تعهدات در بیمه های دریائی/ جواد محمدیان امامی
تعهد قولی است که به موجب آن بیمه گذار متعهد می شود کار خاصی انجام شود یا از انجام آن خودداری شود، یا اینکه برخی شرایط تحقق یابد. ممکن است بیمه گذار به موجب تعهد وجود وضعیت خاصی را تأیید یا نفی کند.
تعهدات متونی است كه مطابق آن بیمه گذار قول انجام یا عدم انجام كاری خاص یا تحقق یا عدم تحقق شرطی خاص را می دهد. البته صرفاً وهمواره این شرایط نیست بلكه گاهی تعهد بیان واقعیت است.
تعهدات، نسبت به شرایط، از اهمیت بیشتری برخوردارند، زیرا درصورتیکه یک تعهد نقض شود قرارداد خاتمه می یابد، خواه این تعهد مهم باشد یا خیر. در حالیکه در مورد شرایط یا اظهارات، زمانی قراردادلغو می شود که شرایط یا موارد اظهار نشده از نظر بیمه گر مهم باشد.
تعهدات دو نوعند: تعهدات تصریحی و تعهدات تلویحی یا ضمنی
الف- تعهدات تصریح شده
تعهدات تصریحی آنهائی هستند که صراحتا در بیمه نامه چاپ یا تایپ یا درج می شوند.
ب- تعهدات تلویحی یا ضمنی
این تعهدات به هیچ وجه در بیمه نامه ذکر نشده اند ، اما بطور ضمنی توسط طرفین قرارداد درک شده و به اندازه تعهدات تصریح شده الزام آورند.
همچنین می توان تعهدات را به تعهدات تصدیقی وقولی تقسیم بندی کرد. هرگاه بیمه گذار در مورد وجود یا عدم وجود مشخصات خاصی قول داده باشد، نوعی تعهدات تصدیقی را عهد کرده است.
تعهد قولی ، تضمینی است که بموجب آن بیمه گذار قول می دهد در مدت بیمه نامه کار یا چیز خاصی را انجام خواهد داد یا از انجام آن پرهیز خواهد کرد.
در بیمه های دریائی تعهدات ضمنی بسیار حائز اهمیت هستند. این تعهدات عبارتند از:
قابلیت دریانوردی کشتی
این تعهد ضمنی بدین معناست که کشتی باید در شروع سفردریایی از قابلیت دریانوردی برخوردار باشد ، یا اگر سفر دریائی دارای مراحل مختلف است، کشتی درشروع هرمرحله دارای قابلیت دریانوردی است.
این تعهد فقط در مورد بیمه نامه های سفر معین صدق می کند. بنابراین بیمه نامه های مربوطه می توانند برای کشتی، محموله، کرایه حمل یا هر گونه منافع دیگری که در یک سفر وجود دارد صادر شوند. در بیمه نامه های زمانی تعهد ضمنی مبنی بر قابلیت دریانوردی وجود ندارد.
کشتی زمانی دارای قابلیت دریانوردی است که: بطور مناسب ساخته شود ، به درستی تجهیزشود ، افسران و کارکنان مناسب روی آن مستقرشوند، به اندازه كافی سوخت وآذوقه داشته باشد، دارای اسناد قانونی لازم بوده وقادر به مقابله با تحمل فشارو ضربه های معمولی سفرباشد.
قابلیت دریانوردی با توجه به نکات زیربهتر تشخیص داده می شود:
- استاندارد قضاوت درمورد قابلیت دریانوردی ثابت نیست. این یک اصطلاح نسبی است و ممکن است درمورد یک کشتی خاص و یک سفرخاص که دارای مراحل مختلف است، حتی درمورد مرحله ای از همان سفر متفاوت باشد. یک کشتی ممکن است برای سفرهای بین اقیانوسی کاملاً دارای قابلیت دریانوردی باشد. همان کشتی ممکن است برای تابستان مناسب باشد اما برای زمستان مناسب نباشد. ممکن است برای اقیانوس های متفاوت ، محموله های مختلف ، مقاصد مختلف و غیره استاندارد های گوناگونی وجود داشته باشد.
- قابلیت دریانوردی فقط به شرایط کشتی بستگی ندارد بلکه شامل مناسب بودن و کفایت تجهیزات آن ، کفایت و تجربه افسران و خدمه نیز می باشد.
- در شروع سفر، کشتی باید قادر به تحمل فشار طبیعی و معمولی سفر مورد انتظار باشد.
