چالش‌های صنعت بیمه در دوران بعد از تحریم و اجرای IFRS17

به گزارش ریسک نیوز مقاله ای مبسوط توسط نظر علی صلاحی نژاد قائم مقام مدیر عامل بیمه دی و طوبی حقیقت کارشناس صنعت بیمه به رشته تحریر در آمده که در ذیل می آید:

چکیده

در دنیای امروز، صنعت بیمه با تغییرات متعددی مواجه است که شامل تحریم‌ها و اجرای استانداردهای بین‌المللی حسابداری می‌شود. چالش‌های صنعت بیمه در دوران بعد از تحریم‌ها و اجرای IFRS17 از جمله پیچیدگی‌های بیشماری را به همراه دارد. این چالش‌ها شامل تغییرات در قوانین و مقررات محلی، نیاز به آموزش و توسعه مهارت‌ها، تأثیرات بر سیستم‌های حسابداری و IT، ریسک‌های مالی جدید و افزایش نیاز به بازرسی داخلی می‌شوند. همچنین، مشتریان و سهامداران نیز نیاز به آگاهی دارند تا به تغییرات و تأثیرات این چالش‌ها بر صنعت بیمه پاسخ دهند. برای مواجهه با این چالش‌ها، بیمه‌گران باید از آموزش، توسعه سیستم‌های IT، مدیریت ریسک مالی و بازرسی داخلی استفاده کنند. همچنین، تجربیات کشورهای دیگر و انتقال آگاهی به مشتریان نقش مهمی در مدیریت این چالش‌ها دارند. این موارد نشان می‌دهد که صنعت بیمه در دوران پس از تحریم و اجرای IFRS17 نیاز به تطابق، تغییر و تجدید نظر در سیاست‌ها و رویه‌ها دارد تا بتواند پایداری و توسعه را تضمین کند.

از طرفی، شرکت‌های بیمه به موجب ماهیت فعالیت خود علاوه بر تأمین امنیت فعالیت‌های اقتصادی از طریق ارائه خدمات بیمه‌ای به عنوان یک نهاد مالی در اقتصاد ملی و بازارهای مالی به ویژه بازار سرمایه فعالیت می‌نمایند و دارای نقش بسیار تعیین کننده و گسترده‌ای هستند و این نقش مهم ایجاب می‌کند تا گزارش‌های مالی خود را براساس مجموعه‌ای از استانداردهای حسابداری با کیفیت و کامل تهیه کنند که پذیرش و پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی در این صنعت نیازمند تلاش مدیران ارشد و حسابداران حرفه‌ای این شرکت‌ها و همکاری متقابل نهادهای مسئول نظیر سازمان حسابرسی، بیمه مرکزی، جامعه حسابداران رسمی ایران، سازمان بورس و اوراق بهادار، سازمان امور مالیاتی و … است. از طرفی سهام بخش عمده شرکت‌های بیمه در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران معامله می‌شود و حجم و ارزش معاملات سهام آنها همواره در حال رشد و دگرگونی است. لذا گزارشگری مالی نیز باید بهبود پیدا کند تا نیازمندی‌های اطلاعاتی سرمایه‌گذاران که یکی از استفاده‌کنندگان اصلی صورت‌های مالی هستند را بر طرف نماید.

مقدمه

از آنجا که شرکت‌های بیمه از نهادهای مهم در بازار سرمایه بوده و نقش موثری در توسعه اقتصادی کشور دارند رعایت استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی[1] برای این شرکت‌ها، حیاتی است و می‌تواند گامی در جهت تعامل هر چه بیشتر صنعت بیمه ایران با صنعت بیمه جهان باشد. بنابراین آمادگی شرکت‌های بیمه برای این مسئله بسیار مهم است اما در صنعت بیمه با وجود الزام سازمان بورس به تهیه صورت‌های مالی طبق استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی، اقدامات اساسی جهت پیاده‌سازی IFRS تاکنون انجام نشده و شرکت‌های بیمه به سمت اجرا نرفته‌اند که این امر نشان دهنده چالش‌ها و پیچیدگی‌هایی در به کارگیری استانداردهای بین‌المللی در صنعت بیمه است. گرچه پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی شماره 17 چالش برانگیز است اما اگر به شیوه‌ای کارآمد، برنامه‌ریزی و مدیریت شود، قطعا تبدیل استانداردهای ملی به بین المللی می‌تواند موجب بهبود اساسی در عملکرد واحد مالی و کارایی بهتر در استفاده از منابع موجود سازمان می‌گردد .ضعف در سیستم‌های فناوری و منابع انسانی، مقررات سختگیرانه و پیچیدگی گزارشگری مالی، عدم هماهنگی مکانیزم‌های داخلی و IFRS، عدم صلاحیت و تخصص برای درک و تفسیر استانداردهای بین‌المللی، عدم حمایت مدیران ارشد شرکت جهت پیاده سازی IFRS، عدم وجود نقشه راه برای برنامه‌ریزی دقیق و منسجم جهت اجرا و اقدام، عدم وجود فرآیند سیستماتیک جهت جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات، عدم ترجمه دقیق استاندارد بین‌المللی ۱۷، وجود قضاوت و برآوردهای ذهنی همچون ارزش منصفانه در تهیه‌ی اطلاعات بیمه‌ای و پیچیدگی‌های خاص IFRS17، پذیرش استانداردهای بین‌المللی تصمیمی بسیار استراتژیک و حیاتی است که مستلزم سطح بالایی از آموزش، صلاحیت و تخصص برای درک، تفسیر و کاربرد استانداردهای یاد شده است که کارآمدی و توانمند سازی مجریان پروژه را می‌طلبد که باید سطح دانش این افراد را بالا برد و آموزش‌ها باید به صورت عملی به تمامی اعضا ارائه شود و فقط به جنبه نظری پرداخته نشود (موفق و همکاران، 1399).

