آمار گویای ضعف بیمه‌های اختیاری است/بهروز میرزایی

فرهنگ بیمه یا شاه کلید توسعه بیمه هر از چند صباحی در مطبوعات و جراید نقل محافل می‌شود. ولی مثل سایر مسائل صنعت بیمه زیاد مورد توجه واقع نمی‌شود فقط اندک زمانی را به خود اختصاص می‌دهد. دلیل عدم توجه بیمه‌گران به این مقوله معنوی شاید ملموس نبودن آن است. شاید به‌دلیل اینکه فرهنگ در بررسی سود و زیان شرکت‌های بیمه جایگاهی ندارد و صرفا موضوعاتی برای بیمه‌گران مهم است که به‌طور مستقیم بر میزان فروش آنها اثرگذار باشد کمتر به آن توجه می‌شود. (بیمه‌گران: بیمه مرکزی و شرکت‌های بیمه) این در شرایطی است که اثرات این عنصر مهم نه‌تنها بر جایگاه صنعت بیمه و بازارهای مالی قابل مشاهده است بلکه طی سال‌های اخیر توانسته خود را به انحای مختلف در عملکرد این صنعت نشان دهد. با اینکه فرهنگ به‌عنوان روح فروش، سود و زیان در عملکرد صنعت بیمه خودنمایی می‌کند ولی بعضا شنیده یا گفته می‌شود فرهنگ بیمه وجود ندارد. طرح کردن این موضوع به معنای کتمان و نادیده گرفتن خدمات صنعت بیمه است.

جامعه‌شناسان و انسان شناسان معتقدند در هر نقطه‌ای از این کره خاکی که نوع انسان زیست می‌کند فرهنگ نیز وجود دارد. برای شناخت انسان در لایه‌های پنهان فرهنگ و جامعه باید از مقوله سرشت یا فطرت انسانی شروع کرد چراکه سرشت یا فطرت انسان با زندگی گروهی و خلقت جامعه همراه بوده است. به‌طوری‌که انسان بدون زندگی جمعی نمی‌تواند نیازهای زیستی، روانی و… خود را تامین کند و در نتیجه آسیب پذیرفته و از بین می‌رود. رفتار فرهنگی انسان از زمانی که انسان با هم نوع خود تعامل یا ارتباط متقابل داشته، وجود داشته است و با گذشت زمان شیوه‌های تولید، زبان، معیشت و… دچار تغییر و تحول شده است. از یکسو خلقت جامعه و فرهنگ مدیون وجود انسان است و از سوی دیگر جامعه و فرهنگ خلق شده‌اند برای آنکه نیاز‌ها و توانایی‌های آدمی ظهور و بروز پیدا کند. با عنایت به اینکه انسان ذاتا اجتماعی خلق شده است به خودی خود خصلت جمعی بودن که از ویژگی‌های فرهنگ است را با خود یدک می‌کشد که بیانگر این موضوع است که واقعیت فرهنگی در واقع یک پدیده جمعی است نه فردی.

متن بالا بیانگر این مطلب است که فرهنگ از زمان خلقت انسان یا زندگی اجتماعی با نوع بشر همراه بوده است. بنابراین اگر بیمه را به‌عنوان یک صنعت که تامین‌کننده آسایش و آرامش افراد جامعه است، فاقد فرهنگ قلمداد کنیم، به نوعی ماهیت وجودی آن را به چالش کشیده‌ایم که این امر به لحاظ ساختاری و نگاه سیستمی نادرست به نظر می‌رسد. صنعت بیمه با 80 سال قدمت در کشور هرساله با تلاش جمعی فعالان این صنعت (بیمه‌گران، بیمه‌گذاران، کارگزاران، سهامداران، اصحاب رسانه) و سایر ذی‌نفعان خود تغییر و تحولات زیادی را پشت سر می‌گذارد و در این راه معمولا با افت و خیزهایی هم همراه بوده است. براساس آمار ارائه شده از سوی بیمه مرکزی، افزایش پرتفوی و توسعه بازار، گویای این مطلب است که فرهنگ بیمه در کشور وجود دارد. و همگام با سایر ارکان اقتصاد و نهادهای اجتماعی و فرهنگی قدری کندتر در حرکت است.