- قابلیت دریانوردی همچنین شامل "ارزش محموله" است. این بدان معنی است که کشتی باید بطورمنطقی شایسته و مناسب برای حمل محموله ای که بیمه می شود باشد. لازم به ذکر است که تعهد قابلیت دریانوردیدر مورد محموله صدق نمی کند و فقط مربوط به کشتی است. تعهدی مبنی بر اینکه محموله باید قابلیت دریانوردی داشته باشد وجود ندارد و نمی توان ازصادرکننده یا واردکننده کالا انتظار داشت که در موضوعات کشتیرانی و تجارت خارجی اطلاعات کامل داشته باشد. بنابراین ، درکلوز های بیمه باربری در شرط قابلیت دریانوردی پذیرفته شده است که کشتی حامل محموله، دارای قابلیت دریانوردی باشد. لازم به ذکر است که کشتی باید در بندری که سفر از آنجا شروع می شود دارای قابلیت دریانوردی باشد یا اگر سفر دارای مراحل مختلف است، کشتی باید در بندرآغازو شروعهر مرحله سفردارای قابلیت دریانوردی باشد.
قانونی بودن سفر
این تعهد ضمنی به معنای این است که سفر بیمه شده باید قانونی باشد وتا جایی که بیمه گذارمی تواند باید موضوع را در چارچوب قانونی کشور کنترل کند. نقض قوانین خارجی لزوماً مستلزم نقض تعهد نیست. هیچگونه تعهد ضمنی درمورد ملیت کشتی وجود ندارد. تعهد ضمنی قانونی بودن درمورد تمام بیمه نامه ها اعمال می شود، خواه بیمه نامه زمانی باشد یابرای سفر مشخص. بیمه نامه های دریایی نمی تواند برای محافظت ازسفرهای غیرقانونی استفاده شود و اگرسفر غیرقانونی باشد، بیمه گذارحق ندارد خسارتی را ادعا کند.
برای ذکر مثال درمورد سفرغیرقانونی می توان به تجارت با دشمن اشاره کرد، نقض قوانین ملی ، قاچاق ، نقض محاصره و مبادرت به موارد مشابهی که توسط قانون منع شده ازجمله موارد غیر قانونی و نقض تعهد ضمنی قانونی بودن سفر است.
غیرقانونی بودن را نباید با رفتار غیرقانونی شخص ثالث؛ نظیر اقدامات غیر قانونی فرمانده وکارکنان کشتی ، سرقت ، دزدان دریایی ، حمله عیاران و ولگردان اشتباه کرد. چشم پوشی ازاین تعهد مجاز نیست زیرا خلاف سیاست و نظم عمومی جامعه است.
سایرتعهدات ضمنی
تعهدات دیگری نیز وجود دارد که باید ضمن بیمه دریایی رعایت شود.
تغییر سفر
هنگامی که پس ازآغاز ریسک مقصد سفربه طورعمدی تغییرکند، تغییر سفر روی داده است. در صورت عدم وجودهرگونه شرط خلاف با این موضوع ، مسئولیت بیمه گر همزمان با تغییرسفرخاتمه می یابد. زمان تغییر سفر زمانی است که عزم یا قصد تغییر سفرشکل می گیرد.
تاخیر در شروع سفر
این تعهد فقط مربوط به بیمه نامه های سفرمشخص است. شروع سفرنباید با تاخیربی مورد همراه باشد و در طول سفروقفه بیش ازحد پذیرفته نیست. این شرط ضمنی است که سفربیمه شده باید در زمان معقول شروع شود. علاوه براین، سفربیمه شده باید درمدت زمان معقول انجام شود. در صورتیکه این تعهد رعایت نشود، درصورت عدم وجود هرگونه دلیل قانونی، بیمه گر می تواند ازاجرای قرارداد خودداری کند.
تغییر مسیر
مسئولیت بیمه گر با انحراف مسیر پایان می یابد. انحراف یعنی خارج شدن از مسیرعادی یا مسیر مشخص شده. وقتی کشتی بدون هیچ دلیل قانونی ازمسیرعادی خارج شود، مسئولیت بیمه گر خاتمه می یابد. این موضوع که کشتی قبل وقوع خسارت به مسیرعادی خود بازگردد هیچ تاثیری دروضعیت حقوقی قرارداد نمی گذارد و همچنان بیمه گرمسئولیتی نخواهد داشت. بیمه گر فقط زمانی می تواند خود را معاف ازمسئولیت بداند که انحراف از مسیر به معنی واقعی روی داده باشد. صرفاً قصد انحراف از مسیر بیمه گر را از مسئولیت مبری نمی کند.
استثنائات وارد بر تعهدات در بیمه دریایی
استثنائات زیردر مورد تعهدات ضمنی تأخیردر سفر وانحراف از مسیروجود دارد:
- انحراف یا تأخیر طبق شرط یا تعهد خاصی که در بیمه نامهمجاز شمرده شده.
- وقتی تأخیر یا انحراف فراتر از رویکرد معقول فرمانده یا خدمه باشد .
- انحراف یا تأخیر برای ایمنی کشتی یا مورد بیمه یا زندگی اشخاص ضروری باشد.
- انحراف یا تأخیر به دلیل اقدامات غیر قانونی فرمانده یا کارکنان کشتی روی داده باشد.