در حالت کلی، تدوین نقشه راه با شناخت مدیران از منافع اجرای IFRS و جلب حمایت آنها از تیم اجرایی، شناسایی مغایرت‌های موجود میان گزارشگری مالی فعلی شرکت‌های بیمه و IFRS و رفع شکاف‌های احتمالی، تهیه رویه‌های حسابداری مرتبط با هر یک از اقلام صورت‌های مالی، تقویت سیستم‌های کنترل داخلی شرکت، آموزش پرسنل و جذب حسابداران خبره در زمینه IFRS، وجود سیستم‌های تهیه و تجهیز سیستم‌های فناوری اطلاعات و بکارگیری نرم افزارهای مالی مناسب، استفاده از متخصصان و مشاوران خبره برای راهنمایی و رفع مشکلات احتمالی، استفاده از تجارب شرکت‌های موفق در پیاده‌سازی نظارت درست توسط دستگاه‌های ناظر از جمله بورس و بیمه مرکزی، پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) تقریبا بر تمامی جنبه‌های سازمان از جمله سیستم‌های گزارشگری مالی، کنترل‌های داخلی، مالیات، نظام پاداش مدیریت، مدیریت نقدینگی و شفافیت اطلاعاتی تاثیر می‌گذارد.گرچه بیشتر شرکت‌های بیمه در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران پذیرفته شده‌اند اما حرکت آنها به سمت IFRS خیلی کند و تدریجی است و علیرغم تمایل به تغییر به نظام حسابداری به IFRS، توفیق‌ها رضایت بخش نیست. بر این اساس، در این مقاله، تلاش بر این است تا به بررسی چالش‌های صنعت بیمه بعد از تحریم و اجرای IFRS17 پرداخته شود.

بیان مسئله

• دلایل تحریم و عدم اجرای IFRS17

موضوع تحریم IFRS17 به عدم اجرای استاندارد حسابداری بین‌المللی 17 توسط برخی کشورها و سازمان‌ها اشاره دارد. IFRS 17 استانداردی است که توسط هیئت استانداردهای حسابداری بین‌المللی[2] برای صنعت بیمه تدوین شده است و در تاریخ اول ژانویه 2023 به طور رسمی به اجرا در آمده و این استاندارد جایگزین IFRS4 خواهد شد و قوانین و مقررات جدیدی را برای حسابداری بیمه در سراسر جهان تعریف می‌کند. با این حال، برخی کشورها و سازمان‌ها تصمیم گرفته‌اند که اجرای IFRS17 را به تعویق بیندازند و یا به طور کامل اجرای آن را لغو کنند. دلایل متعددی برای این تحریم وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شوند: 1) پیچیدگیIFRS17: یک استاندارد بسیار پیچیده و جزئی است که نیازمند تغییرات عمده در سیستم‌ها و فرآیندهای حسابداری بیمه است. برخی سازمان‌ها معتقدند که اجرای این استاندارد به هزینه‌های بالا و تغییرات زمان‌بر منجر خواهد شد. 2) ناکارآمدی: برخی از سازمان‌ها معتقدند که IFRS17 ناکارآمد است و قوانین و مقررات جدیدی را برای صنعت بیمه تعریف می‌کند که باعث مشکلات و محدودیت‌های جدید در عملکرد سازمان‌ها می‌شود. آن‌ها معتقدند که استاندارد قبلی (IFRS4) کافی است و هیچ نیازی به تغییرات گسترده نیست. 3) تأخیر در آمادگی: برخی سازمان‌ها هنوز آمادگی کافی برای اجرای IFRS17  را ندارند. آن‌ها به دلیل مشکلات فنی، عدم آمادگی کارکنان و نیاز به زمان بیشتر برای آموزش و اجرای استاندارد، تصمیم به تعویق اجرای آن گرفته‌اند. 4) تأثیر مالی: برخی سازمان‌ها نگران تأثیر مالی اجرای IFRS17 بر سودآوری و نتایج مالی خود هستند. آن‌ها معتقدند که این استاندارد باعث کاهش سودآوری و افزایش هزینه‌ها خواهد شد (کی.پی.ام.جی، 2023).

در حقیقت، تحریم یا عدم اجرای استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره 17 موضوعی است که بررسی آن در کشورهای مختلف وجود دارد و در این مورد منابع متعددی نیز در دسترس است. عدم اجرای آن در یک کشور می‌تواند به دلایل متعددی برگردد که گاهی اوقات می‌تواند ناشی از عوامل سیاسی، اقتصادی و یا حقوقی باشد. یکی از اصلی‌ترین عواملی که می‌تواند منجر به تحریم IFRS17 شود، عدم آمادگی تأسیسات حسابرسی و سازمان‌های نظارتی در کشور مربوطه است. این استاندارد برای اجرای مؤثر نیازمند بزرگی شبکه تأسیسات حسابرسی و نظام حسابرسی قوی است. در صورتی که یک کشور آمادگی لازم را برای اجرای این استاندارد نداشته باشد، ممکن است سازمان‌های بین‌المللی حسابرسی نتوانند با اطمینان کامل به صحت و قابل اعتماد بودن گزارش‌های مالی شرکت‌های تحت نظر این کشور اکتفا کنند. عوامل سیاسی نیز ممکن است نقش مهمی در تحریم IFRS17  داشته باشند. تصمیمات سیاسی و سیاست‌های دولتی می‌توانند به شکلی مثبت یا منفی بر روی اجرای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی تأثیر بگذارند. برخی از کشورها به دلایلی ممکن است تنها به استفاده از استانداردهای حسابرسی و حسابداری داخلی تمایل داشته باشند و عدم اجرای استانداردهای بین‌المللی را ترجیح دهند. عامل دیگری که موجب تحریم IFRS17 شده و حتی در برخی موارد احتمالاً عملیات کپی‌برداری غیرقانونی از این استاندارد را دارد، عوامل قانونی است. شاید قوانین و مقررات حسابداری و حسابرسی در یک کشور به شکلی باشد که اجرای استانداردهای بین‌المللی مزیت نداشته و حتی ممکن است به طرق غیرقانونی و بازتعریف شده ایجاد شود. برخی کشورها، به دلایل مختلف مانند انتقال تکنولوژی یا حفظ استقلال ملی، از اجرای استانداردهای بین‌المللی خودداری می‌کنند و قوانین و مقررات داخلی را در حوزه گزارشگری مالی پیش می‌گیرند. علاوه بر آن، تفاوت‌ها در قوانین مالیاتی نیز می‌توانند به تحریم یا عدم اجرای IFRS17 منجر شوند. گاهی اوقات قوانین مالیاتی در یک کشور به گونه‌ای تغییر می‌کند که با استانداردهای حسابداری بین‌المللی هماهنگی ندارد. این می‌تواند مشکلاتی در گزارشگری مالی و حسابداری شرکت‌های بیمه را ایجاد کند و از اجرای IFRS17 در آن کشور بازداری کند. منابع قانونی کشور نیز همواره باید با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی هماهنگ شوند تا اجرای این استانداردها ممکن باشد. اگر قوانین کشور به شکلی باشد که با مفاهیم و ضوابط استاندارد IFRS17 در تضاد باشد، فرایند اجرا و پذیرش این استاندارد دچار مشکل می‌شود و احتمال تحریم آن در آن کشور افزایش می‌یابد (IFRS17، 2017).

