضیحات روشن است که با استناد بر اینکه  P/ Eبورس در سطوح ارزنده‌ای قرار دارد بازار از نظر روانی و آماری در شرایط مناسبی برای خیز صعودی قرار دارد.

خروج از لاک دفاعی

رخت بربستن تدریجی احتیاط میان معامله‌‌‌گران بازار سهام در شرایطی که اغلب سهام در هفته‌های قبل درگیر نوسان بوده است در حالی رنگ‌و‌بوی تازه‌ای به این بازار بخشیده که تا پایان بهمن‌ماه شاخص‌های سهامی عمدتا متاثر از بی‌‌‌اعتمادی سرمایه‌گذاران نسبت به آینده معاملات در این بازار، در وضعیت رخوت‌انگیزی به سر می‌بردند. اما هم‌اکنون ورق معاملات بورسی به نفع سهامداران برگشته است. بازار سهام در روزهای پایانی سال کدام روی خود را در معرض نمایش قرار خواهد داد؟ در همین رابطه محمد خبری‌زاد، کارشناس بازار سرمایه، به «دنیای اقتصاد» گفت: در هفته گذشته بازار سهام تحت تاثیر برخی اتقاقات روند متفاوتی به خود گرفت. گرچه بورس در روز سه‌شنبه کار خودر را امیدوارکننده خاتمه داد، اما نوسانات روزهای قبل ناشی از تغییر فاز غرب نسبت به ایران، ادامه داد‌و‌ستدهای بورسی را برای برخی از فعالان اقتصادی مبهم جلوه داده است. کاهش قیمت ارز در بازار آزاد و افزایش نرخ دلار شرکت‌های بورسی به محدوده ۳۹هزار تومان طی هفته گذشته سبب شد در کنار تحولات مثبت حاکم بر بورس کالا، سناریوهای سودسازی شرکت‌ها وارد فاز مثبتی شود.

عوامل مذکور رشد قیمتی در نمادهای فلزی، معدنی و پتروشمی را رقم زدند. در صنعت خودرو نیز برخی اخبار به‌رغم حواشی‌ای که به دنبال داشتند، توانستند بازار را از محدوده هراس جمعی دور کنند. شاید بتوان به‌جرات اذعان کرد که اگر خبر منفی در روزسه‌شنبه منتشر نمی‌شد یکی از روزهای تاریخی مثبت در بورس ۱۴۰۱ رقم می‌خورد. ورود پول در روزسه‌شنبه می‌تواند امیدواری بیشتری برای معاملات هفته جاری ایجاد کند. اما موضوع مهمی که وجود دارد آن است که تداوم برخی کارشکنی‌ها از سوی وزارت صمت مبنی بر عرضه «شمش فولادی» و «شمش روی» منجر به ارزان‌فروشی محصولات فوق خواهد شد. به نظر می‌رسد متولیان مربوطه باید به این موضوع ورود پیدا کنند و مانع از کاهش قیمت‌ها در این بازار شوند. تلاش وزارت صمت برای کاهش قیمت شمش این دو محصول با توجه به نرخ صادراتی آنها، در قالب توزیع رانت وضعیت بازار را متشنج خواهد کرد؛ آن هم در روزهایی که بازار سهام بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند آرامش است. این احوالات در هفته جاری می‌تواند مجددا سرمایه‌گذاران را به انزوایی معاملاتی فروبرد.

به گفته این کارشناس، در هفته جاری بازار سهام به سمت کاهش نوسانات منفی در حرکت خواهد بود. در این هفته که تا حدودی پرونده بورس تهران بسته خواهد شد با توجه به روند بازارهای موازی، تالار شیشه‌ای با کاهش ریسک‌های سیستماتیک روبه‌رو خواهد شد. اگر کف شاخص قیمت دلار نیمایی در هفته جاری در کانال ۴۰ هزار تومان قرارگیرد، طبیعتا انتظارات به سمت هم‌سویی بازار سهام با تورم جلب خواهد شد. بورس اوراق بهادار در وضعیت کنونی در کف قیمتی قرار دارد. به نظر می‌رسد به مرور زمان بازار سهام به مامن پول‌های بازارهای دیگر مبدل شود.