از مشکلات صنعت بیمه عدم شناخت مردم از بیمه و خدمات ارائه‌شده از سوی شرکت‌های بیمه است به‌طوری‌که با تمییز قائل شدن بین رشته‌های بیمه‌ای به نام اختیاری و اجباری عملکرد صنعت بیمه تحت تاثیر قرار گرفته است. بدیهی است این جداسازی مصاف نابرابری را در معرفی محصولات بیمه و شناخت مردم از آنها شکل داده است. با مرور آمار عملکرد صنعت بیمه طی سال‌های اخیر این رقابت به وضوح دیده می‌شود. از آنجا که رشته اجباری همچون بیمه شخص ثالث به حکم قانون مورد اقبال نسبی جامعه قرار گرفته است رشد آن در آمار و اطلاعات خیلی بیشتر از سایر رشته‌های اختیاری همچون: آتش‌سوزی، حوادث، عمر و… است و هر ساله رشد بالای 20 درصدی را تجربه می‌کند و در فروش رشته اول صنعت بیمه است.

تبعات و عواقب ناگوار حوادث رانندگی که سالانه هزینه‌های سنگینی را بر جامعه و دولت تحمیل می‌کند از مهم‌ترین دلایل اجباری شدن بیمه شخص ثالث است به‌طوری که اگر بررسی جامعه شناسانه‌ای روی خدمات ارائه شده توسط این رشته به جامعه انجام شود متوجه خواهیم شد که بیمه شخص ثالث در حقیقت مناسب‌ترین فیلتر برای جلوگیری از بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی است و مهم‌ترین دلیل شناخته شدن آن در بین آحاد جامعه است. درحالی‌که بیمه‌های اختیاری مثل آتش‌سوزی که همراه آن پوشش سیل و زلزله هم ارائه می‌شود سهم زیادی در پرتفوی صنعت بیمه نخواهند داشت. با اینکه کشور ما به لحاظ بروز حوادث و بلایای طبیعی از کشورهای حادثه‌خیز تلقی می‌شود ولی استفاده از این رشته کمتر مورد توجه مردم و مسوولان قرار گرفته است. هر کدام از رشته‌های بیمه‌ای به تبع خدماتی که ارائه می‌کنند در زندگی افراد جامعه کارآیی خاص خود را دارند، حالا در این بین رشته‌ای به جهت ضرورت و اهمیت آن بهتر شناخته شده و رشته‌ای که کمتر به مردم معرفی شده است، همچنان در انزوا قرار دارد.

آمار و اطلاعات صنعت بیمه تا پایان سال 1393گویای این است که صنعت بیمه هر سال نسبت به سال گذشته رشد داشته است و رشد فروش بیمه‌نامه و خدمات به معنی ارتقای فرهنگ استفاده از بیمه است. بر اساس آخرین سالنامه آماری منتشر شده توسط بیمه مرکزی (1393) صنعت بیمه از سال 1373 با حدود 2/ 1572 میلیارد ریال حق بیمه تولیدی در پایان 1393 در یک دوره 20ساله بیش از 205 هزار میلیارد ریال حق بیمه تولید کرده است. خط سیر آمار و عملکرد فروش صنعت بیمه می‌تواند اصلی‌ترین شاخص شدت و ضعف فرهنگ بیمه باشد. طبق آمار منتشره میزان استفاده مردم از بیمه و خدمات آن در کشور هر ساله رشد آن‌را نشان می‌دهد و این گویای تلاش دست‌اندرکاران این صنعت است که به نوعی نگهبان سرمایه‌های کشور هستند. پس لازم است به این مطلب اذعان داشته باشیم که در کشور ما فرهنگ بیمه وجود دارد و رونق صنعت بیمه به‌شدت و ضعف آن بستگی دارد و استفاده از این جمله کلیشه‌ای که «فرهنگ بیمه در کشور وجود ندارد» تقریبا غیرعلمی به نظر می‌رسد.

منبع : دنیای اقتصاد