بنابراین، عدم اجرای IFRS در این صنعت را می‌توان متاثر از عوامل مختلف دانست که به طور کلی چهار گروه عمده از چالش‌های مرتبط با پیاده‌سازی IFRS عبارتند از:

1) کسب دانش و تخصص لازم برای شناخت و به کارگیری این استانداردها،

2) ناهماهنگی این استانداردها با قوانین و مقررات فعلی،

3) محدویت‌های محیطی در استفاده از ارزش‌های منصفانه،

4) نیاز به تغییرات گسترده در برخی حوزه‌های غیرحسابداری، نظیر تغییر در سامانه‌های اطلاعاتی، قراردادهای قانونی و عرفی، نگرش مدیریت و فرهنگ سازمانی(رضایی و راستگو، 1395).

• مفهوم ارزش منصفانه در IFRS17

یک مفهوم کلیدی که در استانداردهای بین‌المللی حسابداری مطرح است، بحث ارزش منصفانه[3] می‌باشد. این مفهوم به ارزشی اشاره دارد که دو طرف در یک معامله، به طور مستقل و با دسترسی به اطلاعات کامل، می‌توانند به آن دست یابند. در واقع، ارزش منصفانه یک مفهوم متعادل و بی‌طرفانه است که معاملات و انتقالات مالی را بر اساس ارزش واقعی و عادلانه تشخیص می‌دهد. این مفهوم مزایایی را به همراه دارد که به شرح زیر هستند:

• عدم اشتباه: ارزش منصفانه تضمین می‌کند که اطلاعات مالی در یک معامله یا انتقال مالی صحیح و دقیق باشند. این امر مانع از اشتباهات یا افترا در گزارش‌های مالی می‌شود.
• شفافیت: ارزش منصفانه تشویق به شفافیت و انتشار اطلاعات دقیق درباره ارزش دارایی‌ها و بدهی‌ها می‌کند. این امر به سهامداران و دیگر علاقه‌مندان اطمینان می‌دهد که اطلاعات مالی به درستی گزارش شده است.
• قابلیت مقایسه: ارزش منصفانه امکان مقایسه آسان و عادلانه از دارایی‌ها و بدهی‌ها در دسترسی دارد. این امر به تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و مالی کمک می‌کند.
• پیش‌بینی بهتر: ارزش منصفانه به اطلاعات مالی ارتباط مستقیم با ارزش وضعیت مالی و نتایج عملکرد آینده دارد و در پیش‌بینی بهتر و مطابقت با شرایط وضعیت مالی کمک می‌کند.
• اصول اخلاقی: مفهوم ارزش منصفانه تطابق با اصول اخلاقی حسابداری دارد. این مفهوم مانع از سوداگری و تعدیل ترازنامه می‌شود.
• معاملات مالی: ارزش منصفانه در معاملات مالی و جذب منابع مالی جدید برای شرکت‌ها نقش اساسی ایفا می‌کند. این ارزش به مؤسسات مالی اطمینان می‌دهد که ارزش واقعی دارایی‌ها و بدهی‌ها تشخیص داده می‌شود (چارچوب مفهومی گزارشگری مالی، 2018).

• عوامل موثر بر چالش‌های کیفیت افشای موسسات بیمه بازرگانی در ایران

بر این اساس، عوامل مختلفی می‌توانند بر چالش‌های کیفیت افشای موسسات بیمه بازرگانی در ایران با تمرکز بر استانداردهای IFRS تأثیر گذار باشند که این عوامل عبارت اند از:

1) عوامل سازمانی و نبود منابع آموزشی و تخصص کافی: نبود منابع آموزشی مناسب و تخصص کافی در حوزه استانداردهای بین‌المللی ممکن است باعث چالش‌هایی در اجرای آنها شود. سازمان‌های بیمه بازرگانی ممکن است با چالش‌های داخلی روبرو شوند که می‌توانند بر کیفیت افشای مالی تأثیر بگذارند. برخی از این عوامل شامل نبود منابع کافی برای آموزش و اجرای استانداردها، ناکارآمدی سیستم‌های حسابداری و گزارشگری، کمبود نیروی کار متخصص و عدم همکاری میان دپارتمان‌ها داخل سازمان می‌شوند.