او با اشاره به مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار بر روند بازار سهام بیان کرد: اخبار مرتبط با بورس کالا، سیاست خارجی کشور و نرخ دلار نیمایی اثر زیادی بر ورود پول به این بازار و خروج نقدینگی از آن دارند و می‌توانند پایان سال مثبتی را برای اهالی بازار سرمایه رقم بزنند. در سال آینده آنچه از اهمیت بسیاری برای فعالان اقتصادی برخوردار است سیاست‌های بانک مرکزی در نظام بانکی و نرخ سود سپرده‌های بانکی است. تجربه نشان می‌دهد نرخ سپرده بانکی همواره به‌عنوان یک تهدید جدی برای بازار سرمایه و سهامداران مطرح بوده ‌است. هرگاه سیاستگذار دست به اقداماتی در جهت افزایش یا کاهش نرخ سود سپرده‌ها زده، بازار سرمایه با نوسان‌های تکان‌دهنده‌ای مواجه شده است.

او در پایان تاکید کرد: روند غیر‌قابل‌قبول بازار سهام از ابتدای ۱۴۰۱ با ابهامات در لایحه بودجه ۱۴۰۲ به اوج خود رسید، به طوری‌که باعث ایجاد نگرانی‌هایی در بازار شد. فارغ از آن در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها با مشکل کمبود نقدینگی مواجه هستند که متاثر از برخی از تدابیر سیاستگذار تشدید شده است. نزدیک‌شدن نماگر اصلی بازار به کف کانال یک‌میلیون و ۸۰۰هزار واحد یک نکته قابل‌تامل در این بخش است که با توجه به پایین بودن ارزش معاملات خرد سهام و ضعف خریدهای صورت‌گرفته طی هفته‌های قبل، در شرایط کنونی می‌توان به‌عملکرد مثبت بورس تهران در آینده خوش‌بین بود.

در شرایطی که از ماه‌های قبل پنج ابربازیگردان اصلی شامل بهای ارز، جهش نرخ سکه طلا، نرخ تورم و اقدامات دستوری در بازارخودرو و ابهامات بودجه منجر به بروز التهاب در بازار سهام و خروج پول از آن شده بود با تغییر فاز این عوامل بازار سهام چهره متفاوتی به خود گرفت؛ با این حال بررسی‌ها حاکی از آن است که بورس تهران آنچه را در توان دارد در روزهای پیش‌ رو به نمایش خواهد گذاشت و شرکت‌های صادرکننده که عرضه ارز خود را با نرخ دلار آزاد انجام می‌دهند، بتوانند سود مناسبی را برای سال آینده شناساسایی کنند.

رکود فراگیر در بخش معاملات سهام از ابتدای سال روند رو به رشدی به خود گرفت. این در حالی است که این موضوع به منزله ارزنده نبودن قیمت سهام در تالار شیشه‌ای محسوب نمی‌شود. کارشناسان بر این باورند که روند مذکور زیر سایه برخی سیاستگذاری‌های نادرست اقتصادی و غیراقتصادی بر میزان تقاضای سهامی موثر واقع شده است. نظر مشترک تحلیلگران بورسی درباره علت نزول‌های مکرر قیمت سهامی حاکی از آن است که ریشه همه افت‌های این بازار که در شکل پدیده رکود معاملاتی نمایان شده دخالت گاه و بیگاه سیاستگذار در سازوکار بازار و برآورده نشدن انتظارات تورمی به دنبال روند صعودی قیمت‌ها درخارج از این بازار است. اما با روشن‌تر شدن مختصات گشایش‌های سیاسی و تثبیت رفتار ارز تا حدودی می‌توان با تکیه بر پتانسیل‌های مناسب بنیادی، مانع از خروج بیشتر پول حقیقی شد.

در حال حاضر عوامل بیرونی موثر بر روند بازار سهام به‌ویژه شوک ارزی از مسیر افزایشی تغییر جهت داده و در وضعیتی قرار گرفته‌اند که فضا را برای تخلیه حباب در این بازار فراهم کرده‌اند. در گریز بازار سهام از شوک‌های منفی ناشی از نااطمینانی ارزی، خریداران سهام اندک‌اندک در محاسبات خود تغییراتی را اعمال خواهند کرد و همانند سابق با احتیاط رفتار نخواهند کرد.