2) عوامل فرهنگی: عوامل فرهنگی مانند نگرش‌ها و اعتقادات مردم و سازمان‌ها نسبت به استانداردهای بین‌المللی می‌توانند تأثیرگذار باشند. فرهنگ سازمانی و ارزش‌های ایجاد شده در موسسات بیمه می‌تواند بر نحوه افشای اطلاعات مالی تأثیر بگذارد. موسساتی که تمرکز بیشتری بر الزامات شفافیت و شناخته شدن دارند، احتمالاً تمایل بیشتری به ارائه اطلاعات درست و جامع داشته باشند.

3) عوامل قانونی و نظامی: تطبیق با استانداردهای IFRS به منظور کیفیت افشای مالی ممکن است با موانع قانونی و نظامی روبرو شود. مثلاً، در دستورالعمل‌های محلی بیمه که به عنوان قانون کنترل بیمه مورد استفاده قرار می‌گیرد، ممکن است مقرراتی وجود داشته باشد که با الزامات IFRS در تضاد باشند.

4) عوامل مالی و اقتصادی: شرایط مالی و اقتصادی ممکن است بر توانایی موسسات بیمه در تأمین منابع مالی برای اجرای مناسب استانداردها تأثیر بگذارد. در مواردی که موسسات با مشکلات مالی روبرو هستند، احتمالاً منابع کافی برای آموزش پرسنل و به‌روزرسانی سیستم های حسابداری ندارند، که این امر می‌تواند به کاهش کیفیت افشاهای مالی منجر شود.

5) عوامل تحلیلی و تفسیری: عوامل تحلیلی و تفسیری می‌توانند در واکنش به افشاهای مالی اثر بگذارند. این عوامل شامل نحوه ارزیابی و تفسیر اطلاعات مالی توسط مخاطبین می‌باشند. به عنوان مثال، در بعضی موارد، می‌توان تفسیر خلاف واقعیت یا نامعتبر بودن اطلاعات مالی را به دلیل استفاده از روش‌های تخمینی در جایگزینی روش‌های مستقیم به ‌شمار آورد (سعیدی و دوانی، 2019).

6) عوامل سیاسی: در اجرای استاندارد حسابداری بین‌المللی معمولاً به مشکلات و مسائلی اشاره دارند که به عنوان نتیجه تداخل بین سیاست‌ها و تصمیمات سیاسی و اجرای استانداردهای حسابداری بین‌المللی پیش می‌آیند. این چالش‌ها ممکن است به دلیل تضاد میان مقررات محلی و استانداردها، تأخیر در تصویب و اجرای استانداردها یا تداخل‌های سیاسی میان کشورها و نهادهای بین‌المللی پیش آید. یکی از مهم‌ترین چالش‌های سیاسی در اجرای استانداردهای حسابداری بین‌المللی، تضاد میان مقررات محلی یک کشور و استانداردهای بین‌المللی است. بسیاری از کشورها مقررات حسابداری و مالی محلی خود را دارند که ممکن است با استانداردهای حسابداری بین‌المللی تعارض داشته باشند. این تضادها می‌توانند به تأخیر اجرای استانداردهای بین‌المللی منجر شوند و ابهام‌ها درباره روند تطابق با این استانداردها ایجاد کنند. یک مثال از چالش سیاسی می‌تواند تصمیم‌های کشورها در مورد تأخیر در اجرای یا اعمال تطابق با استانداردها باشد. برخی از کشورها ممکن است به دلیل عدم تمایل به تغییرات در قوانین حسابداری محلی خود یا فشارهای داخلی و خارجی، تصمیم به تأخیر در اجرای استانداردهای بین‌المللی بگیرند. این مسائل معمولاً از جمله چالش‌های سیاسی در اجرای استانداردها هستند (نویس و پارکر، 2016).

• عوامل تاثیرگذار بر تشدید یا تضعیف‌ عدم اجرای IFRS17

عوامل وجود دارند که می‌توانند تأثیرگذار بر تشدید یا تضعیف عدم اجرای IFRS17 در برخی کشورها و سازمان‌ها باشند. برخی از این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:

• تأخیر در تجهیزات و فناوری: عدم دسترسی به تجهیزات و فناوری مدرن ممکن است باعث تأخیر در آمادگی برای اجرای IFRS17 شود. سازمان‌هایی که از نظر تکنولوژی به‌روز نیستند، ممکن است نتوانند به طور کامل از این استاندارد استفاده کنند.
• تأخیر در تأمین منابع مالی: اجرای IFRS17 نیازمند منابع مالی قابل توجهی است. برخی سازمان‌ها ممکن است نتوانند منابع مالی لازم را فراهم کنند و به دلیل تأخیر در تأمین این منابع، اجرای IFRS17 تعویق بیافتد.
• تفاوت‌های فرهنگی و حساسیت‌های محلی: تفاوت‌های فرهنگی و حساسیت‌های محلی ممکن است باعث شود که برخی کشورها و سازمان‌ها از تغییرات استاندارد حسابداری خودداری کنند. این تفاوت‌ها ممکن است باعث نشانه‌گذاری عدم اجرا شدن IFRS17 شوند.
• فشارهای صنعتی: برخی از صنایع بیمه ممکن است تحت فشارهای خاصی قرار دارند که ممکن است باعث تأخیر یا اجرای نادرست IFRS17 شوند. مثلاً صنعت بیمه عمر با چالش‌های مختلف از صنایع دیگر متفاوت است و ممکن است نیاز به راهکارهای خاص داشته باشد.
• مشکلات مرتبط با تعهدات قراردادی: برخی از سازمان‌ها ممکن است مشکلات و تعهدات قراردادی خاصی داشته باشند که باعث تعویق یا عدم اجرای کامل IFRS17 شوند.

• مولفه‌های مهم افشای جامع در صنعت بیمه با محوریت IFRS17

درباره افشای جامع در صنعت بیمه، به ویژه در پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارگری مالی (IFRS)، مولفه‌های مختلفی وجود دارد که به توضیحات دقیق و جامع در گزارش‌های مالی و سایر اطلاعات مرتبط با شرکت‌های بیمه اشاره دارند. مهم‌ترین مولفه‌های افشای جامع در این زمینه می‌توانند عبارت باشند از:

• افشای صحیح و جامع اطلاعات مالی: شامل ارائه اطلاعات دقیق و کامل درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریانات نقدی موسسات بیمه است.
• افشای ریسک‌های مالی: شامل ارائه اطلاعات درباره ریسک‌های مالی موسسات بیمه، از جمله ریسک‌های سرمایه‌گذاری، ریسک‌های بدهی و ریسک‌های نقدینگی.
• افشای سیاست‌ها و روش‌های حسابداری: شامل ارائه اطلاعات درباره سیاست‌ها و روش‌های حسابداری مورد استفاده در موسسات بیمه، از جمله تشریح روش‌های اندازه‌گیری، ارزش‌گذاری و تقویت پذیرش اصول حسابداری بین‌المللی (IFRS)
• افشای اطلاعات مرتبط با مدیریت ریسک: شامل ارائه اطلاعات درباره سیستم‌ها و فرآیندهای مدیریت ریسک موسسات بیمه و ارائه اطلاعات درباره روش‌ها و رویکردهای مورد استفاده در مدیریت ریسک.
• افشای اطلاعات مرتبط با سرمایه‌گذاری: شامل ارائه اطلاعات درباره سیاست‌ها و روش‌های سرمایه‌گذاری موسسات بیمه، از جمله توزیع دارایی‌ها، عملکرد سرمایه‌گذاری و ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری.
• افشای اطلاعات مرتبط با روابط با سهامداران و مشتریان: شامل ارائه اطلاعات درباره روابط با سهامداران و مشتریان، از جمله ساختار سهامداران، سوددهی به سهامداران و روابط با مشتریان.
• افشای اطلاعات مرتبط با تعهدات: شامل ارائه اطلاعات درباره تعهدات موسسات بیمه، از جمله تعهدات حاشیه‌ای، تعهدات قراردادی و تعهدات مالی.
• سودآوری و عملکرد مالی: افشای جامع باید به صورت واضح و کامل به سودآوری و عملکرد مالی شرکت پرداخته و درآمدهای ناهنجار و هزینه‌های بزرگ را به طور جداگانه مورد آنالیز و بررسی قرار دهد. همچنین باید از روش‌هایی مانند نسبت‌های مالی، تحلیل نسبت‌های عملکرد و تجزیه و تحلیل حسابداری استفاده شود.
• ریسک‌های بیمه‌ای: افشای جامع باید به شناسایی و بررسی ریسک‌های بیمه‌ای که شرکت قرارداد‌های بیمه را برعهده دارد، توجه کند. این شامل ریسک‌های مالی، ریسک‌های قراردادی، ریسک‌های سرمایه‌گذاری و سایر ریسک‌هایی که ممکن است بر فعالیت شرکت تأثیرگذار باشد.
• ساختار سرمایه: افشای جامع باید به ساختار سرمایه شرکت توجه کند و از جمله اطلاعاتی مانند سرمایه‌گذاری‌های مشترک، بدهی و سرمایه‌گذاری شرکت در بورس و دیگر امور مرتبط با ساختار مالی شرکت را در بر داشته باشد.
• ریسک‌های جاری: افشای جامع باید به ریسک‌های جاری توجه کند که ممکن است تأثیر مستقیمی بر عملکرد مالی شرکت داشته باشند. این شامل ریسک‌های ناشی از تغییر قوانین و مقررات، ریسک‌های پیشرفت تکنولوژی، ریسک‌های رقابتی و سایر ریسک‌های مرتبط با عملکرد صنعت بیمه است.
• توسعه اطلاعات: افشای جامع باید به توسعه اطلاعات شرکت مانند استراتژی‌های توسعه، نوآوری، تحقیق و توسعه و روند تغییرات سازمانی توجه کند. این اطلاعات بهبود قابل توجهی در درک و ارزیابی توانایی شرکت برای رقابت و نمو در بازار بیمه ایجاد می‌کند (رهنما و ابراهیم‌نژاد، 2016).

• دستیابی به افشای جامع IFRS17 و ارایه راهبردها و راهکارهای کنترل

از طرفی، راهبردها یا راهکارهایی در خصوص کنترل چالش‌ها و دستیابی به افشای جامع وجود دارد که به تعدادی از آن‌ها خواهیم پرداخت:

• آموزش و آگاهی‌بخشی: ارائه آموزش‌های مناسب و آگاهی‌بخشی درباره استانداردهای حسابداری بین‌المللی (IFRS) به مدیران و کارکنان موسسات بیمه بازرگانی ایران، می‌تواند به افزایش کیفیت افشای آنها کمک کند.
• تقویت نظام حسابرسی: تقویت نظام حسابرسی در موسسات بیمه بازرگانی ایران و تأمین استقلال و حرفه‌ای بودن حسابرسان، می‌تواند به بهبود کیفیت افشای آنها کمک کند.
• تشدید نظارت و حاکمیت شرکتی: تشدید نظارت و بازرسی‌های منظم بر موسسات بیمه بازرگانی ایران، می‌تواند به پایش و ارزیابی کیفیت افشای آنها کمک کند. سیستم موثر حاکمیت شرکتی، با تقویت نظارت و بهبود عملکرد شوراهای حاکمیتی، می‌تواند بهبود قابل ملاحظه‌ای در کیفیت افشای مالی داشته باشد. تمرکز بر ایجاد ساختاری مناسب در حاکمیت شرکتی، ارتقاء شفافیت و مسئولیت‌پذیری، و تدابیری برای پیشگیری از تعارض منافع، می‌تواند تأثیر مثبتی بر کیفیت افشای مالی داشته باشد.
• ترویج فرهنگ شفافیت و اعتماد: ترویج فرهنگ شفافیت و اعتماد در موسسات بیمه بازرگانی ایران، می‌تواند به بهبود کیفیت افشای آنها کمک کند. این شامل افزایش شفافیت در عملکرد مالی، اطلاعات عمومی، روابط با سهامداران و مشتریان و تأکید بر اصول اخلاقی است.
• تشکیل گروه‌های کاری و همکاری: تشکیل گروه‌های کاری با مشارکت نمایندگان از بیمه‌گذاران، دانشگاه‌ها، سازمان‌های حسابرسی و دیگر نهادهای مرتبط در جهت همکاری و تبادل اطلاعات، می‌تواند بهبود قابل توجهی در کیفیت افشا داشته باشد. این گروه‌ها می‌توانند به تدوین برنامه‌ها، پروژه‌ها، و راهکارهای مشترک برای بهبود کیفیت افشا کمک کنند.
• استفاده از فناوری اطلاعات: استفاده از فناوری اطلاعات و راهکارهای نوین در حوزه حسابداری و گزارش‌دهی مالی، می‌تواند بهبود قابل توجهی در افشای مالی شرکت‌ها به دنبال داشته باشد. مثلاً، انتقال اطلاعات مالی به روش‌های آنلاین و استفاده از نرم‌افزارها و سیستم‌های مدیریت مالی می‌تواند فرآیند گزارش‌دهی را تسریع و دقت آن را افزایش دهد (رهنما و ابراهیم‌نژاد، 2016).
• نقش محصولات بیمه‌ای بر IFRS17

محصولات بیمه‌ای در اطلاعات مالی و استانداردهای بین‌المللی گزارگری مالی (IFRS17) نقش مهمی ایفا می‌کنند. همانطور که می‌دانیم IFRS 17 یک استاندارد حسابداری بین‌المللی است که به منظور بهبود گزارشگری مالی شرکت‌های بیمه و افزایش شفافیت در اطلاعات مالی توسعه یافته است. این استاندارد به شرکت‌های بیمه اجازه می‌دهد تا عقود بیمه را به شیوه‌ای جدید ارزیابی کنند و اطلاعات دقیق‌تری ارائه دهند. نقش محصولات بیمه‌ای در IFRS 17 به عنوان یکی از اجزای کلیدی در تعیین قراردادهای بیمه در زمان انعقاد و مدت زمان آنها مطرح می‌شود. محصولات بیمه‌ای متنوعی وجود دارند، از جمله بیمه‌نامه‌های زندگی، بیمه‌نامه‌های خودرو، بیمه‌نامه‌های مسئولیت مدنی، و بسیاری دیگر. هر یک از این محصولات دارای ویژگی‌ها و شرایط مختلفی هستند که تأثیر مستقیمی بر معیارهای محاسبه و ارزیابی قراردادهای بیمه دارند. IFRS17 به شرکت‌های بیمه تاکید می‌کند که برای هر نوع محصول بیمه‌ای به صورت جداگانه عواملی نظیر معیارهای تعیین ارزش آتی قراردادها و سودآوری را محاسبه کنند. این امر به شرکت‌ها کمک می‌کند تا اطلاعات مالی دقیقتری ارائه دهند و معاملات بیمه‌ای خود را به شکل شفاف‌تری گزارش کنند (قراردادهای بیمه، 2017). در زمینه نقش محصولات بیمه‌ای در استانداردهای بین‌المللی گزارگری مالی شماره 17 (IFRS17)، موارد دیگری وجود دارند که می‌توانند مورد توجه قرار گیرند:

• تأثیر تعیین قیمت بیمه: محصولات بیمه‌ای تعیین قیمت براساس تخمین‌های آتی و اطلاعات مربوط به مشتریان و خطرها را دربرمی‌گیرند. با تغییر در این تخمین‌ها و روش‌های تعیین قیمت، تأثیر زیادی بر ارزش‌گذاری قراردادهای بیمه در چارچوب IFRS17 دارند
• جبران خسارات: محصولات بیمه‌ای نقش مهمی در پوشش خسارات مشتریان ایفا می‌کنند. تأثیر تغییرات در شیوه‌های جبران خسارت و تعهدات مرتبط با آن بر روی گزارشگری مالی تحت IFRS17 مهم است.
• نیاز به اطلاعات مشتریان: محصولات بیمه‌ای به طور معمول نیاز به اطلاعات مشتریان دارند تا بتوانند قراردادهای بیمه را تعیین کنند. بهره‌گیری از این اطلاعات و مدیریت آنها نقش حیاتی در اجرای IFRS17 ایفا می‌کند.
• نیاز به تخصص و تحقیق: به منظور تعیین ارزش آتی قراردادها و ارائه گزارشگری مالی مطلوب تحت IFRS17، نیاز به تخصص در زمینه محصولات بیمه‌ای و تحقیق بر روی نوآوری‌های محصولات بیمه‌ای و تغییرات در این صنعت وجود دارد (پی.دابلیو.سی،2020).

اهداف و ضرورت موضوع

استاندارد حسابداری برای بیمه‌های عمومی در ایران بسیار مهم است، زیرا این استانداردها تعیین کننده قوانین و روش‌های حسابداری و گزارشگری برای شرکت‌های بیمه هستند. این استانداردها برای منظم کردن حسابداری بیمه‌ها و تضمین اعتماد در بازار بیمه بسیار حیاتی هستند. اما در حال حاضر به دلایلی استانداردهای حسابداری بیمه‌ در ایران همچنان با برخی چالش‌های مواجه هستند. چند مورد از این چالش‌ها عبارتند از:

• تطبیق استانداردهای ملی با استانداردهای جهانی: استانداردهای حسابداری بین‌المللی معمولاً توسط برخی سازمان‌های بین‌المللی مانند بانک بین‌المللی ناظران بیمه (IAIS) ارائه می‌شوند. اما استانداردهای ملی حسابداری بیمه‌های عمومی در ایران هنوز برخی از به‌روزرسانی‌های جهانی را دنبال نمی‌کنند. این می‌تواند منجر به مشکلاتی در استانداردها و قوانین حسابداری بیمه‌ها و همچنین در تطبیق و مقایسه امور مالی شرکت‌های بیمه با یکدیگر شود.
• تطبیق با قوانین مالیاتی: در حسابداری بیمه‌ها، قوانین مالیاتی و معافیت‌ها بسیار مهم هستند. اما چالش‌هایی مثل تغییرات قوانین مالیاتی و عدم یکپارچه‌سازی آن با استانداردهای حسابداری بیمه‌ها در کشور ممکن است منجر به مشکلاتی در حسابداری و گزارشگری مالی شرکت‌های بیمه شود.
• بررسی ریسک‌های بیمه: در حسابداری بیمه، مدیریت ریسک‌ها بسیار مهم است. اما برخی استانداردهای حسابداری بیمه در ایران نمی‌توانند به طور کامل ریسک‌های مرتبط با فعالیت بیمه‌ها را بررسی کنند. این می‌تواند باعث عدم صحت و قابل اطمینان بودن اطلاعات مالی شرکت‌های بیمه شود.

به طور کلی، استانداردهای حسابداری بیمه در ایران همچنان نیازمند به بهبود و به روزرسانی هستند تا با مسائل جهانی اطمینان بیشتری را برای شرکت‌های بیمه و سایر ذینفعان فراهم کنند (محمدرضایی و سلطانی، 2013). این در حالی است که در استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره 17 که برای حسابداری بیمه‌ها تعیین شده است، یک استاندارد جدید و جهانی می‌باشد که تأثیر بسیار زیادی بر صنعت بیمه دارد. البته لازم به ذکر است که برای ایران این استاندارد هنوز در دستور کار به کار گرفته نشده است و در حال حاضر استاندارد حسابداری بیمه‌ها در ایران استاندارد حسابداری بیمه ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما به طور کلی، استفاده از استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره 17 در صنعت بیمه‌ها به مزایا و معایب خاصی منجر می‌شود. این مزایا و معایب عبارت اند از:

• بهبود قابلیت مقایسه: استفاده از IFRS17 باعث می‌شود که گزارشگری مالی شرکت‌های بیمه در سطح جهانی قابل مقایسه باشد. این تطبیق قدرت بیشتری را برای تحلیل و بررسی عملکرد شرکت‌های بیمه در بازارهای بین‌المللی فراهم می‌کند.
• بهبود شفافیت: IFRS17 مبتنی بر اصول شفافیت و صحت ارزش اطلاعات مالی است. این استاندارد قوانین دقیقی در خصوص تعیین ارزش فعلی بیمه‌ها، منافع بیمه‌ای و مالی در یک شرکت بیمه مشخص می‌کند، که باعث می‌شود اطلاعات مالی راحت‌تر قابل فهم و تحلیل شوند.
• بهبود ارزش‌گذاری و انعکاس دقیقتر ارزش بیمه‌ها: IFRS17از روش‌های پیچیده‌تری برای ارزش‌گذاری بیمه‌ها استفاده می‌کند که به نتیجه دقیق‌تری در تعیین ارزش فعلی و آینده بیمه‌ها منجر می‌شود. این امر به شرکت‌های بیمه کمک می‌کند تا ریسک‌های خود را به‌طور صحیح ارزیابی کنند و سرمایه‌گذاری‌های مناسب در اختیار داشته باشند.

• پیچیدگی اجرایی: IFRS17 یک استاندارد پیچیده است که نیازمند تغییرات گسترده در سیستم‌ها و فرآیندهای حسابداری شرکت‌های بیمه است. این تغییرات می‌توانند هزینه و وقفه‌های عملیاتی را ایجاد کنند و در عملکرد شرکت‌ها تأثیر داشته باشند.
• پیش‌بینی‌ناپذیری: IFRS17 روش‌های جدیدی برای تعیین ارزش بیمه‌ها در آینده معرفی می‌کند. این قابلیت پیش‌بینی‌ناپذیری می‌تواند باعث افزایش شک و ناتمامی در روش‌های ارزیابی و قیمت‌گذاری بیمه‌ها شود.
• هزینه اجرا: همانطور که بیان گردید، اجرای IFRS17 نیازمند تغییر و به‌روزرسانی سیستم‌ها و فرآیندهای حسابداری است. این هزینه‌ها ممکن است برای برخی شرکت‌های بیمه قابل تحمل نباشد و چالش‌های مالی برای آنها ایجاد کند.

به طور کلی، استفاده از استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره 17 در ایران همچنان به‌عنوان یک چالش مطرح است و بهبودهای لازم در زیرساخت‌های حسابداری ممکن است برای اجرای این استاندارد مورد نیاز باشد (سوداگران و همکاران، 2017).

نتیجه‌گیری و پیشنهادها

تحریم‌ها و اجرای استانداردهای بین‌المللی حسابداری (IFRS) تأثیرات عمیقی بر صنعت بیمه در سراسر جهان داشته‌اند. به ویژه، استاندارد IFRS17 در زمینه حسابداری بیمه یکی از تغییرات مهم در این صنعت به حساب می‌آید. که در اینجا، به بررسی چالش‌هایی که صنعت بیمه در دوران بعد از تحریم و اجرای IFRS17 پرداخته شده است.

در بخش اول به چالش‌های صنعت بیمه پس از تحریم اشاره شده است، این چالش‌ها عبارت بودند از:

• تحریم‌ها و اثرات اقتصادی: تحریم‌ها و تغییرات در محیط اقتصادی می‌توانند به تأثیر بزرگی بر بازار بیمه اعمال کنند. این شامل تغییرات در ارزش پول ملی، تحریم‌های بانکی، و تغییرات در تجارت بین‌المللی می‌شود.
• عدم دسترسی به بازارهای جهانی: تحریم‌ها ممکن است باعث محدود شدن دسترسی شرکت‌های بیمه به بازارهای جهانی و افت توان رقابتی آنها شوند.

و در بخش دوم، چالش‌های اجرای IFRS17 مورد بحث قرار گرفته است که شامل موارد ذیل بودند:

• پیچیدگی حسابداریIFRS17: تغییرات زیادی در روش‌های حسابداری بیمه ایجاد کرده است. این تغییرات به تجزیه و تحلیل دقیق‌تر و پیچیده‌تر داده‌ها و اطلاعات مالی نیاز دارد.
• تحلیل داده‌ها و فناوری: اجرای IFRS17 نیازمند سیستم‌های مدرن حسابداری و تحلیل داده‌ها است. تجهیز و آماده‌سازی این سیستم‌ها ممکن است چالش‌های فنی و مالی ایجاد کند.
• تأثیر بر گزارش‌دهیIFRS17 : ممکن است به تغییرات مهمی در گزارش‌دهی مالی و نیاز به اطلاعات اضافی و پیچیده منجر شود.
• آموزش و آگاهی: تمرین پرسنل در استفاده از استاندارد جدید و تدوین گزارش‌های مالی مطابق با آن نیازمند آموزش و آگاهی‌بخشی است.

و در بخش پایانی به راهکارها و استراتژی‌ها پرداخته شده است:

• تغییر در مدیریت ریسک: شرکت‌های بیمه می‌توانند با بهبود مدیریت ریسک‌های مالی و تغییرات اقتصادی به چالش‌ها پاسخ دهند.
• سرمایه‌گذاری مؤثر: انتخاب موفق در سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند به تحقق اهداف مالی کمک کند.
• توسعه فناوری: بهره‌گیری از فناوری و سیستم‌های مدرن حسابداری می‌تواند عملکرد حسابداری را بهبود بخشد.
• آموزش پرسنل: تأمین آموزش‌های لازم برای پرسنل از جمله حسابرسان و مدیران مالی می‌تواند مسیری بهتر برای اجرای IFRS17 ایجاد کند.

بر اسن اساس، تحریم‌ها و اجرای IFRS17 به چالش‌های مهمی در صنعت بیمه منجر می‌شوند. شناخت دقیق این چالش‌ها و اتخاذ راهکارهای مؤثر برای مدیریت آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با بهره‌گیری از راهکارها و استراتژی‌های مناسب، شرکت‌های بیمه می‌توانند با این تحولات رو به رو شده و به توسعه و رشد در دوران بعد از تحریم و اجرای IFRS17 دست یابند.

فهرست منابع

• رضایی، محمدرضا؛ راستگو، مهدی (1395). چالش‌های پیاده‌سازی استانداردهای حسابداری بین‌المللی در ایران، فصلنامه علمی-پژوهشی حسابداری و حسابرسی، سال دوازدهم، شماره 46، صفحه 85.
• موفق، سمیرا؛ رحمانی، علی؛ نیاکان، لیلا؛ مداحی، آزاده (1399). اجرای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی در صنعت بیمه، پژوهش‌های کاربردی در گزارشگری مالی، دوره 9، شماره 2، شماره پیاپی 17، صفحه 227-256، اسفند 1399.
• سعیدی، پیمان؛ دوانی، مهدی (1398). چالش‌های کیفیت افشای مالی در صنعت بیمه بازرگانی ایران با تمرکز بر اجرای استانداردهای بین‌المللی گزارگری مالی (IFRS)، مجله پول و اقتصاد، دوره 14، شماره 4، صفحات 439-455.
• محمدرضایی، علی؛ سلطانی، بهرام (1391). چالش‌های استانداردهای حسابداری بیمه در ایران، مجله بین‌المللی تحقیقات علمی در حسابداری، مالی و علوم مدیریت، شماره 3، پیاپی 1، صفحات 131-137.
• رهنما، آرش؛ ابراهیم‌نژاد، نادر ( 1395). نقش استانداردهای بین‌المللی گزارگری مالی (IFRS) در صنعت بیمه ایران، فصلنامه تحقیقات حسابداری و عملکرد حسابرسی، شماره 15، پیاپی 1، صفحات 7-19.
• The impact of IFRS 17 on the insurance industry”، KPMG, 2023: https://home.kpmg/xx/en/home/insights/2019/02/the-impact-of-ifrs-17-on-the-insurance-industry.html.
• The International Financial Reporting Standard 17 Insurance Contracts (IFRS 17): A New Era of Insurance Accounting.
• Green, B. N., & Johnson, C. D. (2006). How to read a systematic review and meta-analysis and apply the results to patient care: users’ guides to the medical literature. JAMA, 296(7), 901
• WHAT IS GOOGLE SCHOLAR AND HOW DO I USE IT? (2019). https://library.shsu.edu/research/guides/tutorials/googlescholar/index.html.
• Sodagaran, A., & Associates. (2017). IFRS 17: Insurance contracts. Deloitte.
• International Financial Reporting Standards (IFRS): Conceptual Framework for Financial Reporting. (2018). International Accounting Standards Board (IASB).
• Nobes, C., & Parker, R. (2016). Comparative International Accounting. Pearson UK.
• IFRS 17 Insurance Contracts (2017). International Financial Reporting Standards, IFRS Foundation. https://www.ifrs.org/issued-standards/list-of-standards/ifrs-17-insurance-contracts.
• Introduction to IFRS17 Insurance Contracts (2020). PwC, https://www.pwc.com/gx/en/ifrs-reporting/ifrs17/ifrs-17-intro.html.
• Erturk, M., & Newberry, S. (2021). The Impact of IFRS 17 Implementation and Challenges. International Journal of Scientific Research and Management, 9(4).

[1] International Financial Reportin Standard

[2] International Accounting Standard Board

[3] Fair Value